نکته کلیدی مندرج در توافق ایران و آژانس چیست؟/ ایران دست خود را خالی نمی‌کند
«لارنس نورمن» خبرنگار وال استریت ژورنال نوشته است: ایران می‌گوید در صورت اجرای اسنپ‌بک، این توافق با اژانس را لغو خواهد کرد. با این حال، بسیار بعید است که این توافق، بازرسان را پیش از پایان روند اسنپ‌بک به تأسیسات اتمی بازگرداند.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، روز سه شنبه ۱۸ شهریور ایران و آژانس درباره نحوه تعامل در وضعیت جدید، متعاقب حملات غیرقانونی آمریکا و رژیم صهیونیستی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران به تفاهم رسیدند.
در این راستا عباس عراقچی وزیر خارجه ایران در کنفرانس خبری مشترک با رافائل گروسی مدیر کل آژانس بین المللی انرژی اتمی گفت: چارچوب موجود موافقت‌نامه پادمان‌های معاهده NPT میان ایران و آژانس که برای شرایط عادی طراحی شده است در عمل پاسخگوی وضعیت بی‌سابقه‌ای که بر اثر اقدامات غیرقانونی ایالات متحده و اسرائیل ایجاد شده نیست. هیچ سابقه‌ای از همکاری میان آژانس و یک دولت عضو در شرایطی که تأسیسات تحت پادمان آن به طور عمدی مورد حمله و آسیب قرار گرفته باشد وجود ندارد.
وی یادآور شد: بر همین اساس، ایران و آژانس وارد سلسله مذاکرات فشرده‌ای با هدف ایجاد یک سازوکار جدید برای اجرای تعهدات پادمانی ایران و تضمین تداوم همکاری شدند. این مذاکرات بر پایه درک مشترک صورت گرفت که فعالیت‌های پادمانی باید حفظ شود، در حالی که نگرانی‌های امنیتی مشروع ایران نیز مورد توجه قرار گیرد.
وی افزود: امروز، من و مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دور نهایی مذاکرات را برای نهایی‌سازی تفاهم در خصوص نحوه اجرای تعهدات پادمانی ایران در پرتو تحولات ناشی از اقدامات غیرقانونی علیه تأسیسات هسته‌ای ایران برگزار کردیم و موفق شدیم آن را نهایی کنیم.
عراقچی گفت: گام‌های عملی توافق‌شده برای اجرای پادمان‌ها به طور کامل با قانون مجلس شورای اسلامی ایران منطبق است؛ به نگرانی‌های ایران می‌پردازد و چارچوبی برای استمرار همکاری فراهم می‌سازد. آنچه ما انجام داده‌ایم، در عین حال که حقوق مسلم ما را تضمین می‌کند، همکاری با آژانس را ذیل یک چارچوب توافق‌شده حفظ می‌نماید. این توافق یک سازوکار عملی برای همکاری برقرار می‌کند که هم شرایط استثنایی امنیتی ایران و هم الزامات فنی آژانس را بازتاب می‌دهد.
وی گفت: همچنین تضمین می‌کند که همکاری به نحوی ادامه یابد که حاکمیت ملی ایران مورد احترام قرار گیرد و الزامات راستی‌آزمایی آژانس تأمین شود.
وزیر خارجه ایران تاکید کرد: با این حال، همکاری ما نمی‌تواند از واقعیات عینی موجود در میدان و ضرورت صیانت از حقوق و امنیت مردم ما منفک گردد.
وی افزود: پیام روشن است: ایران هرگز در خصوص حاکمیت، حقوق یا امنیت خود سازش نخواهد کرد. در عین حال، ایران با دستیابی به توافق با آژانس برای امکان‌بخشی به تداوم همکاری، علیرغم اقدامات غیرقانونی، خویشتنداری و مسئولیت‌پذیری خود را به نمایش می‌گذارد.
وی تاکید کرد: ما از آژانس و جامعه بین‌المللی انتظار داریم که به حقوق بین‌الملل پایبند بوده و این حملات را محکوم کنند. همکاری مسیر یک‌طرفه نیست. در برابر تعهدات ایران، آژانس نیز مسئولیت‌های مشخصی دارد و ما انتظار داریم به طور کامل به آنها پایبند باشد و بی‌طرفی، استقلال و حرفه‌ای‌گری خود را حفظ کند.
عراقچی در پایان گفت: تأکید می‌کنم که در صورت هرگونه اقدام خصمانه علیه ایران از جمله بازگرداندن قطعنامه‌های لغوشده شورای امنیت سازمان ملل متحد، ایران این گام‌های عملی را پایان یافته تلقی خواهد کرد.
