جمعه؛ رأی گیری درباره «مکانیسم ماشه» در شورای امنیت/ فرانسه: بازگشت تحریم‌های ایران قطعی است

«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه شامگاه پنج‌شنبه در گفت‌وگویی با شبکه اسرائیلی گفت: «بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیزم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود. چرا که آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست.»

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، خبرگزاری فرانسه اعلام کرد شورای امنیت سازمان ملل متحد روز جمعه در مورد قطعنامه‌ای که تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران را به طور دائم لغو می‌کند، رأی‌گیری خواهد کرد، اقدامی که پس از آغاز این روند توسط سه کشور اروپایی لازم است.

دفتر رئیس دوره‌ای شورای امنیت سازمان ملل متحد نیز اعلام کرد که فردا (جمعه) به وقت محلی درباره پیش‌نویس رئیس این شورا (کره جنوبی) درباره ایران رای‌گیری خواهد شد.

به گفته دیپلمات‌ها، این قطعنامه احتمالاً حداقل ۹ رأی لازم برای تصویب را به دست نخواهد آورد و در صورت تصویب، آمریکا، انگلیس یا فرانسه آن را وتو خواهند کرد.

«امانوئل ماکرون» رئیس‌جمهور فرانسه شامگاه پنج‌شنبه در گفت‌وگویی با شبکه اسرائیلی گفت: «بازگشت تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران در قالب مکانیزم ماشه در پایان سپتامبر قطعی خواهد بود. چرا که آخرین اخباری که از طرف ایرانی‌ها داریم جدی نیست.»

ماکرون با اشاره به تلاش‌های دیپلماتیک مدعی شد: «وزیر خارجه ایران سعی کرد پیشنهاد معقولی برای رسیدن به توافق با قدرت‌های اروپایی ارائه کند، اما حمایت سایر اعضای دولت ایران را به دست نیاورد.»

ماکرون گفت: «هرگز تهدید بمب هسته‌ای، موشک‌های بالستیک یا اقدامات مخرب ایران در منطقه را دست کم نگرفته‌ایم.»

«باراک راوید» خبرنگار پایگاه خبری «آکسیوس» به نقل از منابع خود درباره جلسه آتی شورای امنیت سازمان ملل متحد نوشت: «پیش‌نویس قطعنامه‌ای برای ادامه لغو تحریم‌های سازمان ملل به شورای امنیت ارائه خواهد شد. در همین راستا، فردا رأی‌گیری در مورد این قطعنامه انجام خواهد شد. این قطعنامه تصویب نخواهد شد که به معنای بازگشت سریع تحریم‌ها علیه ایران است.»

او افزود: «در این صورت، ۲۷ سپتامبر (۵ مهر)، ساعت ۸ شب به وقت شرق آمریکا، تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران دوباره اعمال خواهد شد.»

لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال نیز در این زمینه گفت که رأی‌گیری فردا یک رأی‌گیری رویه‌ای است درباره قطعنامه‌ای که کره جنوبی موظف بود آن را مطرح کند؛ قطعنامه‌ای که پیشنهاد می‌کند تحریم‌های ایران ملغی باقی بماند.

وی با اشاره به اینکه این قطعنامه رد یا وتو خواهد شد، افزود که، اما این به معنای آغاز «اسنپ‌بک» نیست.

نورمن گفت که «اسنپ‌بک» به طور خودکار از نیمه‌شب ۲۸ سپتامبر اجرا خواهد شد، مگر اینکه در آخرین لحظه توافقی به دست آید که منجر به قطعنامه‌ای جدید شود.

این خبرنگار آمریکایی در پایان تصویب قطعنامه فردا را در حال حاضر بسیار بعید دانست، اما گفت که در مجمع عمومی سازمان ملل همیشه احتمال رخ دادن اتفاقات غیرمنتظره وجود دارد، پس نمی‌توان آن را کاملاً منتفی دانست؛ بنابراین رأی‌گیری فردا فقط یک گام دیگر در این روند است.

پیش از این خبرگزاری انگلیسی «رویترز» نیز به نقل از منابع دیپلماتیک از محصل شدن «پیشرفتی اندک» در مذاکرات ایران و اروپا خبر داده بود.

