کلیات
برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) توافقی است بین المللی که بر سر برنامه هستهای ایران بین کشورهای گروه ۱+۵ (آمریکا، روسیه، چین، فرانسه، انگلیس و آلمان) و ایران در تاریخ ۱۴ ژوئیه سال ۲۰۱۵ و در شهر وین اتریش رقم خورد.
این مذاکرات یکی از طولانیترین مذاکرات بین المللی بر سر یک موضوع مشخص بود که از سال ۲۰۱۳ میان ایران و ۶ قدرت جهانی آغاز شد و در نهایت در سال ۲۰۱۵ به نتیجه رسید.
با اینکه توافق اولیه موسوم به برجام در ماه ژوئیه به نتیجه رسید اما مذاکرات دو طرف ادامه یافت تا سرانجام در آوریل ۲۰۱۵ به "تفاهم لوزان" به عنوان چارچوبی برای توافق وین دست یافتند.

بر اساس متن توافق برجام، ایران ذخایر غنی سازی متوسط خود را پاکسازی، ذخیره سازی اورانیوم با غنای کم را تا ۹۸ درصد قطع و همچنین تعداد سانتریفیوژهای خود را تا حدود دو سوم به مدت حداقل ۱۵ سال کاهش خواهد داد.
همچنین بر اساس برجام، ایران غنی سازی بیش از ۳,۶۷ درصد را متوقف کرده و هیچ تاسیسات غنی سازی جدید و یا رآکتور آب سنگین نخواهد ساخت.
علاوه بر محدودیتهایی در بخشهای فنی و هستهای تاسیسات هستهای کشورمان، به منظور بررسی، نظارت و تایید اعمال این محدودیتها از سوی ایران، آژانس بین المللی انرژی اتمی به تمامی تاسیسات هستهای کشورمان دسترسی منظم پیدا کردند.
بر اساس برجام و در ازای اجرای تمامی این تعهدات، ایران از ذیل تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل، اتحادیه اروپا و آمریکا خارج شد.

متن برجام یا همان توافق وین، توسط فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا و محمدجواد ظریف، وزیر امور خارجه کشورمان با حضور رسانهها به زبانهای انگلیسی و فارسی قرائت و اعلام شد که طرفین به توافق جامع دست یافته اند.
پس از دستیابی طرفین به برجام، شورای امنیت سازمان ملل با صدور قطعنامه مشهور ۲۲۳۱، رسما از این توافق حمایت کرده و با گنجاندن آن در حقوق بین الملل، عمل به برجام را به صورت قانونی الزام آور کرد.
چکیده ای از بندها
-ایران به یاری «گروه کار» (اتحادیه اروپا+۳ متشکل از فرانسه، آلمان، انگلستان و شاید برخی کشورهای دیگر) رآکتور تحقیقاتی آب سنگین اراک را بر اساس یک طرح مورد پذیرش این گروه و در جهت حمایت از اهداف صلحجویانه و تحقیقاتی در زمینه تولید انرژی هستهای، نوینسازی و بهینهسازی خواهند کرد.
-ذخیره فعلی اورانیوم غنی شده با غلظت پایین در اختیار ایران با یک کاهش ۹۸ درصدی از ۱۰٬۰۰۰ کیلوگرم به ۳۰۰ کیلوگرم کاهش میباید. این کاهش به مدت ۱۵ سال پابرجا باقی خواهد ماند.
-ایران، کمینهای به میزان دو سوم از شمار گریزانههایش (سانتریفیوژ یا گریزانه به ماشینی مخروطی شکل گفته میشود که در چرخه تولید انرژی هستهای، امکان غنیسازی اورانیوم را فراهم میآورد) را از ۱۹٬۰۰۰ عدد (که ۱۰٬۰۰۰ تای آن در حال فعالیت بودهاند) به ۶٬۰۱۴ عدد کاهش خواهد داد که از این میزان تنها ۵٬۰۶۰ تای آن اجازه غنیسازی اورانیوم در طی مدت ۱۰ سال پس از اجرای برجام را خواهند داشت.
