اهداف سفر ترامپ به منطقه خلیج فارس؛ اعراب دنبال عکس یادگاری با رئیس جمهور آمریکا نیستند

برای کشور‌های خلیج فارس، سفر ترامپ به منطقه، نقطه تلاقی فوریت و فرصت است. کشور‌های خلیج فارس آماده سرمایه‌گذاری‌اند، اما فقط به‌دنبال عکس یادگاری نیستند؛ آنها خواهان تغییر سیاست، وضوح راهبردی و شراکتی واقعی برای شکل‌دادن به نظم آینده‌اند.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، دونالد ترامپ در اولین سفر خارجی (غیر از واتیکان) خود منطقه خلیج فارس و کشور عربستان را انتخاب کرد.
این سفر شامل عربستان سعودی، قطر و امارات متحده عربی است، قرار بود نخستین سفر خارجی ترامپ در دوره دومش باشد، اما او ماه گذشته به‌طور غیرمنتظره برای شرکت در مراسم تشییع جنازه پاپ فرانسیس به واتیکان رفت.

او در اولین دوره ریاست جمهوری خود نیز در اولین سفر خارجی به عربستان سفر کرده بود. در حالی‌که ترامپ در نخستین سفر خود به خلیج فارس در سال ۲۰۱۷ تنها به عربستان سعودی سفر کرده بود، هشت سال بعد، او علاوه بر عربستان، به قطر و امارات نیز خواهد رفت. این موضوع باید در چارچوب وابستگی فزاینده واشنگتن به این سه کشور خلیج فارس برای پیشبرد منافع سیاست خارجی ایالات متحده درک شود.

پروفسور شیرین هانتر عضو شورای روابط خارجی آمریکا در گفت‌و‌گو با خبرنگار تابناک در خصوص این سفر می‌گوید: «ترامپ دیدگاهی سوداگری در بسیاری مسائل دارد. او همچنین می‌خواهد عربستان سعودی را به سرمایه‌گذاری در آمریکا ترغیب کند. بنابراین، عربستان برای او از اسرائیل مهم‌تر است، زیرا اسرائیل باری بر منابع آمریکا است. با این حال، به دلیل سیاست داخلی، اسرائیل همچنان مورد توجه خاص باقی خواهد ماند.»

سفر ترامپ به این سه کشور حاشیه خلیج فارس، اهمیت ریاض، دوحه و ابوظبی را برای سیاست خارجی ایالات متحده برجسته می‌کند؛ کشور‌هایی که به‌عنوان میانجی، واسطه و قدرت‌های منطقه‌ای با ثروت فراوان، سرمایه‌گذاری زیادی در اقتصاد آمریکا دارند.

ترامپ مصمم است روابط خود با رهبران کشور‌های خلیج فارس را در دوره‌ای از بحران‌های خاورمیانه و مشکلات اقتصادی داخلی در ایالات متحده تقویت کند.

در واقع، این سفر، حرکتی راهبردی برای تثبیت قرارداد‌های اقتصادی پرمخاطره و تعمیق نفوذ ژئوپلیتیکی آمریکا در بحبوحه رقابت فزاینده جهانی است.

ترامپ در ماه مارس و هنگام اعلام برنامه اولیه‌اش، تصریح کرد که بستن قرارداد‌های اقتصادی با کشور‌های عربی ثروتمند یکی از اولویت‌های اصلی‌اش است و گفت که این تصمیم پس از وعده «صد‌ها میلیارد دلار» قرارداد با «شرکت‌های آمریکایی که تجهیزات مورد نیاز عربستان سعودی و دیگر کشور‌های خاورمیانه را تولید خواهند کرد» اتخاذ شده است.

در این زمینه، عبدالله بعبود، پژوهشگر اهل عمان و متخصص در امور خلیج فارس، به بی‌بی‌سی گفته است: «ترامپ می‌داند که ایجاد روابط قوی با رهبران خلیج فارس می‌تواند منافع سیاسی و اقتصادی قابل توجهی به همراه داشته باشد؛ چرا که آنها دارای نفوذ منطقه‌ای و جهانی هستند و توان سرمایه‌گذاری عظیمی در آمریکا دارند.»