خبرگزاری انگلیسی به نقل از منابع دیپلماتیک گزارش کرد: «در گفت‌و‌گو‌های روز چهارشنبه بین ایران و سه کشور اروپایی عضو برجام، پیشرفت اندکی حاصل شد.»

رویترز نوشت ۲ دیپلمات اروپایی و یک دیپلمات ایرانی اعلام کرده‌اند که گفت‌و‌گو‌های روز چهارشنبه میان ایران، فرانسه، آلمان و انگلیس که با حضور مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا برگزار شد، نتیجه محسوسی در آستانه فعال‌سازی «مکانیزم ماشه» نداشت.

وزارت امور خارجه ایران درباره تماس اخیر «سید عباس عراقچی» وزیر امور خارجه ایران و همتایان اروپایی خود گزارش کرده است که در این تماس، وزیر امور خارجه ایران با اشاره به موضع اصولی ایران مبنی بر اهمیت حفظ فضای گفت‌و‌گو و دیپلماسی برای جلوگیری از افزایش تنش‌ها، اقدام سه کشور اروپایی برای بازگرداندن تحریم‌های لغو شده شورای امنیت را فاقد هرگونه توجیه قانونی و منطقی دانست و تصریح کرد: جمهوری اسلامی ایران با رویکردی مسئولانه وارد گفت‌و‌گو با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده و شیوه‌نامه روشنی راجع به نحوه ایفای تعهدات پادمانی ایران در وضعیت جدید تدوین کرد که لازم است اهمیت و ارزش این اقدام از سوی همه طرف‌ها درک شود. اکنون نوبت طرف‌های مقابل است که از این فرصت برای تداوم مسیر دیپلماتیک و جلوگیری از یک بحران قابل اجتناب استفاده کنند و جدیت و باورمندی خود را نسبت به دیپلماسی نشان دهند. 

عراقچی تاکید کرده است ایران برای رسیدن به راه حل منصفانه و متوازن که متضمن منافع متقابل باشد آمادگی دارد؛ نیل به چنین هدفی مستلزم رویکرد مسئولانه و مستقل از سوی سه کشور اروپایی و خودداری از تاثیرپذیری از ناحیه بازیگرانی است که هیچ ارزشی برای دیپلماسی و اصول و قواعد حقوق بین‌الملل قائل نیستند.

به گزارش تابناک، شورای امنیت سازمان ملل روز جمعه درباره درباره بازگرداندن تحریم‌ها رأی‌گیری خواهد کرد. مکانیزم ماشه به طور خودکار تمامی تحریم‌های لغوشده ذیل توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ را بازمی‌گرداند. ایران تأکید دارد که هیچ‌گاه از منافع کامل برجام بهره‌مند نشده و خروج آمریکا از این توافق در سال ۲۰۱۸، مشروعیت چنین اقداماتی را از بین برده است.

ایران اخیراً پیشنهادی به سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) ارائه کرده بود که شامل تمدید مهلت ماشه در برابر اقداماتی در برنامه هسته‌ای و ازسرگیری مذاکرات با آمریکا بود. با این حال، منابع آگاه به آکسیوس گفتند که تروئیکای اروپایی این پیشنهاد را ناکافی دانسته‌اند؛ چرا که تنها شامل «اعلام نیت» ایران بوده و اقدامی عملی را در بر نمی‌گرفته است.

این منابع در عین حال تأکید کرده‌اند که سه کشور اروپایی همچنان به دیپلماسی متعهد بوده و آماده گفت‌و‌گو با ایران در هر زمان، از جمله در حاشیه نشست هفته آینده نیویورک هستند.