-ایران، فعالیتهای مرکز هستهای فردو در زمینه غنیسازی اورانیوم و همچنین تحقیق و توسعه در این خصوص را به مدت ۱۵ سال متوقف خواهد نمود و آن را به یک مرکز تحقیقاتی فیزیک، انرژی هستهای و فناوریهای مرتبط تغییر کاربری خواهد داد.
-ایران اجازه دارد به مدت ۸ سال به تحقیق و توسعه در زمینه غنیسازی اورانیوم ادامه بدهد، اما این امر تنها در تأسیسات نطنز میبایست صورت گیرد.
-آژانس بینالمللی انرژی هستهای یک نظارت چندلایه را «بر زنجیره مواد هستهای ذخیره شده توسط ایران، کارخانههای تولید اورانیوم و تهیه و تدارک هر گونه فناوری هستهای توسط ایران اعمال خواهد نمود.
-چنانچه بازرسان آژانس در مورد اینکه ایران در یکی از تأسیسات اعلام نشده خود در حال توسعه انرژی هستهای شک داشته باشند، اجازه دارند درخواست دسترسی به این تأسیسات را بدهند «تا مطمئن شوند هیچگونه مواد هستهای اعلام نشدهای وجود نداشته باشد و ایران هیچگونه فعالیت هستهای مغایر با توافقنامه به انجام نرساند.»

تحریمهایی قرار شد لغو شوند
از جملهبندهایی که در برجام در رابطه با برداشتن تحریمهای ایران آورده شده، به موارد زیر اشاره میشود:
-شورای امنیت سازمان ملل متحد طی جلسهای برجام را تأیید خواهد نمود و تمام مفاد قطعنامههای قبلی خود در خصوص موضوع هستهای ایران شامل ۱۶۹۶ (۲۰۰۶)، ۱۷۳۷ (۲۰۰۶)، ۱۷۴۷ (۲۰۰۷)، ۱۸۰۳ (۲۰۰۸)، ۱۸۳۵ (۲۰۰۸)، ۱۹۲۹ (۲۰۱۰) و ۲۲۲۴ (۲۰۱۵) را همزمان با اجرای اقداماتِ توافق شدهٔ مرتبط با هستهای توسط ایران که توسط آژانس راستیآزمایی میشوند لغو خواهد کرد.
-طبق پیوست دوم این توافق، تحریمهای اتحادیه اروپایی و ایالات متحده در روز اجرایی شدن برجام لغو میشوند. این تحریمها در حوزههای مالی، بانکی، بیمه، نفت، گاز، پتروشیمی، کشتیرانی، کشتیسازی، ترابری، طلا و فلزات گرانبها، اسکناس، سکه، موارد مجاز هستهای، فلزات، نرمافزار و تسلیحات میباشند. همچنین نام برخی از شرکتها و اشخاص حقیقی ایرانی مرتبط با برنامه هستهای ایران طبق این پیوست از تحریم درآمد.
-سازمان ملل متحد و اتحادیه اروپا هیچگونه تحریم یا اقدامات سختگیرانه دیگری در زمینه انرژی هستهای علیه ایران وضع نخواهند نمود. ایالات متحده آمریکا و اتحادیه اروپا تحریمهای مربوط به انرژی هستهای ایران (به گونهای که در ضمیمه ۲ توافقنامه آمده) را پس از آنکه آژانس بینالمللی انرژی هستهای تأیید کرد که ایران گامهای مؤثری برداشته، لغو خواهند نمود.
-تحریمهای مربوط به فناوری موشکهای بالستیک به مدت ۸ سال پابرجا خواهند ماند. همچنین برخی تحریمهای مشابه علیه فروش جنگافزارهای متعارف به ایران به مدت ۵ سال باقی خواهند ماند.
