موانع پیش روی کسب و کار و تولید در ایران/ تجربههای چین در بهبود محیط کسبوکار چیست؟
سرانجام روز شنبه هفته جاری، رئیس جمهور منتخب مردم برای تشکیل دولت سیزدهم مشخص شد و آیت الله رئیسی با کسب بیشترین آرا، بر صندلی ریاست جمهوری تکیه خواهد زد تا وظیفه سکانداری قوه مجریه در چهار سال آینده را بر عهده بگیرد؛ چهار سال آینده ای که برای اقتصاد و تولید ایران بسیار بااهمیت است، چون در این سال ها تولید به دلیل عملکرد ضعیف مسئولین، تحریم های سنگین و بعد از آن شیوع کرونا آسیب جدی دیده است.
به گزارش تابناک اقتصادی، به همین منظور و به دلیل شرایط خاص تولید، در ابتدای سال جاری بود که رهبر انقلاب در صحبت های نوروزی خود با مردم گفت: چه دولت کنونی و چه دولت آینده، باید با حمایت های همهجانبهی قانونی، دولتی و حکومتی از تولید و رفع موانع آن، همت کنند که امسال جهش تولید به معنی واقعی تحقق یابد. حضرت آیتالله خامنهای خاطرنشان کردند: شعار سال ۱۴۰۰، «تولید؛ پشتیبانیها، مانعزداییها» است.
حال پرسش این است که چه موانعی بر سر راه تولید و کسب و کارها قرار دارد که دولت آینده باید به فکر رفع آنها باشد؟ پنج مانع اصلی چیست؟ کشورهایی مانند چین چه راهی را در این زمینه پیمودند تا توانستند به موفقیت دست یابند؟
سه مانع اصلی بر سر راه تولید و کسب و کارها چیست؟
برای پاسخ به این پرسش که سالها مطرح بوده، نیاز است به گزارشهای پایش محیط کسب و کار که توسط اتاق بازرگانی ایران منتشر میشود، رجوع کنیم.
گزارش پایش محیط کسب و کار، نوعی نظرسنجی از فعالان اقتصادی زیرمجموعه اتاقهای بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران، تعاون ایران و اصناف ایران در سراسر کشور است و این فعالان اقتصادی پیرامون ۲۸ مولفه نظریات خود را به شکل عددی بین صفر (بهترین ارزیابی از مولفه) تا ده (بدترین ارزیابی از مولفه) ارائه میدهند و نتایج این نظرسنجی، شاخص ملی محیط کسب و کار ایران در هر فصل را نشان میدهد.
آخرین گزارش منتشره در این زمینه که مربوط به زمستان ۱۳۹۹ است، نشان میدهد، به ترتیب پنج مؤلفه "غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات قیمت مواد اولیه و محصولات"، "بی ثباتی سیاست ها، قوانین و مقررات و رویههای اجرایی ناظر بر کسب و کار" و "دشواری تأمین مالی از بانک ها"، "موانع در فرایندهای اداری و اخذ مجوزهای کسب وکار در دستگاههای اجرایی" و "فساد و سوءاستفاده افراد از مقام و موقعیت اداری در دستگاههای اجرایی" به عنوان نامناسبترین مؤلفههای محیط کسب و کار کشور نسبت به سایر مؤلفهها مطرح بوده اند؛ پنج مولفهای که گزارشها نشان میدهند، عیناً در تابستان و پاییز سال ۱۳۹۹ نیز تکرار شده اند.
به نظر می رسد که دولت آینده باید در راستای رفع این پنج مانع، گام های اساسی را بردارد. اما پرسش این است که کشورهای موفق در این زمینه از جمله چین چه اقداماتی برای رسیدن به موفقیت در زمینه تولید و کسب و کارها انجام داده اند؟
چین چگونه به این جایگاه رسید؟
به تازگی مرکز پژوهشهای اتاق بازرگانی ایران، گزارشی با تیتر بهبود محیط کسب و کار در چین: فعالیتها و تجربهها ترجمه و منتشر کرده که این گزارش حاوی نکات آموزندهای است.
در این گزارش آمده است بهبود محیط کسبوکار، یکی از مهمترین اجزای برنامه اصلاحات و حرکت به سمت اقتصاد باز در چین طی ۴۰ سال اخیر بوده و از سال ۲۰۱۳، این کشور بهبود محیط کسبوکار را یکی از ابزارهای اصلی بهبود رقابتپذیری اقتصادی خود از طریق پیشبرد مداوم اصلاحات سراسری از جمله تمرکززدایی و توزیع بیشتر قدرت و تسهیل امور اداری، سادهسازی فرآیندهای اخذ تأیید و کاهش مالیاتها و هزینهها قرار داده است.