عبدالله بعبود می‌گوید: «با توجه به ذخایر مالی، ثروت ملی و پتانسیل سرمایه‌گذاری گسترده، کشور‌های خلیج فارس نقش محوری در اقتصاد جهانی ایفا می‌کنند.»

او افزود: «با توجه به چالش‌های اقتصادی داخلی، ترامپ مزایای روابطش با کشور‌های ثروتمند خلیج فارس را به خوبی درک کرده است.»
ترامپ با وعده قرارداد‌هایی حتی سودآورتر نسبت به دوره اول، خبرساز شده است و امید دارد تا یک تریلیون دلار سرمایه‌گذاری از عربستان سعودی جذب کند.

در این زمینه، رئیس جمهور آمریکا در اسفند ماه سال گذشته گفته بود: «یک ماه و نیم آینده به عربستان سعودی سفر خواهم کرد.» ترامپ پیشتر شرط سفر به عربستان سعودی را سرمایه‌گذاری یک تریلیون دلاری توسط ریاض در آمریکا اعلام کرده بود.

این در حالی بود که ترامپ اولین تماس تلفنی با یک رهبر خارجی در دور دوم ریاست جمهوری خود را نیز با محمد بن سلمان، ولیعهد سعودی داشت در حالی که بن سلمان در این گفت‌و‌گو قول یک سرمایه‌گذاری سنگین و فوق‌العاده بعید را داد. 

ولیعهد عربستان در این تماس به ترامپ گفته بود که کشورش امیدوار است تجارت و سرمایه‌گذاری با ایالات متحده را به ۶۰۰ میلیارد دلار افزایش دهد. او گفته است که کشورش مشتاق است از فرصت‌های سرمایه‌گذاری که دولت ترامپ ایجاد می‌کند استفاده کند و گفت که این فرصت‌ها می‌تواند منجر به «رونق اقتصادی بی‌سابقه» شود.

علاوه بر این، کاخ سفید اعلام کرده که امارات متحده عربی تعهد داده است که در یک بازه ۱۰ ساله، چارچوبی برای سرمایه‌گذاری به ارزش ۱ /۴ تریلیون دلار در ایالات متحده ایجاد کند.

به نوشته مرکز مطالعات خلیج فارس واشنگتن «سیاست خارجی ترامپ در خصوص خلیج فارس همواره بیشتر حول محور معامله بوده تا دکترین، و دوره دوم او نیز از این قاعده مستثنی نیست. فروش سلاح، تعهدات سرمایه‌گذاری و نشست‌های مرتبط با هوش مصنوعی جایگزین زبان آرمان‌گرایانه دموکراسی و اصلاحات شده‌اند که در دولت‌های پیشین رایج بود. ترامپ قصد جلب دل‌ها را ندارد؛ او می‌خواهد قرارداد‌ها را قطعی کند.»

پروفسور «پل پیلار» استاد دانشگاه جورج تاون آمریکا در خصوص اهمیت این سفر به خبرنگار تابناک می‌گوید: «عربستان سعودی مقصد اولین سفر خارجی ترامپ در دوره اول ریاست جمهوری اش در سال ۲۰۱۷ بود، بنابراین این موضوع کاملاً جدید نیست. ترامپ جذب ثروت می‌شود و بی پروا منافع شخصی خود را با امور دولتی ترکیب می‌کند، که این امر به ویژه در روابط با کشور‌های عربی خلیج فارس مشهود است. هدیه قطر—یک فروند هواپیمای ۷۴۷ که ظاهراً برای استفاده شخصی ترامپ حتی پس از پایان ریاست جمهوریاش در نظر گرفته شده (برخلاف قانون و قانون اساسی آمریکا) —آخرین نمونه از این نوع فساد است.»

هوش مصنوعی

اگر دوره نخست ترامپ با نفت و جنگنده تعریف شد، دوره دوم او روزبه‌روز بیشتر با هوش مصنوعی و سلطه بر نیمه‌هادی‌ها شناخته می‌شود. کشور‌های خلیج فارس این تغییر را درک کرده و در تلاش‌اند تا در رقابت جهانی هوش مصنوعی نقش مرکزی داشته باشند.