-بر اساس توافقنامه و به مدت ۸ سال پس از اجرایی شدن آن، برخی تحریمهای اتحادیه اروپا علیه برخی شرکتها و افراد ایرانی (همچون سردار سلیمانی) برداشته خواهند شد. با این وجود تمامی تحریمهای ایالات متحده آمریکا علیه ایران که مربوط به نقض حقوق بشر، فناوریهای ساخت موشک و حمایت از وحشتافکنی میشوند، برداشته نخواند شد.

واکنش ها به برجام
- بان کیمون، دبیرکل سازمان ملل متحد با ابراز خرسندی از توافق امروز گفت: «سازمان ملل متحد آماده است تا بهطور کامل در روند اجرای این توافق تاریخی و مهم همکاری داشته باشد.»
- فدریکا موگرینی، مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا، که نقشی کلیدی در مذاکرات داشت گفت: «تصمیمهای تاریخی هرگز آسان نیستند. اما به رغم تمام فراز و نشیبها و تأخیرها، امید باعث شد که بر دشواریها فائق شویم.»
رهبر معظم انقلاب، در دیدار با اعضای هیئت دولت از «زحمات و مجاهدات صادقانه و مجدانه تیم مذاکرهکننده هستهای» قدردانی کرد. ایشان در خطبههای عید فطر بر اصول اساسی نظام اسلامی و موضع پیشین در برابر ایالات متحده و حمایت ایران از سوریه و حزبالله تأکید کرد.
-حسن روحانی، رئیسجمهور ایران با اشاره به نتایج مذاکرات هستهای، از «حمایتها و هدایتهای» رهبر انقلاب نسبت به دولت و تیم مذاکرات هستهای تشکر و ابراز امیدواری کرد این مسئله «حرکتی جدید در مسیر پیشرفت کشور را به وجود بیاورد.» حسن روحانی در نطقی تلویزیونی پس از اعلام توافق از آغاز یک «صفحه جدید» سخن گفت: «مبنای این صفحه جدید این است که حل معضلات در جهان راههای سادهتری هم دارد.» او گفت: «اجرای این توافق آغاز یک امتحان است. اگر این توافق به درستی اجرا شود، میتوان خشتهای دیوار بیاعتمادی را یک به یک برداشت.» روحانی همچنین بار دیگر به فشار تحریمها اذعان کرد: «تحریم کنندگان شرایط سختی را در جامعه به وجود آوردند، هرچند تحریم هرگز موفق نبود.»
-وزیر امور خارجه محمد جواد ظریف این را یک «رویداد تاریخی» عنوان کرد و گفت: «امروز پایان امید بر سر این مسئله باشد، اما اکنون ما فصل جدیدی از امید را آغاز کردهایم. اجازه دهید آن را بسازیم.»
-علی لاریجانی، رئیس مجلس شورای اسلامی گفت: «امروز مذاکرات هستهای توفیقی برای ملت ایران داشته و بعد از سالها به نتیجه رسیدهاست و در این زمینه باید از وزیر خارجه و تیم دولت تشکر کنیم چرا که وقت کافی گذاشته و مسائل را مورد بررسی قرار دادند.»
-مرحوم اکبر هاشمی رفسنجانی، رئیس وقت مجمع تشخیص مصلحت نظام ایران در واکنش به توافق هستهای گفت: «این پیروزی مرا به یاد فتح خرمشهر و همچنین پیروزی پذیرش قطعنامه انداخت که دنیا در آن مقطع علیرغم همه دشمنیها و حمایتهای که از صدام میکردند، در بینالمللیترین سازمان جهان بر حق ایران صحه گذاشتند و تأکید کردند.»
-محمدعلی جعفری، فرمانده سپاه پاسداران، برجام را فتنهای همردیف جنگ ایران و عراق، پیروزی محمد خاتمی در سال ۷۶ و خیزش اعتراضی سال ۸۸ دانست.
