جزئیات سفر ترامپ به عربستان؛ طرح برنامه هسته‌ای ایران و عدم گفت‌و‌گو درباره عادی سازی روابط با اسرائیل

یکی از مقامات عربی به «میدل ایست آی» گفت: عربستان سعودی کاملاً جدی است که در جریان این سفر فریب هیچ مسئله‌ای درباره اسرائیل را نخورد. این موضوع در واشنگتن به‌وضوح بیان شد.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «میدل ایست آی» در گزارشی نوشته است: پس از دیدار با مارکو روبیو، وزیر خارجه عربستان به همکارانش گفت که پادشاهی فریب گفت‌و‌گو‌های عادی‌سازی را نخواهد خورد.

عربستان سعودی پیش از سفر رئیس‌جمهور آمریکا، دونالد ترامپ، و هیئت همراهش به این کشور در ماه مه، یک شرط اساسی تعیین کرده است: صحبت درباره عادی‌سازی روابط با اسرائیل باید از دستور کار حذف شود.

به گفته دو مقام عربی مطلع از مذاکرات که با وب‌سایت «میدل ایست آی» صحبت کرده‌اند، این پیام را وزیر خارجه عربستان، شاهزاده فیصل بن فرحان آل سعود، در جریان سفر خود به واشنگتن دی‌سی در ماه گذشته برای برنامه‌ریزی سفر ترامپ به پادشاهی و در پی گفت‌و‌گو‌های متعاقب میان مقامات بلندپایه، منتقل کرده است.

اگرچه معمولاً دیپلمات‌ها پیش از سفر رؤسای کشور‌ها فهرستی از موضوعات مورد بحث را تنظیم می‌کنند، اما این درخواست عربستان بر نگرانی این کشور تأکید دارد؛ نگرانی از اینکه سبک بی‌محابای ترامپ ممکن است صحنه‌ای ناخوشایند برای ولیعهد محمد بن سلمان مقابل دوربین‌ها ایجاد کند.

ولیعهد عربستان به‌طور علنی اسرائیل را به نسل‌کشی در غزه متهم کرده است؛ اقدامی که با احساسات خشم‌آلود مردمش نسبت به حمله اسرائیل به این منطقه همسوست. بنا به گفته مقامات فلسطینی، در این حملات بیش از ۵۲ هزار نفر کشته شده‌اند که بیشتر آنها زنان و کودکان بوده‌اند.

یکی از مقامات عربی به «میدل ایست آی» گفت: عربستان سعودی کاملاً جدی است که در جریان این سفر فریب هیچ مسئله‌ای درباره اسرائیل را نخورد. این موضوع در واشنگتن به‌وضوح بیان شد.

شاهزاده فیصل بن فرحان در تاریخ ۹ آوریل با مارکو روبیو، وزیر امور خارجه آمریکا، در وزارت خارجه این کشور دیدار کرد. این دیدار علنی بود، اما اینکه عربستان سعودی پیش از سفر ترامپ قواعدی را برای جلوگیری از بحث درباره عادی‌سازی تعیین کرده، تاکنون گزارش نشده بود.

سفارت عربستان در واشنگتن به درخواست «میدل ایست آی» برای اظهار نظر پاسخی نداد.

وزارت خارجه آمریکا در حاشیه

یک مقام عربی دیگر به «میدل ایست آی» گفت که فیصل بن فرحان پس از این دیدار، حسی از بی‌اثری و بی‌نفوذی در وزارت خارجه آمریکا دریافت کرد.

فرحان در ادامه به مقامات گفت که روبیو و وزارتخانه‌اش به‌طور کامل از فرآیند تصمیم‌گیری توسط ترامپ کنار گذاشته شده‌اند.

