ابوشادی: برنامه هسته‌ای ایران نابودشدنی نیست
جمهوری اسلامی ایران روز شنبه اعلام کرد که با منقضی‌شدن قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت، دیگر به محدودیت‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای خود پایبند نیست. وزارت امور خارجه ایران در بیانیه‌ای اعلام کرد که تمامی اقدامات مندرج در توافق، از جمله محدودیت‌های اعمال‌شده بر برنامه هسته‌ای ایران و سازوکارهای مرتبط با آن، منقضی شده است.
به گزارش تابناک به نقل از ایسنا، «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران نیز در نامه‌ای به دبیرکل سازمان ملل متحد اظهار داشت که ایران به‌طور کامل و با حسن نیت به برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) پایبند بوده و تعهدات خود را دقیقاً اجرا کرده است. اما با وجود این پایبندی، ایالات متحده از اجرای تعهدات خود خودداری کرد، از توافق خارج شد و تحریم‌های غیرقانونی و یک‌جانبه را گسترش داد. تلاش کشورهای اروپایی برای فعال‌سازی مکانیسم ماشه فاقد هرگونه اعتبار یا مشروعیت قانونی است.
از سوی دیگر، وزارت امور خارجه مصر اعلام کرد که «بدر عبدالعاطی» وزیر امور خارجه این کشور، تماس‌هایی با عراقچی، «رافائل گروسی» مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و «استیو ویتکاف» فرستاده ویژه ایالات متحده، درباره پرونده هسته‌ای ایران برقرار کرده است. بیانیه وزارت خارجه مصر افزود که این تماس‌ها بر لزوم ایجاد شرایط مناسب برای بازگشت به مسیر مذاکرات بین تهران و واشنگتن به‌منظور دستیابی به توافقی جامع درباره پرونده هسته‌ای ایران تأکید داشته است.
گفت‌وگوی ابوشادی با الجزیره
تروئیکای اروپایی از برجام سوءاستفاده کردند
«یسری ابوشادی» بازرس ارشد سابق آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در گفت‌وگو با الجزیره و در پاسخ به این پرسش که «اعلام ایران مبنی بر عدم پایبندی به محدودیت‌های برنامه هسته‌ای پس از پایان مدت توافق بین‌المللی که ۱۰ سال پیش امضا شد، به چه معناست؟»، گفت: در ژوئیه ۲۰۱۵، زمانی که توافق برجام امضا شد، شامل چندین تاریخ مهم برای اجرا بود. این تاریخ‌ها شامل شروع اجرای عملی توافق، محدودیت‌هایی که بر ایران و برنامه هسته‌ای این کشور، به‌ویژه در زمینه غنی‌سازی و مقدار مواد غنی‌شده، اعمال شد و همچنین رفع تحریم‌ها طی هشت سال بود. محدودیت‌های اعمال‌شده بر ایران برای مدت حدود هشت تا ۱۰ سال تعیین شده بود. تاریخ کلیدی و بسیار مهم ۱۸ اکتبر ۲۰۲۵ بود که در این تاریخ، محدودیت‌های مربوط به برنامه هسته‌ای ایران به پایان می‌رسید. در عین حال، قرار بود تحریم‌ها به‌طور کامل در همه زمینه‌ها رفع شود.
ابوشادی در ادامه گفت: شرط این تاریخ این بود که تا آن زمان هیچ شکایتی از سوی کشورهای عضو توافق علیه ایران مبنی بر نقض توافق مطرح نشود. اما کشورهای تروئیکای اروپا (انگلیس، فرانسه، آلمان) از این تاریخ سوءاستفاده کردند و حدود یک ماه و نیم پیش اعلام کردند که ایران توافق را نقض کرده است. آنها موفق شدند در شورای امنیت قطعنامه‌ای را تصویب کنند که ایران را ناقض توافق اعلام کند. هدف آنها جلوگیری از رفع کامل تحریم‌ها و محدودیت‌ها در تاریخ ۱۸ اکتبر بود.
او تصریح کرد: از سوی دیگر، ایران اعلام کرد که خروج آمریکا از برجام در سال ۲۰۱۸ توافق را نقض کرد و به همین دلیل، ایران از سال ۲۰۱۹ خود را ملزم به اجرای کامل توافق نمی‌دانست. از سال ۲۰۱۹ به بعد، ایران به‌تدریج شروع به نقض بخش‌هایی از توافق کرد و در سال‌های ۲۰۲۱ و ۲۰۲۲، عملاً تمام محدودیت‌های اعمال‌شده بر برنامه هسته‌ای خود را زیر پا گذاشت.