بر این اساس ایران، عملیاتی شدن «مکانیسم ماشه» از سوی تروئیکای اروپایی را به عنوان پایانی بر همکاری با اژانس در نظر خواهد گرفت.
تروئیکای اروپایی پیش از این در نامه به شورای امنیت سازمان ملل روند ادارای فعال کردن این سازوکار را شروع کرده و حدود سه هفته تا عملیاتی شدن آن زمان باقی است.
روز چهارشنبه ۱۹ شهریور نیز عراقچی ابعاد دیگری از این توافق را روشن ساخت. وی در پایان سفر به مصر گفت: از قبل یک سفر دوجانبه برای تونس تنظیم شده بود، از طرفی هم مذاکرات ما با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در خصوص چارچوب جدید همکاری مدتی بود که با مجوز شورای عالی امنیت ملی شروع شده و به نقطه‌ای رسیده بود که مستلزم یکسری مذاکرات در سطوح بالا بود که متن توافق نهایی شود.
وزیر امورخارجه با بیان اینکه توافق جدیدی که به دست آمد، در سایه تحولات بعد از حمله آمریکا به تأسیسات هسته‌ای ما ایجاد شده است، خاطرنشان کرد: ما به عنوان عضو ان پی تی و توافقاتی که با آژانس داشته‌ایم همیشه همکاری‌هایی با آژانس داشتیم و برنامه ما نیز صلح آمیز و تحت نظارت آژانس بوده است.
عراقچی گفت:، اما بعد از حمله شرایط شرایط جدیدی ایجاد شده در گفت‌و‌گو‌هایی که با آژانس داشتیم، تاکید کردیم که در شرایط جدید نیاز به همکاری جدید داریم و همکاری نمی‌تواند مثل قبل باشد و حتماً باید چارچوب جدید برای همکاری‌ها ایجاد شود. نهایتاً آژانس این را قبول کرد و ما وارد مذاکرات سدیم و این توافق به دست آمد.
وزیر امورخارجه ایران ادامه داد: مهم‌ترین مشخصه سندی که بین ما تصویب شد این است که شرایط جدیدی ایجاد شده و همکاری ایران و آژانس مثل قبل نیست و باید در شکل جدیدی صورت بگیرد و نگرانی‌های امنیتی ایران را به عنوان نگرانی مشروع پذیرفته و اینکه این نگرانی‌ها باید مورد توجه واقع شود.
بر این اساس توافق ایران و آژانس صرفا جنله فنی ندارد و ملاحظات امنیتی و سیاسی ایران نیز در آن مطرح است. البته گروسی اعلام کرده که جزئیات این سند منتشر نخواهد شد چرا که این توافقی تکنیکی و عملیاتی است. وی گفته است: با ایران به یک سند فنی دست یافتیم که مربوط به اطلاع‌رسانی‌های بازرسی و اجرای آنهاست.
از طرف دیگر، نمایندگی اتحادیه اروپا روز چهارشنبه و در بیانیه‌ای در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی درباره توافق ایران و اروپا برای احیای بازرسی‌ها اعلام کرد: «ما اعلامیه مربوط به حصول توافق در قاهره بین ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بر سر تدابیر فنی به منظور از سر گیری بازرسی‌ها از تاسیسات هسته‌ای ایران را مورد ملاحظه قرار داده‌ایم. ما ملاحظه مثبتی نسبت به بیانیه مدیر کل از این بابت که این یک گام در مسیر درست است داریم. ما مشتاق به جزئیات بیشتر و اجرای فوری توافق هستیم.»
اتحادیه اروپا در ادامه بیانیه خود نوشت: «ما همواره صراحتا گفته‌ایم ایران هرگز نباید اجازه دستیابی به سلاح هسته‌ای را پیدا کند و اینکه باید به وظایف پادمانی هسته‌ای قانونا الزام‌آور خود تحت معاهده عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای پایبند باشد. قطعنامه‌های مربوطه حکم به اجرای فرآیند نظارت و راستی آزمایی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نسبت به برنامه هسته‌ای ایران و گزارش‌دهی مرتب آن به شورای حکام و به موازات آن و به طور مناسب به شورای امنیت سازمان ملل داده‌اند. ما از ایران می‌خواهیم فورا فعالیت‌های میدانی آژانس برای راستی‌آزمایی را از سر بگیرد و اجرای آن باید همراستا با پادمان‌های استاندارد عرفی بوده و بنا بر این غیرقابل مذاکره است.»