-علیرضا زاکانی، رئیس کمیسیون ویژه بررسی برجام در مجلس شورای اسلامی: توافقنامه ژنو نه عسل مصفا و فتحالفتوح است، نه جام زهر و ترکمنچای هستهای بلکه ورود به میدان مینی است که هنرمندیِ عبور پرافتخار از آن را میطلبد و راه را برای پیروزیهای دیگر هموار میسازد.
-احمد توکلی، نماینده مردم تهران در مجلس شورای اسلامی به خبرگزاری ایرانا گفت: «جمعبندی مذاکرات میتواند ۳۰ درصد در طولانی مدت در کاهش هزینه واردات تأثیر بگذارد و از این جهت مثبت است.»
علی طیب نیا، وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران در واکنش به توافق هستهای به خبرگزاری مهر گفت: «بعد از توافق، چند ماه زمان نیاز داریم تا پس از طی مراحل اجرایی از سوی ایران و غرب، آثار برداشته شدن تحریمها بهطور کامل خود را نشان دهد، این در حالی است که مردم خسته از فشارهای چند سال اخیر، انتظار دارند به سرعت مشکلات اقتصادی کشور مرتفع شود.»
-سعید جلیلی، مذاکرهکننده اسبق هستهای ایران، در نشست کمیسیون بررسی برجام که در مجلس شورای اسلامی برگزاری شد، مدعی شد که در تنظیم سند این توافق هستهای و اسناد ضمیمه آن، از ۱۰۰ حق مسلم ایران صرف نظر شدهاست و این توافق و قطعنامه شورای امنیت پیرو آن، ناقض خطوط قرمز ترسیمشده در ایران است.
خروج از برجام
در ۱۸ اردیبهشت ۱۳۹۷ شمسی، دونالد ترامپ رئیسجمهور ایالات متحده آمریکا رسماً اعلام کرد که ایالات متحده از برجام خارج خواهد شد. او، ایران را متهم به حمایت از حزبالله، طالبان، القاعده و سایر سازمانهای تروریستی کرد. همچنین او بازگشت تحریمها به مانند گذشته را اعلام کرد.

ترامپ با استناد به مدارکی که قبلاً بنیامین نتانیاهو، نخستوزیر اسرائیل رو کرده بود، ایران را متهم به عدم پایبندی به این توافق کرده و گفته ایران هرگز به برجام پایبند نبودهاست.
واکنشها به خروج آمریکا از برجام
رهبر انقلاب اسلامی در مراسم سالگرد امام خمینی (ره) در تاریخ ۱۵ خرداد ۱۳۹۷، به سازمان انرژی اتمی ایران دستور داد مقدمات لازم برای غنیسازی اورانیوم و دستیابی به ۱۹۰ هزار سو را در قالب برجام را آغاز کند. ایشان همچنین در سخنرانی ۱۹ اردیبهشت در دانشگاه فرهنگیان با اشاره به صحبتهای شب گذشته ترامپ هنگام اعلام خروج آمریکا از برجام، با «سخیف و سبک» خواندن سخنان رئیسجمهور آمریکا، این سخنان را شامل «بیش از ۱۰ دروغ» دانست که «هم نظام را تهدید کرد، هم ملت را که چنین و چنان میکنم.» ایشان افزود: «بنده از طرف ملت ایران میگویم: آقای ترامپ! شما غلط میکنید.
حسن روحانی، رئیس جمهور ایران اعلام کرد که خروج آمریکا از برجام میتواند برای ما دو سه ماه مشکل ایجاد کند. وی در نطق تلویزیونی بلافاصله پس از اعلامیه ترامپ در این باره صحبت کرد. وی در این سخنرانی گفت: از این لحظه توافق برجام بین ایران و پنج کشور است. در این شرایط باید منتظر باشیم تا شش کشور بزرگ جهانی نسبت به توافق چگونه عمل میکنند.