بازرس پیشین آژانس با بیان اینکه «امروز، ایران به‌صراحت اعلام کرد که با پایان این تاریخ، همه چیز مرتبط با توافق به پایان رسیده و توافق عملاً منقضی شده است.»، گفت: اگرچه برخی بندهای توافق برای مدت بیش از ۱۰ سال بود، اما محدودیت‌های اصلی همگی برای ۱۰ سال تعیین شده بودند. حالا که این ۱۰ سال گذشته، تمام بندهای توافق لغو شده و ایران اعلام کرده که از این پس حق دارد غنی‌سازی را به هر سطحی که می‌خواهد افزایش دهد، واحدهای سانتریفیوژ پیشرفته‌تری تولید کند و اقدامات دیگری انجام دهد. ایران همچنین اعلام کرده که هیچ قطعنامه‌ای از سوی تروئیکا یا شورای امنیت را به رسمیت نمی‌شناسد و با حمایت روسیه و چین، معتقد است که توافق قدیمی دیگر وجود ندارد و شکایت تروئیکا اهمیتی ندارد. بنابراین، شورای امنیت نمی‌تواند بار دیگر تحریم‌ها را اعمال کند.
مقر آژانس در وین
وظیفه آژانس نظارت بر توافق‌نامه پادمان‌ها با ایران است
خبرنگار الجزیره از ابوشادی پرسید «سازمان‌های بین‌المللی، مانند شورای امنیت و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، چگونه با این تصمیم ایران برخورد خواهند کرد؟» که او گفت: آژانس بین‌المللی انرژی اتمی هیچ ارتباطی با توافق ۲۰۱۵ ندارد، عضو آن نیست و مسئولیتی در قبال آن ندارد. آژانس مسئول توافق دیگری است که به معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (ان‌پی‌تی) و توافق‌نامه پادمان‌ها مربوط می‌شود. وظیفه آژانس بررسی این است که ایران به‌عنوان کشوری که سلاح هسته‌ای ندارد، به تعهدات خود در چارچوب ان‌پی‌تی پایبند باشد.
او با اشاره به این نکته که «آژانس در کنار این، به‌طور غیرمستقیم اجرای توافق ۲۰۱۵ را هم نظارت می‌کرد، اما عضو آن نبود»، گفت: حالا که توافق ۲۰۱۵ منقضی شده، آژانس هیچ ارتباطی با آن ندارد و این موضوع نباید بر وظایف آژانس تأثیر بگذارد. وظیفه آژانس نظارت بر توافق‌نامه پادمان‌ها با ایران است که بر اساس آن، ایران به‌عنوان کشوری بدون سلاح هسته‌ای، تحت بازرسی قرار می‌گیرد.
بازرس پیشین آژانس در ادامه گفت: تا چند روز پیش، بازرسان آژانس در ایران حضور داشتند و بازرسی‌های عادی، نه بازرسی‌های ویژه مرتبط با برجام را انجام می‌دادند. بنابراین، نباید این دو موضوع را با هم اشتباه گرفت. برخی رسانه‌ها به اشتباه اعلام می‌کنند که ایران همه چیز را متوقف کرده، اما این درست نیست. ایران همچنان به معاهده ان‌پی‌تی و بازرسی‌های آژانس در تأسیسات اعلام‌شده خود پایبند است.
ابوشادی همچنین گفت: توافق ۲۰۱۵، ایران را به محدودیت‌های اضافی، مانند غنی‌سازی در سطح ۳.۶ درصد یا مقدار مشخصی اورانیوم، ملزم می‌کرد. اما حالا ایران اعلام کرده که غنی‌سازی را به ۶۰ درصد رسانده و ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا در اختیار دارد. این نشان می‌دهد که بندهای توافق ۲۰۱۵ دیگر اجرا نمی‌شوند. اما آژانس به این موضوع کاری ندارد؛ وظیفه آژانس فقط نظارت بر ان‌پی‌تی و توافق‌نامه پادمان‌هاست که ایران تاکنون آن را متوقف نکرده و همچنان به بازرسی‌های عادی اجازه می‌دهد.
بیانیه ترامپ درباره حملات تجاوزکارانه به ایران
ادعای ترامپ درباره نابودی برنامه هسته‌ای ایران اغراق‌آمیز است
مجری الجزیره در ادامه از ابوشادی پرسید: «پیش‌تر دسترسی به اطلاعات درباره تأثیر حملات آمریکا و اسرائیل، به‌ویژه حمله اخیر آمریکا، بسیار دشوار بود. آیا این حملات واقعاً برنامه هسته‌ای ایران را سال‌ها به عقب راند؟ حالا که چند ماه گذشته، آیا موضوع روشن‌تر شده یا همچنان ابهام وجود دارد؟». بازرس سابق آژانس در پاسخ گفت: از همان روز اول گفته‌ام که رئیس‌جمهور ترامپ در ادعایش مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای ایران را برای سال‌ها نابود کرده، عجله کرده است. او ادعا کرد که حمله به‌ویژه به تأسیسات فردو همه چیز را پایان داده، اما این ادعا با واقعیت همخوانی ندارد و اغراق‌آمیز است. او چند روز پیش هم این ادعا را تکرار کرد، اما من کاملاً با او مخالفم. ایران که توانسته ده‌ها هزار سانتریفیوژ تولید کند، می‌تواند دوباره آنها را بسازد.