 ۱۳ مه، درست پیش از اجلاس، ریاض میزبان «فروم سرمایه‌گذاری سعودی-آمریکایی» خواهد بود که برخی آن را به شوخی «مگا در بیابان» می‌نامند. انتظار می‌رود چهره‌هایی، چون ایلان ماسک، مارک زاکربرگ، لری فینک و سم آلتمن در این رویداد حضور داشته باشند، که بر پیوند فزاینده سرمایه خلیج فارس با نوآوری آمریکایی تأکید دارد.

برای کشور‌های خلیج فارس، هوش مصنوعی صرفاً یک واژه مد نیست—بلکه محور آینده پس از نفت آنهاست. در مارس ۲۰۲۵، امارات از برنامه سرمایه‌گذاری ۱.۴ تریلیون دلاری برای گسترش حضور اقتصادی خود در آمریکا طی یک دهه پرده برداشت. این طرح توسط نهاد‌های بزرگ اماراتی نظیر ADQ، Group ۴۲، EGA، ADNOC/XRG و MGX پشتیبانی می‌شود و بر زیرساخت‌های هوش مصنوعی، نیمه‌هادی‌ها، انرژی و تولید پیشرفته متمرکز است.

در فوریه، عربستان تعهد ۴۰ میلیارد دلاری برای توسعه هوش مصنوعی در چارچوب چشم‌انداز ۲۰۳۰ ارائه داد. در تماس تلفنی ژانویه ۲۰۲۵، محمد بن سلمان وعده ۶۰۰ میلیارد دلار سرمایه‌گذاری در اقتصاد آمریکا را داد که جزییات آن هنوز روشن نیست و انتظار می‌رود در دیدار‌های دوجانبه هفته جاری شفاف‌سازی شود.

در آوریل، قطر مشوق‌های ۲.۴ میلیارد دلاری برای هوش مصنوعی اعلام کرد و قرارداد ۵.۵ میلیارد دلاری ساخت یک تفرجگاه لوکس با سازمان ترامپ نهایی شد. همچنین قطر ایرویز به‌زودی قرارداد خرید ۱۰۰ فروند هواپیما را منعقد خواهد کرد که احتمالاً شامل بوئینگ خواهد بود.

دفاع، دوباره به‌عنوان ابزار دیپلماسی

چند روز پیش از سفر ترامپ، آمریکا یک بسته تسلیحاتی ۳.۵ میلیارد دلاری برای عربستان تصویب کرد. ترامپ همچنین قصد دارد یک معامله عظیم ۱۰۰ میلیارد دلاری تسلیحاتی را پیشنهاد دهد. مدیران لاکهید مارتین، بوئینگ و RTX ترامپ را همراهی می‌کنند، نه به‌عنوان سیاهی‌لشکر، بلکه نمایندگان قدرت اقتصادی آمریکا.

قطر نیز قراردادی ۲ میلیارد دلاری برای دریافت موشک‌های هل‌فایر و پهپاد‌های MQ-۹ B Reaper امضا کرده است. امارات که در دوره اول ترامپ خواهان خرید اف-۳۵ بود، اما در دوره بایدن عقب‌نشینی کرد، احتمالاً دوباره برای این معامله تلاش خواهد کرد.

دکتر آندریاس کریگ، دانشیار دپارتمان مطالعات دفاعی در کالج سلطنتی لندن، به «العربی الجدید» گفت: سیاست‌گذاری ایالات متحده از سال‌های دوران اوباما، تا حد زیادی بر واگذاری سیاست خارجی و امنیتی آمریکا به شرکای خود در خلیج فارس متکی بوده است. سه شریکی که در این زمینه بیشترین اتکا به آنها شده، قطر، امارات و عربستان سعودی بوده‌اند، هر کدام به دلایل خاص خود.

او توضیح داد: حل بحران یمن، رسیدگی به موضوع ایران، تثبیت اوضاع سوریه و کمک به میانجی‌گری در مناقشه فلسطین و اسرائیل – در تمام این درگیری‌ها و موضوعات چالش‌برانگیز منطقه‌ای، کشور‌های خلیج فارس نقش بسیار مهمی به‌عنوان واسطه و تسهیل‌گر ایفا می‌کنند.
 