روز پنجشنبه، مارکو روبیو به‌عنوان مشاور موقت امنیت ملی منصوب شد، در حالی که همچنان سمت خود به‌عنوان وزیر امور خارجه را نیز حفظ کرده است. این تغییرات پس از برکناری مایک والتز توسط ترامپ صورت گرفت. هم روبیو و هم والتز هدف انتقاد وفاداران به سیاست «اول آمریکا»‌ی ترامپ قرار گرفته‌اند.

وزارت خارجه آمریکا و کاخ سفید به درخواست «میدل ایست آی» برای اظهار نظر پاسخی ندادند.

ترامپ به‌طور علنی از تصمیم اسرائیل برای خروج از آتش‌بس ماه ژانویه و بازگشت به جنگ در غزه حمایت کرده است.

با این حال، پیش از سفرش به منطقه خلیج فارس، لحن خود را تا حدودی تغییر داده است.

او هفته گذشته گفت که به بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، گفته است: «ما باید با غزه خوب رفتار کنیم... این مردم رنج می‌کشند.»

روز پنجشنبه نیز سخنگوی وزارت خارجه، تامی بروس، در پاسخ به سؤالی درباره غزه گفت: «ما می‌خواهیم کمک‌رسانی از سر گرفته شود.»

بدون «غافلگیری»

ولیعهد محمد بن سلمان و دونالد ترامپ در دوره اول ریاست‌جمهوری ترامپ روابط نزدیکی داشتند و به‌نظر نمی‌رسید که در هماهنگی با یکدیگر دچار مشکلی باشند.

ولیعهد از رابطه‌ای خانوادگی با ترامپ برخوردار بود که باعث حسادت دیپلمات‌های حرفه‌ای شده بود—کسانی که عادت داشتند بین رهبران رفت‌وآمد کنند. او با جرد کوشنر، داماد و مشاور سابق ترامپ، رابطه‌ای صمیمی داشت و مرتباً با او پیام رد و بدل می‌کرد.

اما در این دوره، استیو ویتکاف به‌عنوان نماینده مورد اعتماد ترامپ ظاهر شده است.

عربستان سعودی نخستین کشوری بود که ترامپ در سال ۲۰۱۷ به‌عنوان رئیس‌جمهور به آن سفر کرد.

دو مقام عربی به «میدل ایست آی» گفتند که با توجه به جنگ اسرائیل در غزه، این بار ریسک‌ها برای عربستان سعودی بالاتر است. به گفته این مقامات، ریاض احساس می‌کند که باید برنامه سفر ترامپ را حتی در سطح فنی با دقت مدیریت کند.

یکی از این مقامات گفت: «هیچ غافلگیری یا درخواست غیرمنتظره‌ای—چه در ملأ عام و چه در جلسات خصوصی—وجود نخواهد داشت.»

به گفته منابع، عربستان سعودی تلاش کرده است تا با تمرکز بر سه پرونده سفر ترامپ را مدیریت کند: معاملات نظامی، برنامه هسته‌ای ایران، و اقتصاد.

خبرگزاری رویترز در آوریل گزارش داد که دولت ترامپ در حال بررسی یک قرارداد تسلیحاتی ۱۰۰ میلیارد دلاری با عربستان سعودی است که شامل گفت‌و‌گو‌هایی درباره احتمال خرید جنگنده‌های اف-۳۵ توسط ریاض نیز می‌شود.

ترامپ گفت که با سفر به عربستان سعودی به‌عنوان نخستین مقصد خارجی‌اش موافقت کرده است، پس از آن‌که ولیعهد عربستان وعده داد طی چهار سال آینده ۶۰۰ میلیارد دلار در ایالات متحده سرمایه‌گذاری خواهد کرد.

ترامپ پیش‌تر نیز از دیدار‌های خود با رهبران جهان برای ایجاد شوک و جلب توجه استفاده کرده است.