او تصریح کرد: تصور اینکه آمریکا و اسرائیل برنامه هسته‌ای ایران را کاملاً نابود کرده‌اند، اشتباه است. البته، این حملات به تأسیسات اعلام‌شده و علنی ایران، مانند فردو، نطنز و اصفهان، ضربه سنگینی وارد کرد. در حال حاضر، غنی‌سازی در این تأسیسات کاملاً متوقف شده و ایران هنوز تلاشی برای بازسازی یا بازیابی این تأسیسات نکرده است. اما آیا این‌ها تمام توانمندی‌های ایران هستند؟ ما نمی‌دانیم.
بازرس پیشین آژانس با اشاره به اینکه «ایران اعلام کرده که ۱۰ تن اورانیوم غنی‌شده، از جمله ۵۰۰ کیلوگرم اورانیوم با غنای بالا (۶۰ درصد)، در اختیار دارد.»، گفت: ایران می‌گوید به دلیل آسیب‌دیدگی تأسیسات، فعلاً اجازه بازرسی نمی‌دهد. اما ایران آماده مذاکره است و به‌عنوان اهرمی برای مذاکره اعلام کرده که حاضر است از اورانیوم با غنای بالا صرف‌نظر کند، به شرطی که مذاکراتی برای رفع تحریم‌ها انجام شود.
ابوشادی با انتقاد از اروپایی‌ها گفت: به نظر من، اقدام تروئیکا برای محکوم کردن ایران در شورای امنیت شتاب‌زده بود. بهتر بود به جای این کار، مذاکره و تفاهم صورت می‌گرفت. ایران آماده آن بود و حتی پیشنهاد روسیه برای به تعویق انداختن تصمیم شورای امنیت به مدت ۶ ماه نیز از سوی تروئیکا و آمریکا رد شد. این تصمیم دلایل سیاسی دارد و من نمی‌خواهم وارد جزئیات سیاسی شوم.
عراقچی پیش از سفر به نیویورک
به باور من، مذاکرات در پیش است
مجری الجزیره ار ابوشادی درباره احتمال اقدامات تجاوزکارانه دوباره آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه ایران پرسید که او گفت: در این رابطه، دو سناریو می‌توان در نظر گرفت. سناریوی اول این است که آمریکا یا اسرائیل قصد حمله مجدد به تأسیسات ایران را داشته باشند. اما سؤالم این است: کدام تأسیسات؟ آنها قبلاً تأسیسات شناخته‌شده را هدف قرار داده‌اند. آیا اطلاعات جدیدی از تأسیسات دیگر دارند؟ بعید است. حتی نمی‌دانند اورانیوم غنی‌شده ایران کجاست که بخواهند آن را هدف قرار دهند. بنابراین، به نظر من، حمله مجدد تأثیر محدودی خواهد داشت و بعید است عملی باشد، هرچند تهدید به آن ممکن است.
او تصریح کرد: سناریوی دوم، که به نظر من محتمل‌تر است، این است که آمریکا با تشدید فشارهای سیاسی و تحریم‌ها، سعی کند بخشی از مردم ایران یا گروه‌هایی را علیه دولتشان تحریک کند تا شاید تغییر نظام رخ دهد. اما آیا این واقع‌بینانه است؟ ایران کشوری بزرگ با منابع غنی مانند نفت و توانمندی‌های قابل‌توجه است. مردم ایران نظرات متفاوتی دارند.
بازرس پیشین آژانس با اشاره به تلاش‌های ایران برای عدم بازگشت تحریم‌ها گفت: نکته مهم این است که پیش از تصمیم ۲۸ سپتامبر برای بازگرداندن تحریم‌ها، ایران تلاش‌های زیادی در سازمان ملل، به‌ویژه در نیویورک، انجام داد. این نشان می‌دهد که طرف مقابل از ابتدا قصد داشت قطعنامه علیه ایران تصویب شود و تحریم‌ها بازگردد. چرا؟ به نظر من، این رویکرد به سناریوی دوم برمی‌گردد؛ افزایش تحریم‌ها و فشارها برای ایجاد نارضایتی داخلی در ایران. اما فکر نمی‌کنم این مسیر ادامه پیدا کند.
ابوشادی در پایان گفت: من باور دارم که مذاکرات در پیش است و ایران همچنان برای مذاکره، به‌ویژه با آمریکا، آماده است. مصر هم اکنون نقش مهمی ایفا می‌کند و به‌عنوان یک کشور بزرگ، در حال میانجی‌گری بین ایران، آمریکا و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است. امیدوارم این مذاکرات به راه‌حلی صلح‌آمیز منجر شود و نیازی به راه‌حل نظامی نباشد.