بازگشت قطعنامه‌های شش گانه

طبق بند ۳۶‌A و ۳۷‌B برجام و بند ۱۱‌c و ۱۲ D قطعنامه ۲۲۳۱، اگر یکی از اعضای ۵+۱ ایران را ناقض تعهدات خود بداند، می‌تواند موضوع را به کمیسیون مشترک برجام ارجاع دهد؛ در صورت عدم حل اختلاف موضوع طی ۳۰ الی ۳۵ روز به شورای امنیت ارجاع پیدا می‌کند. در صورتی که ظرف ۳۰ روز، شورای امنیت قطعنامه‌ای برای ادامه لغو تحریم‌ها صادر نکند، کلیه تحریم‌های سابق سازمان ملل متحد به‌طور خودکار بازمی‌گردند. این سازوکار که با عنوان «مکانیسم ماشه» شناخته می‌شود، نهایتاً ۶۵ روز پیش از ۲۶ مهر ۱۴۰۴ (یعنی از ۲۳ مرداد) قابل فعال‌سازی است، هرچند برخی تفاسیر حقوقی، این مهلت را تا ۲۷ شهریور نیز قابل تمدید می‌دانند.

اگر این روند به سرانجام برسد، شش قطعنامه تحریمی سازمان ملل شامل ۱۶۹۶، ۱۷۳۷، ۱۷۴۷، ۱۸۰۳، ۱۸۳۵ و به‌ویژه ۱۹۲۹ دوباره اجرا می‌شوند. مهم‌ترین آنها قطعنامه ۱۹۲۹ است که ذیل ماده ۴۱ E فصل هفتم منشور ملل متحد قرار دارد و بدون مجوز توسل به زور، تحریم‌هایی را در حوزه‌های تسلیحاتی، فناوری موشکی، مالی، بانکی، بیمه‌ای، کشتیرانی و خدمات پشتیبانی بر ایران تحمیل می‌کند. مفاد آن کشور‌های عضو را ملزم می‌سازد از فعالیت‌های اقتصادی، تجاری، مالی و بانکی مرتبط با اشاعه هسته‌ای ایران جلوگیری کنند.

قطعنامه ۱۷۴۷

قطعنامه ۱۷۴۷ در ۴ فروردین ۱۳۸۶ (۲۴ مارس ۲۰۰۷) با اجماع ۱۵ عضو شورای امنیت به دلیل عدم پایبندی ایران به قطعنامه ۱۷۳۷ (۲ دی ۱۳۸۵ / ۲۳ دسامبر ۲۰۰۶) تصویب شد. این قطعنامه، ذیل ماده ۴۱ فصل هفتم منشور ملل متحد، تحریم‌های زیر را اعمال کرد:

-ممنوعیت صادرات تسلیحات: ایران از صدور هرگونه سلاح، از جمله موشک و تجهیزات نظامی به گروه‌هایی مانند حزب‌الله و حماس، منع شد.

-انجماد دارایی‌ها: دارایی‌های افراد و نهاد‌های مرتبط با برنامه هسته‌ای و موشکی، از جمله برخی اعضای سپاه پاسداران، منجمد شد.

-محدودیت‌های مسافرتی: ممنوعیت سفر برای افراد کلیدی مرتبط با برنامه هسته‌ای ایران اعمال شد.

-محدودیت‌های تجاری و مالی: کشور‌ها موظف شدند از ارائه وام و کمک‌های مالی به ایران، جز در موارد بشردوستانه، خودداری کنند.

-مهلت ۶۰ روزه: ایران موظف شد ظرف ۶۰ روز فعالیت‌های غنی‌سازی اورانیوم و بازفرآوری را تعلیق کند و با آژانس همکاری کامل داشته باشد.

قطعنامه ۱۹۲۹

قطعنامه ۱۹۲۹ در ۱۹ خرداد ۱۳۸۹ (۹ ژوئن ۲۰۱۰) با ۱۲ رأی موافق از جمله روسیه و چین، ۲ مخالف (ترکیه و برزیل)، و ۱ ممتنع (لبنان) تصویب شد. این قطعنامه، که سخت‌گیرانه‌ترین تحریم علیه ایران بود، الزامات زیر را شامل می‌شد:

-تحریم‌های تسلیحاتی جامع: ممنوعیت فروش تسلیحات سنگین (تانک، هواپیمای جنگی، موشک) به ایران و صادرات هرگونه سلاح از ایران.
-بازرسی محموله‌ها: الزام کشور‌ها به بازرسی کشتی‌ها و هواپیما‌های مشکوک به حمل اقلام ممنوعه در آب‌های بین‌المللی.

-تحریم‌های مالی و بانکی: انجماد دارایی‌های ۴۰ نهاد ایرانی، از جمله ۱۵ شرکت مرتبط با سپاه و سه شرکت خطوط کشتیرانی ایران (IRISL).

