هنوز فرصت برای جلوگیری از اجرای «مکانیسم ماشه» وجود دارد/ سرنوشت اورانیوم ۶۰ درصدی برای آمریکا و اروپا حائز اهمیت است

عضو پیشین شورای اطلاعات ملی آمریکا می‌گوید: برای ترامپ و دولت او بسیار حیاتی است که درک کنند اکنون باید به این موضوع اولویت دهند و در ۳۰ روز آینده تلاش جدی برای دستیابی به نوعی درک اولیه و موقت با ایران انجام دهند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، فرانسه، آلمان و انگلیس روز پنجشنبه نامه‌ای به اعضای شورای امنیت سازمان ملل ارسال و اعلام کردند که مکانیسم «اسنپ‌بک» را فعال می‌کنند تا تحریم‌های سازمان ملل علیه ایران دوباره اعمال شود.

بر اساس نامه ارسال شده به شورای امنیت سازمان ملل متحد، فرانسه، آلمان و بریتانیا از ایران خواسته‌اند تا برای حل نگرانی‌ها درباره برنامه هسته‌ای‌اش در دیپلماسی سازنده مشارکت کند.
در این نامه آمده است: «سه کشور اروپایی متعهد است از تمام ابزار‌های دیپلماتیک موجود برای تضمین اینکه ایران هرگز به سلاح هسته‌ای دست نیابد، استفاده کند.»
این کشور‌ها اضافه کردند که این امر شامل تصمیم این سه کشور برای فعال‌سازی مکانیسم بازگشت خودکار تحریم‌های سازمان ملل متحد علیه ایران است که امروز از طریق این نامه اطلاع‌رسانی می‌شود.

در ادامه نامه آمده است: «با این حال، تعهد سه کشور اروپایی به راه‌حل دیپلماتیک همچنان استوار است. سه کشور از دوره ۳۰ روزه پس از این اطلاع‌رسانی به‌طور کامل استفاده خواهد کرد تا مسئله‌ای را که منجر به این اقدام شده، حل‌وفصل کند.»

این سازوکار به کشور‌های امضاکننده برجام امکان می‌دهد در صورت نقض تعهدات از سوی ایران، پس از طی مراحل پیش‌بینی شده، تحریم‌های پیشین سازمان ملل علیه جمهوری اسلامی ایران را بازگردانند.

وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، اعلان غیرقانونی فرانسه، آلمان و انگلیس (E۳) به شورای امنیت در ارتباط با قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) را قاطعانه رد و به شدیدترین شکل ممکن محکوم کرد. 

بر اساس بیانیه وزارت خارجه ایران، این اقدام غیرموجه که برخلاف سازوکار حل و فصل اختلافات (DRM) در برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) می‌باشد، تلاشی غیرقانونی و ناموجه برای بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده است و آشکارا در مغایرت با قطعنامه ۲۲۳۱ (۲۰۱۵) قرار دارد: «همان‌طور که در مکاتبات متعدد قبلی با شورای امنیت سازمان ملل متحد تأکید شده است، سه کشور اروپایی هیچ صلاحیت حقوقی یا اخلاقی برای توسل به سازوکار موسوم به «اسنپ بک» ندارند؛ بنابراین اعلان آنان بی‌اعتبار، باطل و فاقد هرگونه اثر حقوقی است.»

بر اساس اعلام وزارت خارجه ایران، این تصمیم سه کشور اروپایی به‌شدت روند جاری تعاملات و همکاری‌های ایران و آژانس را تضعیف خواهد کرد. این تشدید تحریک‌آمیز و غیرضروری با پاسخ‌های مقتضی همراه خواهد بود. مسیری که سه کشور اروپایی برگزیده‌اند، در صورت مهار نشدن، پیامد‌های شدیدی برای اعتبار و ساختار شورای امنیت خواهد داشت. توسل به ساز و کار موسوم به اسنپ بک بدون طی روند مقتضی و ارائه مبانی حقوقی معتبر نه تنها اعتماد به تصمیم‌های شورا را تضعیف می‌کند، بلکه صلح و امنیت بین‌المللی را نیز در معرض خطر می‌کند.

در خصوص این موضوع، خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.

«پل پیلار» یکی از سردبیران نشریه نشنال اینترست و عضو ارشد مرکز تحقیقات امنیتی دانشگاه جورج تاون و نیز مرکز سیاست‌های امنیتی ژنو است. وی در سال ۲۰۰۵ پس از ۲۸ سال فعالیت در جامعه اطلاعاتی ایالات متحده از سازمان اطلاعات مرکزی (DCI) بازنشسته شد و پس از آن به عنوان استاد مهمان در برنامه مطالعات امنیتی در دانشگاه جورج تاون حضور یافت.

مناصب ارشد دولتی پیلار، شامل افسر اطلاعات ملی خاورنزدیک و آسیای جنوبی، رئیس واحد‌های تحلیلی در CIA در حوزه‌های خاورنزدیک، خلیج فارس و آسیای جنوبی، معاون رئیس مرکز ضد تروریستی DCI و دستیار اجرایی مدیر اطلاعات مرکزی بوده است. پروفسور پیلار همچنین در شورای اطلاعات ملی به عنوان یکی از اعضای اصلی گروه تحلیلی آن فعالیت می‌کرد. وی کهنه‌سرباز جنگ ویتنام و افسر بازنشسته ارتش ایالات متحده نیز هست.