وی افزود: نقش این کشور‌ها در باز کردن گره‌های بحران‌ها و مناقشات – آن هم از جانب آمریکا و بدون نیاز به صرف هزینه، نیروی نظامی یا حتی ظرفیت اجرایی از سوی واشنگتن – برای ترامپ بسیار اهمیت دارد. در زمانی که ایالات متحده توان و ظرفیت لازم برای رسیدگی به بحران‌های جهانی را ندارد و تمایل دارد بیشتر بر مسائل داخلی متمرکز شود، بسیاری از وظایف دیپلماسی و سیاست‌ورزی را به شرکایی واگذار می‌کند که مورد اعتماد هستند. از دیدگاه آمریکا، قطر، عربستان سعودی و امارات همان شرکایی هستند که می‌توانند بار دیپلماسی، حل‌وفصل منازعات و مدیریت بحران در منطقه را به دوش بکشند.

سوریه

اجلاس ۱۴ مه در ریاض، بر بحران‌های منطقه‌ای و نقش اقتصادی جدید آمریکا تمرکز دارد. کشور‌های خلیج فارس ممکن است از ترامپ بخواهند تحریم‌ها علیه سوریه را بردارد تا مانع نفوذ چین، روسیه و ایران شود. رئیس‌جمهور سوریه نیز تمایل به همکاری با غرب را ابراز کرده است.

کشور‌های خلیج فارس تمایل دارند در سوریه سرمایه‌گذاری کنند و به این کشور جنگ‌زده برای حرکت به‌سوی بازسازی و نوسازی کمک نمایند. اما بزرگ‌ترین مانع بر سر این مسیر، ادامه تحریم‌های «قانون سزار» از دوران اسد است که از سوی واشنگتن اعمال می‌شود.

دکتر عبدالخالق عبدالله، تحلیل‌گر سیاسی اماراتی مستقر در دبی، درباره نگاه کشور‌های خلیج فارس به وضعیت سوریه و سیاست خارجی واشنگتن نسبت به دولت جدید دمشق گفت: «در مورد سوریه، هیچ چیز مهم‌تر از پایان تحریم‌ها نیست. آنها تمام تلاش خود را برای کمک به سوریه از طریق لغو تحریم‌ها به‌کار خواهند گرفت.»

اینکه آیا سفر پیش‌روی ترامپ به خلیج فارس و گفت‌و‌گو‌های او در منطقه منجر به تغییری در سیاست تحریمی آمریکا علیه سوریه خواهد شد یا نه، هنوز مشخص نیست. با این حال، در هر صورت، احتمال زیادی وجود دارد که دولت ترامپ همچنان کشور‌های عضو شورای همکاری خلیج فارس را به‌عنوان شرکای کلیدی در مدیریت وضعیت سوریه پس از اسد تلقی کند، به‌ویژه در زمانی که کاخ سفید قصد دارد حضور نظامی آمریکا در این کشور را کاهش دهد.

دکتر کورتنی فریر، پژوهشگر دانشگاه اموری، در گفت‌و‌گو با «العربی الجدید» گفت: «در موضوع سوریه، با توجه به اینکه قطر و عربستان سعودی متعهد شده‌اند بدهی‌های سوریه به بانک جهانی را تسویه کنند، این کشور‌ها احتمالاً نفوذ زیادی خواهند داشت، و ترامپ نیز خواهد خواست از آن استفاده کند.»

ایران

در مورد ایران، ترامپ ممکن است درباره توافق جدید هسته‌ای مذاکره کند تا نفوذ اقتصادی چین بر تهران را کاهش دهد، زیرا ۹۰٪ صادرات نفت ایران به چین می‌رود. ورود دوباره نفت ایران به بازار می‌تواند توازن قدرت منطقه را تغییر دهد.

کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس از احتمال وقوع جنگی با مشارکت ایران به‌شدت نگران هستند؛ سناریویی که از منظر سلامت اقتصادی و امنیت ملی آنها می‌تواند فاجعه‌بار باشد.

دکتر دینا اسفندیاری، مسئول امور ژئواقتصاد خاورمیانه در بلومبرگ اکونومیکس، در پاسخ به پرسشی درباره نقش مسائل حساس منطقه‌ای در سفر پیش‌روی ترامپ به خلیج فارس گفت: «این سفر فرصتی برای اعراب خلیج فارس خواهد بود تا دیدگاه‌های خود را در مورد این پرونده‌ها با ترامپ در میان بگذارند و دولت او را با خود هم‌سو کنند.»