مهدی احمدی اصل
کد خبر: ۱۳۱۰۴۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۸
نبض خبر
حجتالاسلاموالمسلمین حسن روحانی، رئیسجمهور ایران در دورههای یازدهم و دوازدهم در دیدار اعضای شورای مرکزی مجمع ایثارگران گفت: «آقای دکتر عراقچی در سال 1400 مذاکره کرد، هرچه ما گفتیم رفت و از آنها گرفت. آن وقت در دولت گفتم اگر به ما اجازه بدهند همین امروز ما تمام میکنیم، یک امضا مانده که آقای عراقچی انجام دهد.» روایت روحانی را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۰۹۷۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۴
نبض خبر
محمدجواد لاریجانی گفت: «مکانیزم ماشه لولویی است که نباید از آن بترسیم. از لحاظ حقوقی بدون پایه است و موثر نیست...» برادر ارشد اخوان لاریجانی در بخش دیگری از اظهاراتش عنوان کرد: «هیچ کشوری به اندازه ایران تحت نظارت آژانس اتمی نیست، کوفتشون بشه!» مکانیزم ماشه یا اسنپ بک، مکانیزمی است که در برجام گنجانده شده و بر اساس آن هرگاه یکی از طرفین از اجرای توافق ناراضی بود، به شورای امنیت شکایت کند و به فاصله یک ماه پس از این شکایت به شکل اتوماتیک قطعنامه شورای امنیت که علیه ایران وضع شده بود، بازمیگردد و ایران دوباره ذیل فصل هفت منشور سازمان ملل قرار میگیرد. فصل هفتم (Chapter VII of the United Nations Charter) منشور سازمان ملل متحد اختیارات شورای امنیت را برای حفظ صلح بیان مینماید و به این شورا اجازه میدهد تا «وجود هرگونه تهدیدی برای صلح، نقض صلح یا اقدام تجاوزگرانه» را تعیین کند و اقدامات نظامی و غیر نظامی را برای «برقرای صلح و امنیت بین المللی انجام» دهد. اظهارات لاریجانی را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۰۹۵۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۱۳
«دونالد ترامپ اکنون با همان مسئلهای روبهروست که یک دهه پیش باراک اوباما با آن دستوپنجه نرم میکرد. رئیسجمهور آمریکا خواهان توافق با ایران است، در حالیکه نخستوزیر اسرائیل بر حمله نظامی تأکید دارد.»
کد خبر: ۱۳۰۸۵۵۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۹
شبکه آمریکایی در گزارشی با واکاوی سیاست خارجی رئیس جمهور آمریکا نوشت: «ترامپ فکر میکند معاملات املاک، مسئله هستهای ایران یا دیگر توافقات تجاری با یکدیگر برابر است. ترامپ درک درستی از پیچیدگی مذاکرات با ایران ندارد.»
کد خبر: ۱۳۰۸۵۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۹
نبض خبر
حسن روحانی میگوید: «شرط اصلی ترامپ برای توافق با ایران، ملاقات با من بود، من گفتم بگذارید ملاقات کنم اگر هم خراب شد من خراب میشوم، به خاطر کشور و ملت به عهده میگیرم.» روایت روحانی را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۰۸۴۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۸
محمد هاشمی رفسنجانی در گفتوگو با تابناک به چالشهای مذاکرات ایران و آمریکا، عملکرد دولت چهاردهم، وضعیت رسانه ملی و نقش وفاق ملی در سیاستهای داخلی پرداخت و پشتپرده تحولات سه دهه اخیر را بازگو و به بررسی دقیق تجربههای سیاسی و رسانهای کشور در این سالها نیز پرداخت.