پل پپلار دارای مدرک افتخاری از کالج دارتموث، لیسانس فلسفه از دانشگاه آکسفورد و کارشناسی ارشد و دکترا از دانشگاه پرینستون است. کتاب‌های پل پیلار عبارتند از: «مذاکره برای صلح: خاتمه جنگ بعنوان یک روند چانه‌زنی (۱۹۸۳)»؛ «تروریسم و سیاست خارجی ایالات متحده (۲۰۰۱)»؛ «اطلاعات و سیاست خارجی ایالات متحده: عراق، ۱۱ سپتامبر و اصلاح اشتباهات (۲۰۱۱)» و «چرا آمریکا جهان را اشتباه می‌فهمد: تجربه ملی و ریشه‌های سوءبرداشت (۲۰۱۶)».

*سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان روند فعال سازی مکانیسم ماشه را در نامه‌ای به شورای امنیت سازمان ملل آغاز کردند. جال که تاسیسات هسته‌ای ایران در حمله اسرائیل و آمریکا نابود شده است و خطر در «آستانه هسته‌ای» بودن ایران نیز مطرح نیست چرا دست به چنین اقدامی زدند؟

میزان تأثیر حملات اسرائیل و آمریکا در عقب‌انداختن برنامه هسته‌ای ایران هنوز نامشخص است. در واقع، این مسئله به موضوع اصلی اختلاف‌نظر در داخل ایالات متحده تبدیل شده است. وضعیت ایران به عنوان یک کشور در «آستانه هسته‌ای» صرفاً با حملات نظامی از بین نمی‌رود. 

شرایط تاسیسات هسته‌ای ایران و وضعیت اورانیوم غنی‌شده ۶۰ درصد، کماکان موضوعات نگرانی‌عمده برای دولت‌های اروپایی و دیگران باقی مانده‌است. به همین دلیل است که اروپایی‌ها خواسته‌هایی از جمله بازگشت بازرسان آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و همچنین ارائه توضیح درباره اورانیوم غنی‌شده را مطرح کرده‌اند.

* در نامه سه کشور اروپایی به شورای امنیت عنوان شده اگر در مدت ۳۰ روز تا اجرایی شدن اسنپ بک، ایران وارد مذاکرات شود از آن صرف نظر خواهند کرد. به نظر شما روند تحولات به گونه‌ای خواهد بود که آنها از اجرایی شدن آن صرف نظر کنند؟

هنوز فرصتی برای جلوگیری از اجرای آن وجود دارد، اما این امر مستلزم دیپلماسی متمرکز و مثبت از سوی ایالات متحده، ایران و همچنین اروپایی‌ها است. 

اگر دولت ترامپ بتواند بار دیگر به این موضوع اولویت دهد و اگر ایران بتواند از موضعی که اختلافاتش با آمریکا را «غیرقابل حل» می‌داند فاصله بگیرد، آنگاه بهترین امید برای نوعی توافق موقت است که شامل ایران، آمریکا و سه کشور اروپایی (E۳) باشد. 

این توافق ممکن است مسائل بزرگ مربوط به شکل برنامه هسته‌ای ایران را حل نکند، اما پیشرفت کافی در زمینه دسترسی آژانس و ارائه توضیح درباره اورانیوم حاصل شود تا امکان تمدید مهلت بازگشت تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) به مدت شش ماه فراهم گردد.

*اروپا برای عدم فعال سازی اسنپ بک سه شرط شامل ۱. گفتگوی مستقیم ایران و آمریکا، ۲. ارائه برآوردی از میزان اورانیوم غنی شده ۶۰ درصد و ۳. همکاری ایران با آژانس بین المللی انرژی اتمی، اعلام کرده بود. آیا ممکن است بخشی از این شروط به مذاکره ایران و آمریکا موکول شود؟

وضعیت اورانیوم غنی‌شده و همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی لزوماً در هرگونه مذاکره آینده ایران و آمریکا مورد توجه قرار خواهد گرفت. با این حال، برای جلوگیری از اجرای بازگشت تحریم‌ها، بدون انتظار برای حل قطعی‌تر این مسائل در مذاکرات دوجانبه ایران و آمریکا، باید پیشرفت‌هایی در این زمینه حاصل شود.

*با فعال کردن مکانیسم ماشه، اروپای به صورت موثر وارد مذاکرات احتمالی میان ایران و آمریکا می‌شود و اهرم خود برای امتیازات لازم را دارد. ارزیابی شما چیست؟

احتمالاً انگیزه ثانویه سه کشور اروپایی برای این اقدام، اطمینان از داشتن نقش در چگونگی مدیریت این مسائل و عدم تصمیم‌گیری کامل این موضوع تنها در واشنگتن و تهران بوده است.

*آمریکا چه استفاده‌ای از این فعال سازی «اسنپ بک» در مذاکرات احتمالی با ایران خواهد کرد؟

این در حال حاضر سؤال بزرگ است. به نظر می‌رسد ترامپ تصمیم گرفته که حملات آمریکا و اسرائیل فعلاً مسئله را حل کرده‌اند و او علاقه خود به این موضوع را از دست داده است. سخنان اشتباه خود ترامپ در مورد اینکه چگونه حملات به ادعای او برنامه ایران را «نابود کرده»، احتمالاً این نگرش او را تقویت کرده است. 

برای ترامپ و دولت او بسیار حیاتی است که درک کنند اکنون باید به این موضوع اولویت دهند و در ۳۰ روز آینده تلاش جدی برای دستیابی به نوعی درک اولیه و موقت با ایران انجام دهند.