-محدودیت‌های فناوری: ممنوعیت انتقال فناوری‌های مرتبط با غنی‌سازی اورانیوم و موشک‌های بالستیک.

- تشکیل گروه نظارت: ایجاد گروهی هشت‌نفره برای نظارت بر اجرای تحریم‌ها و گزارش تخلفات.

قرار گرفتن ذیل فصل هفتم منشور سازمان ملل

همچنین با فعال شدن مکانیسم ماشه ایران مجددا ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار می‌گیرد. مطابق توافق برجام در سال ۲۰۱۵، ایران از این فصل خارج شده بود.

فصل هفتم منشور ملل متحد اختیارات شورای امنیت سازمان ملل را برای حفظ صلح بیان می‌کند؛ و به این شورا اجازه می‌دهد تا «وجود هرگونه تهدیدی برای صلح، نقض صلح یا اقدام تجاوزگرانه» را تعیین کند و اقدامات نظامی و غیرنظامی را برای «برقراری صلح و امنیت بین‌المللی» انجام دهد.

مطابق ماده ۴۱ منشور ملل متحد: «شورای امنیت برای عملی ساختن تصمیمات خود می‌تواند تصمیم باقداماتی که مستلزم بکار بردن نیروی مسلح نمی‌باشد بگیرد و اعضاء ملل متحد را دعوت نماید که آن اقدامات را به موقع عمل گذارند. اقدامات مزبور ممکن است شامل قطع تمام یا قسمتی از روابط اقتصادی یا ارتباط راه‌آهنی ـ بحری ـ هوائی ـ یستی ـ تلگرافی ـ باسیم یا بی‌سیم و سایر وسایل ارتباطی و همچنین قطع روابط سیاسی باشد.».

اما آنچه قرار گرفتن ذیل این فصل از منشور را خطرناک می‌کند ماده ۴۲ منشور ملل متحد در این فصل است. مطابق ماده ۴۲ منشور ملل متحد: «هرگاه شورای امنیت تشخیص دهد که اقدامات پیش‌بینی شده درماده ۴۱ ممکن است نامتناسب بوده و یادر عمل غیر تناسب بودن آن معلوم گردد می‌تواند بوسیله قوای هوائی یا دریائی یا زمینی عملیاتی را که برای نگاهداری یا برقراری صلح و امنیت بین‌المللی لازم بداند انجام دهد. این عملیات ممکن است شامل تظاهرات نظامی یا اقدامات محاصره‌ای یا عملیات دیگری که بوسیله قوای هوائی یا دریائی ویا زمینی اعضاء ملل متحد انجام می‌گیرد باشد.»

طبق فصل هفتم منشور سازمان ملل متحد شورا قدرت زیاد و گسترده‌ای برای ارزیابی تصمیم‌های گرفته شده در وضعیت‌های «تهدید صلح جهانی، تخطی از رویه‌های صلح، یا اعمال خشونت و زور» در سطح جهانی دارد. در چنین وضعیت‌هایی، کار شورا محدود به توصیه نمی‌شود و می‌تواند اقدامات جدی مانند استفاده از نیرو‌های مسلح نظامی برای نگهداری یا بازگرداندن صلح و امنیت جهانی انجام دهد.

بر این اساس اگر ایران مجددا ذیل فصل ۷ منشور قرار گیرد علاوه بر فعال شدن تحریم‌های سازمان ملل ذیل قطعنامه‌های شش گانه مورد اشاره، ممکن است مشمول ماده ۴۲ شورای امنیت سازمان ملل هم بشود که حمله نظامی ملل متحد را مشروع می‌کند.

در صورت قرار گرفتن ذیل فصل ۷ منشور، خارج شدن از آن نیازمند گذراندن قطعنامه‌ای در شورای امنیت مانند آنچه در برجام و قطعنامه ۲۲۳۱ اتفاق افتاد، است که باز نیازمند عدم وتوی اعضای دائم شورای امنیت (از جمله کشور‌های انگلیس و فرانسه) است که باز هم باعث می‌شود این کشور‌ها در پرونده هسته‌ای ایران ایفای نقش داشته باشند.