او به «العربی الجدید» گفت: «آن‌ها خواهند خواست که روشن کنند که نمی‌خواهند در صورت تشدید بحران، بین ایالات متحده/اسرائیل و ایران گرفتار شوند.»

غزه و عادی سازی روابط عربستان و اسرائیل‌

نمی‌توان اهمیت غزه به‌عنوان یک موضوع در طول سفر ترامپ به خلیج فارس را اغراق کرد. میزان ناآرامی‌هایی که جنگ غزه به خاورمیانه افزوده، مقامات کشور‌های شورای همکاری خلیج فارس را به‌شدت نگران کرده است، به‌ویژه از منظر امنیت دریای سرخ و یمن.

رهبران عربستان سعودی، قطر و امارات همچنین تلاش خواهند کرد ترامپ را متقاعد کنند که ایالات متحده باید از نفوذ خود برای تحت فشار قرار دادن اسرائیل جهت پایان دادن به اقدامات خودسرانه‌اش در لبنان، غزه و سوریه استفاده کند و از انجام عملیات نظامی علیه ایران خودداری ورزد.

با توجه به اینکه ولیعهد محمد بن سلمان (MBS)، که رابطه‌ای خاص و نزدیک با ترامپ دارد، اسرائیل را به «نسل‌کشی» در غزه متهم کرده است، رهبران خلیج فارس خواهند کوشید تا از سفر ترامپ به سه کشور عضو شورای همکاری خلیج فارس استفاده کنند تا او را متقاعد کنند رویکرد دولتش در جنگ غزه را تغییر دهد. جنگی که بیش از ۵۲،۰۰۰ فلسطینی را کشته، حدود ۴۲۰،۰۰۰ نفر را آواره کرده و تقریباً تمام ساکنان این محاصره را در معرض خطر شدید بیماری و گرسنگی قرار داده است.

دکتر عبدالله گفت: «کشور‌های خلیج فارس از رئیس‌جمهور ترامپ خواهند خواست تا اقدام‌های بیشتری برای پایان دادن به جنگ در غزه انجام دهد. آنها از او خواهند خواست تا از هرگونه نفوذی که آمریکا بر اسرائیل دارد استفاده کند تا کمک‌های بیشتری به غزه ارسال شود. این موضوع برای امارات متحده عربی اولویت بالایی دارد.»

در مورد فلسطین، عادی‌سازی با اسرائیل فعلاً منتفی است. رهبران خلیج فارس عادی‌سازی را مشروط به توقف جنگ غزه و ایجاد دولت فلسطینی می‌دانند—موضوعی که با سیاست فعلی اسرائیل سازگار نیست. همچنین، آمریکا اکنون آماده همکاری هسته‌ای با عربستان بدون پیوند دادن آن به عادی‌سازی با اسرائیل است.

تعرفه‌ها، نفت، و معضل دلار

ترامپ تلاش خواهد کرد تا کشور‌های خلیج فارس را برای پایین نگه‌داشتن قیمت نفت تحت فشار قرار دهد. اما کشور‌های خلیج فارس نگران تأثیر تعرفه‌ها بر تقاضای جهانی و ثبات بازار انرژی هستند.

با توجه به اینکه ارز‌های خلیج فارس به دلار وابسته‌اند، تورم آمریکا فوراً به اقتصاد آنها منتقل می‌شود.

اهمیت سفر از منطر نظم جهانی

بازگشت ترامپ به خلیج فارس فقط درباره قرارداد نیست—بلکه آماده‌سازی آمریکا برای آینده قدرت جهانی است. خلیج فارس به میدان رقابت برای نفوذ، همسویی و برتری اقتصادی بدل شده است.

برای کشور‌های خلیج فارس، سفر ترامپ به منطقه، نقطه تلاقی فوریت و فرصت است. کشور‌های خلیج فارس آماده سرمایه‌گذاری‌اند، اما فقط به‌دنبال عکس یادگاری نیستند؛ آنها خواهان تغییر سیاست، وضوح راهبردی و شراکتی واقعی برای شکل‌دادن به نظم آینده‌اند.