عراقچی گفت: در این توافق صراحتاً قانون مجلس شورای اسلامی پذیرفته شده که در چارچوب این قانون باید عمل کنیم؛ و مسیری که قانون مجلس تعیین کرده یعنی اینکه همه چیز باید توسط شورای عالی امنیت ملی تصویب شود، نیز در این سند به رسمیت شناخته شده و اینکه ایران از آن مسیر همکاری‌های خود را هماهنگ می‌کند.
عراقچی اظهار کرد: باید تاکید کنم بر اساس این توافق هیچ دسترسی به بازرسان آژانس الان داده نمی‌شود. مگر در بحث نیروگاه بوشهر به خاطر تعویض سوخت این نیروگاه. بر اساس مصوبه شورای عالی امنیت ملی این دسترسی داده شده بود و الان جریان دارد.
وی گفت: نفس این توافق هیچ دسترسی ایجاد نمی‌کند. براساس گزارش‌هایی که ایران بعداً خواهد داد نوع دسترسی‌ها باید در زمان خودش مورد مذاکره قرار بگیرد.
وزیر امور خارجه ایران یادآور شد: در مورد شکل و نوع دسترسی‌های آژانس در این توافق هیچ صحبتی نشده است و به بعد از ارائه گزارش ایران در مذاکرات جداگانه‌ای که در آینده صورت می‌گیرد، موکول شده است.
بر این اساس همکاری ایران با آژانس مرحله به مرحله خواهد بود و اجازه بازرسی فوری به بازرسان آژانس داده نخواهد شد. هنوز مشخص نیست اجازه بازرسی به بازرسان از تاسیسات صدمه دیده در جنگ هم داده خواهد شد یا خیر. ولی با توحه به مرحله ای بودن همکاری ایران و آژانس، امکان برآورد از میزان خسارات و میزان ذخائر اورنیوم 60 درصدی باقی مانده ایران فوراً میسر نیست.
عراقچی همچنین افزوده است: این سند و ادامه حیات این سند به شرط آن است که هیچ اقدام خصمانه‌ای به شمول اسنپ بک علیه جمهوری اسلامی ایران صورت نگیرد. در مذاکرات با گروسی و طرف مصری و کنفرانس مطبوعاتی به صراحت بیان کردم که اعتبار این توافق تا وقتی است که هیچ اقدام خصمانه‌ای از جمله فعال شدن سازوکار موسوم به ماشه علیه ایران صورت نگیرد.
بر این اساس ایران اجازه بازرسی به بازرسان آژانس را بر اساس شرایط خود تعیین خواهد کرد. معنای آن این است که اجازه به بازرسان برای بازدید از تاسیسات هسته‌ای ایران به فعال شدن یا نشدن مکانیسم ماشه نیز گره می‌خورد.
لارنس نورمن خبرنگار وال استریت ژورنال در این مورد نوشته است: ایران می‌گوید در صورت اجرای اسنپ‌بک، این توافق با اژانس را لغو خواهد کرد. با این حال، بسیار بعید است که این توافق، بازرسان را پیش از پایان روند اسنپ‌بک به تأسیسات اتمی بازگرداند. این موضوع در نگاه اول، حداقل، مشکل‌ساز به نظر می‌رسد.
در خصوص اهمیت بازرسی بازرسان آژانس و برآورد میزان ذخائر اورانیوم غنی شده باقی مانده از جنگ، «شبکه رهبری اروپا» در گزارشی نوشته است: «افشای محل و احتمالاً مهر و موم کردن اورانیوم، ایران را از آنچه بسیاری از مقامات آن را آخرین برگ برنده خود در برابر ایالات متحده می‌دانند، محروم می‌کند.
بدون اهرم فشار، تهران می‌ترسد که در هر مذاکره نهایی به موضع ضعیفی مجبور شود. این نگرانی با این واقعیت که برنامه غنی‌سازی پس از حملات اسرائیل و آمریکا به طور مؤثر متوقف شده است و هر اقدامی برای از سرگیری آن خطر حملات بیشتر را به همراه دارد، تشدید می‌شود.
از طرف دیگر، رهبران ایران معتقدند که افشای محل ذخیره، آن را به هدف آسیب‌پذیرتری برای حملات احتمالی آینده تبدیل می‌کند. نگرانی آنها با اتهامات گذشته مبنی بر اینکه آژانس، مستقیم یا غیرمستقیم، با درز اطلاعات حساس درباره برنامه ایران، عملیات اسرائیل را ممکن ساخته، تقویت می‌شود.»
تابناک را در شبکه های اجتماعی دنبال کنید
