ایران و مسأله بوریدان

به گزارش تابناک؛ ایران چند دهه است که برسر دو راهی های بزرگ مردد مانده و به تعبیری در چالش فلسفی بوریدان( ر.ک.خر بوریدان )* قرار گرفته است. یکی از آن مسائل نوع چالش با غرب در تعبیر عام و بطور خاص در مسأله مواجه با آمریکا می باشد. در کنار حفظ الگوی تقابل از طرفی به ضرورت مجبور است در برخی مواقع به الگوی همکاری با آمریکا روی آورد در برخی نقاط سرنوشت ساز تاریخی ( افغانستان و عراق) .از سوی دیگر به ضرورت مواجهه ابرقدرت جهانی با قدرت منطقه ای ناچار به پذیرش منطق قدرت و قواعد آن می‌باشد. عکس العمل ها در مقابل بحران نفت کش ها در جنگ ایران و عراق ، نیز فاجعه ایرباس ۶۵۵، حضور و نقش و آفرینی در بحران بوسنی هرزه گوین، نوع و تناسب پاسخ به ترور سردار سلیمانی و در مورد آخر نیز پاسخ ( غیر متناسب و نمادین) به حمله نظامی به سه مرکز مهم و استراتژیک هسته ای کشور در این چارچوب ارزیابی میشود.
در این راستا بنظر می‌رسد ایران از الگوی های رفتاری ذیل پیروی کرده است :
۱)نگهداشتن منازعه در الگوی کلامی – سردمداری شعار مرگ بر آمریکا در جهان
۲) سیاست ایجاد و افزایش هزینه برای آمریکا ( در افغانستان و عراق در مقطع پس از اشغال)
۳ ) صبر راهبردی و منتظر شدن برای طی شدن فرایند افول آمریکا در غالب افزایش همکاری با رقبا شامل روسیه چین و اتحادیه ها و سازمان های شانگهای و بریکس.
در مقابل سیاست آمریکا را می توان در الگوی های راهبردی ذیل خلاصه کرد:
۱)تعریف ایران بعنوان بازیگر هنجار برهم زن در نظام بین الملل
۲)تحریم های فلج کننده اقتصادی با هدف ضربه بنیادین و جلوگیری از ایجاد روابط راهبردی اقتصادی با دیگر کشورهای جهان و نیز ناتوانی در رشد و توسعه بر مبنای مشروعیت زدایی حاکمیت از سوی مردم ایران
۳) ضربه به منافع راهبردی ایران در منطقه مانند جلوگیری از شکل گیری کریدورهای حمل و نقل هوایی زمینی ریلی و خطوط انرژی از ایران
۴ ) مشروعیت زدایی از نظام ایران در عرصه بین الملل
۵) ایران هراسی
۶)استفاده از مزایای ایران هراسی در محیط سیاسی داخلی آمریکا و نیز فروش سلاح و مناسبات امنیتی در خاور میانه
ارزیابی میزان موفقیت طرفین در حصول به اهداف ترسیم شده مطلب جداگانه و مفصلی را میطلبد ولی آنچه در حال حاضر محل تامل فوری می‌باشد موارد ذیل است:
۱) بنظر می‌رسد زمان بندی ایران در افول آمریکا با ساز و کار های چینی، روسی و بریکس و شانگهای با واقعیت میدانی تطبیق نداشته باشد. افول آمریکا در یک بازه سی الی پنجاه ساله متصور می‌باشد ولی در میزان این افول نیز اختلاف نظرهای مهمی وجود دارد. حال آنکه مسأله اساسی ایران در این چند ماه یا نهایتا یک دهه آینده حیاتی خواهد بود. عدم تطبیق زمان بندی اشتباهات راهبردی را موجب خواهد شد.
۲) گفتمان ضد آمریکایی از سمت ایران نوعی محبوبیت میان برخی ملت ها را بدنبال داشته است که امریست مهم ولی تبدیل آن به دست آورد های ملموس بسیار سخت و زمان بر می‌باشد و در غالب موارد ثمره میدانی آنها و یا حفظ آن دست آورد ها در طولانی مدت محل تردید می‌باشد.در مقابل آمریکا از گفتمان ضد آمریکایی ایران استفاده ملموس میدانی برای ضربه زدن به ایران نموده است.
۳) در مقطع کنونی دولت ترامپ که نیاز به دست آورد های ملموس دارد از سه پرونده مهم آن که مسأله چین، روسیه، اوکراین و ایران می‌باشد دو پرونده اول یک سمت آن قدرت های جهانی و اتمی وجود دارند که راه حل آنها پیچیده و با ریسک بالاست. بنابر جبر زمانی و ملاحظات ژئوپلیتیکی کم هزینه ترین پرونده روی میز ترامپ برای دست آورد سازی مسأله ایران است.
۴) دوگانه همکاری و حل مسأله با آمریکا و یا تقابل و رویارویی تمام قد دوگانه پیش روست و فرصت ایران برای ممارست و سیاست ازین ستون به آن ستون فرج است رو به پایان می‌باشد. در مدل فلسفی بوریدان آنکه در دوراهی تصمیم گیری باقی میماند در نهایت تلف می‌شود.
منفعت ایران در آنست در روز های آتی بطور مشخص تصمیم برای تقابل با پذیرش همه تبعات آن و یا همکاری (بصورت جامع و نه تنها مسأله هسته ای)را اتخاذ نماید و سیاست حرکت در مسیری بین آنها پر هزینه ترین و کم بازده ترین سیاست ممکن تلقی میشود.
به زعم اینجانب باز تعریف در نحوه ی تقابل با آمریکا و الگو گیری از مدل چینی با باز تعریف تقابل در یک راهبرد بلند مدت, از الگوی های حل منازعه بعنوان تاکتیکی برای رهایی از فشارهای تجمیعی بهره جست و به مدد افزایش توان اقتصادی و نیز درهم تنیدگی منافع راهبردی با دیگر بازیگران ،افزایش سرمایه اجتماعی و انسجام داخلی در پرتو ثبات اقتصادی اجتماعی، به جایگاهی غیر قابل معامله و حذف در نظام بین الملل دست یافت. ممکن است هنوز دیر نشده باشد.مهم آنست تصمیم قطعی با ملاحظات واقع نگرانه گرفته شود و برمبنای تصمیم گیری قطعی، راهبرد مشخص شود،سپس بر مبنای آن تاکتیک ها با روش های قابل اتکا،رصد و ارزیابی تدوین و اجرا شوند.