کد خبر: ۱۳۰۷۳۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۳/۰۳
نبض خبر
ژنرال چهار ستاره دیوید پترائوس سرفرمانده پیشین ارتش آمریکا در خاورمیانه و رئیس پیشین سازمان اطلاعات مرکزی آمریکا (سی آی ای) در «فروم اقتصادی قطر ۲۰۲۵» درباره چشمانداز توافق هستهای جدید با ایران و نقش ژئوپلیتیکی تهران در منطقه اظهار نظر کرد: «ممکن است توافقی جدید حاصل شود—توافقی بهتر از برجام که زمینه را برای کاهش تدریجی تحریمها فراهم کند؛ مشروط به اینکه اعتمادسازی ادامه یابد.» با زیرنویس فارسی میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۳۰۷۰۱۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۳۱
پس از اظهارات جدید «استیو ویتکاف»، نماینده آمریکا در مذاکرات که گفته ایران حق غنیسازی اورانیوم ندارد رهبر انقلاب امروز به این اظهارات واکنشی صریح و قاطعانه داشتند. گزارش تحلیلی تابناک را درباره این موضوع و تأثیر آن بر ادامه مذاکرات ایران و آمریکا ببینید.
کد خبر: ۱۳۰۶۷۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۳۰
روزنامه کیهان در اعتراض به محرمانه بودن مذاکرات گفت؛
بعد از اتمام هر دور از مذاکرات آقای عراقچی با آمریکاییها، ویتکاف (مذاکرهکننده ارشد آمریکا) مشروح مذاکره و جزئیات آن را به تلآویو گزارش میدهد.
کد خبر: ۱۳۰۵۹۲۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۷
وزیر امور خارجه اسبق کشورمان ۱۱ سال قبل در اردوی تیم ملی حضور یافته بود.
کد خبر: ۱۳۰۵۹۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۷
رئیس دولت تدبیر و امید گفت: در تاریخ کمتر سراغ داریم که یک کشور اروپایی بگوید من علیه آمریکا و به نفع ایران از حق وتو استفاده میکنم.
کد خبر: ۱۳۰۵۳۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۳
عضو مجمع تشخیص مصلحت نظام گفت: ملت ایران در مقابل این همه ماجراجویی که اتفاق افتاده خیلی با هوشمندی و صلابت برخورد کرد .
کد خبر: ۱۳۰۵۲۶۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۳
تابناک گزارش میدهد
مذاکرات ایران و آمریکا در حالی دور چهارم خود را روز یکشنبه ۲۱ اردیبهشت در مسقط عمان دنبال میکند که برخی منابع مدعی شدهاند که این دور از گفتوگوها ترکیبی از مذاکرات مستقیم و غیر مستقیم است.
کد خبر: ۱۳۰۴۶۳۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۲۰
فرستاده ویژه ریاستجمهوری آمریکا درخصوص مذاکرات با ایران گفت ایالات متحده هرگز با توافقی مانند برجام که شامل رفع تحریمها است، موافقت نخواهد کرد.
کد خبر: ۱۳۰۴۴۹۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۹
در مقالهای بررسی شد
اعراب خلیج فارس در مقایسه با مخالفتی که با مذاکرات منجر به برجام داشتند حال از حامیان جدی مذاکرات ایران و آمریکا هستند.
کد خبر: ۱۳۰۴۳۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۹
گفتگوی تابناک با استاد دانشگاه آلاباما آمریکا
پروفسور نادر انتصار معتقد است اگر توافقی میان ایران و آمریکا حاصل شود، نقش مخرب احتمالی اروپا به حداقل خواهد رسید.
کد خبر: ۱۳۰۴۰۵۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۱۷
تابناک گزارش میدهد
دور سوم گفتوگوهای ایران و آمریکا روز شنبه ششم اردیبهشت در مسقط پایتخت عمان برگزار میشود و آکسیوس اعلام کرده ایران خواهان «توافق موقت» اولیه برای نیل به «توافق جامع» است.
کد خبر: ۱۳۰۱۳۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۵
آسوشیتد پرس مدعی شد
ایالات متحده و ایران میگویند مذاکرات درباره برنامه هستهای تهران پیشرفت کرده و برنامههایی برای ادامه آن تعیین شده است.
کد خبر: ۱۳۰۰۶۵۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۲/۰۱
عضو کمیسیون امنیت ملی مجلس با اشاره به مذاکرات ایران و آمریکا به استفاده از تجربیات برجام تاکید کرد.
کد خبر: ۱۳۰۰۰۲۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۱/۲۹