در ماه فوریه، او و معاونش، جی‌دی ونس، رئیس‌جمهور اوکراین، ولودیمیر زلنسکی، را به‌صورت علنی مورد سرزنش قرار دادند. سپس در نشستی در ماه آوریل در کنار بنیامین نتانیاهو، ترامپ از آغاز مذاکرات هسته‌ای با ایران خبر داد و رئیس‌جمهور ترکیه، رجب طیب اردوغان، را مورد ستایش قرار داد.

توافق‌نامه‌های ابراهیم

ترامپ در دیدار‌های مطبوعاتی خود بار‌ها به این فکر کرده که گسترش توافق‌نامه‌های ابراهیم چقدر می‌تواند آسان باشد.

در نشست ماه فوریه در کنار بنیامین نتانیاهو، ترامپ مستقیماً با سیاست رسمی عربستان سعودی مخالفت کرد و گفت ریاض خواستار تشکیل کشور فلسطینی در ازای عادی‌سازی روابط با اسرائیل نیست. ترامپ گفت: «همه فقط یک چیز می‌خواهند — صلح.»

ترامپ در مصاحبه‌ای با مجله تایم که در ۲۲ آوریل انجام شد نیز همین مسیر را دنبال کرد و گفت: «فکر می‌کنم عربستان سعودی وارد توافق‌نامه‌های ابراهیم خواهد شد.»

او توافق‌نامه‌های ابراهیم در سال ۲۰۲۰—که طی آن اسرائیل روابط دیپلماتیک با امارات متحده عربی، بحرین و مراکش برقرار کرد—را یکی از دستاورد‌های کلیدی سیاست خارجی خود می‌داند.

دولت پیشین بایدن تلاش کرد با گسترش توافق‌نامه‌های ابراهیم، روابط خود با ریاض را احیا کند؛ آن هم پس از آن‌که بایدن وعده داده بود ولیعهد محمد بن سلمان را به دلیل قتل جمال خاشقجی، روزنامه‌نگار منتقد، به «منفور» جهانی تبدیل کند.

اما تلاش برای منزوی‌کردن عربستان نتیجه معکوس داد؛ به‌ویژه پس از حمله روسیه به اوکراین که باعث افزایش قیمت انرژی شد و در حالی که مذاکرات هسته‌ای با ایران نیز از رمق افتاده بود.

ایالات متحده تلاش کرد توافقی را شکل دهد که در آن عربستان سعودی در ازای دریافت تضمین‌های امنیتی از آمریکا، تسریع در فروش تسلیحات و کمک در برنامه هسته‌ای غیرنظامی‌اش، روابط خود با اسرائیل را عادی کند.

در طول سال ۲۰۲۳، انتشار پیوسته گزارش‌هایی در رسانه‌ها حاکی از آن بود که آمریکا و عربستان در آستانه دستیابی به یک توافق بزرگ هستند.
سناتور جمهوری‌خواه، لینزی گراهام، که به عنوان واسطه‌ای بین ریاض و دولت بایدن عمل کرده است، حتی گفته است که اگر عربستان سعودی در سال ۲۰۲۳ یا اوایل ۲۰۲۴ روابط خود با اسرائیل را عادی نکند، «پنجره ممکن است برای همیشه بسته شود.» او دلیل این گفته خود را توضیح نداد.

تحلیلگران و برخی مقامات عربی می‌گویند یکی از انگیزه‌های حملات ۷ اکتبر ۲۰۲۳ حماس به جنوب اسرائیل، مختل کردن توافق عادی‌سازی روابط بین اسرائیل و عربستان سعودی بوده است؛ تلاشی برای بازگرداندن مسئله فلسطین به دستور کار کشور‌های عربی.

در جریان یک جلسه در دیوان بین‌المللی دادگستری در روز سه‌شنبه، محمد سعود الناصر، مدیر امور حقوقی وزارت خارجه عربستان، اسرائیل را به «رفتار وحشیانه» در غزه متهم کرده و گفته است که این کشور محاصره‌ای «بی‌رحمانه» بر این منطقه اعمال کرده است.