در ادامه این گزارش آمده است: بر اساس معیار سهولت پروژه انجام کسبوکار بانک جهانی، چین پیشرفت بسیار چشمگیری در سالهای اخیر داشته و رتبه این کشور از جایگاه ۹۶ ام در سال ۲۰۱۴ به رتبه ۳۱ ام جهان در سال ۲۰۲۰ ترقی پیدا کرده است.
بررسیها نشان میدهد، در چهل سال زمان سپری شده از آغاز انجام اصلاحات و حرکت به سمت اقتصاد باز در چین، این کشور تعهد خود به بهبود محیط کسبوکار را حفظ کرده که نتیجه آن جذب حجم عظیمی از سرمایهگذاری، به ویژه سرمایههای خارجی و کمک فراوان به رشد اقتصادی و کاهش فقر در این کشور بوده است.
مراحلی که توسط کشور چین در راستای بهبود محیط کسبوکار طی شده است، عبارت بودند از:
- مرحله اول (۱۹۹۱-۱۹۷۹): پیشرفت جزئی در بهبود محیط کسبوکار
- مرحله دوم (۲۰۰۱-۱۹۹۲): اصلاحات بازار محور محیط کسبوکار و ساخت چارچوب نهادی خاصی برای نظام مدیریت اقتصاد کلان
- مرحله سوم (۲۰۱۲-۲۰۰۲): اصلاحات هدایت شده با قوانین بینالمللی در محیط کسبوکار
- مرحله چهارم (۲۰۱۳ تا حال حاضر): اصلاحات نظاممند محیط کسبوکار
این کشور تجربیاتی را در زمینه الزامات بهینهسازی محیط کسبوکار داشته که در این گزارش به آن ها اشاره شده است. این الزامات به شرح زیر بوده است:
- تشویق به آزمایش سیاست محلی و تدریجی و اجرای اصلاحات نهادی،
- اجرای متعهدانه دستور کار اصلاحات،
- مشارکت بخش خصوصی و استفاده فراگیر از تکنولوژی های الکترونیک و خدمات دولت الکترونیکی
- همکاری با سازمانهای بینالمللی و درس گرفتن از تجربیات جهانی.
بر اساس این مطالعه، کشورهای جهان میتوانند با در پیش گرفتن رویکرد جامعی به منظور شناسایی موانع رویهای، حقوقی، نهادی و نظارتی که مراحل مختلف سرمایهگذاری و چرخه عمر کسبوکارها را تحت تأثیر قرار میدهد، محیط کسبوکار رقابتی را در درون خود ایجاد و سپس به جذب و حمایت از سرمایهگذاری اقدام کنند و به این ترتیب، سبب ارتقای توسعه اقتصادی پایدار و همهجانبه کشور خود شوند.
در کشوری که هر روز شاهد کاهش ارزش پول هستیم قوانین و ثبات اقتصادی وجود ندارد تولید یعنی نابودی سرمایه خدایی اش وقت می گذارم براتون می نویسم منتشر می کنید؟ ما هیچ وقت نمی تونیم چین باشیم
نه به لحاظ این که جمعیت کمتری داریم
به چند دلیل که خلاصه می نویسم و اگه خواستید شرح می دم. این حاصل سال ها کار با شرکت ها و کارخانجات مختلف کشور چین هستش.
ما می خواهیم درب کشور رو ببندیم و همه چیز تولید کنیم
ولی چین اینطور نیست. آنها خیلی چیزها رو تولید می کنند و خیلی کالاهای مشابه رو وارد می کنند. به همین خاطر تولید کننده هاشون برای رقابت با واردات نامه الکی به وزارت صنایع نمی نویسند و گریه و زاری کنند که واردات کمر ما را شکست. تلاش می کنند هزینه های تولید رو پایین بیاورند و الحق و الانصاف دولتشون کمکشون می کنه. ولی ما این جا هم تلاشی برای کاهش هزینه ها نمی کنیم هم دولت هامون کمکی نمی کنند.
ما این جا متاسفانه زیرساخت برای تولید خیلی چیزها رو نداریم ولی اصرار داریم که تولید کنیم. درصورتیکه می توانیم تلاش کنیم و تعداد محدودی کالاهای دیگه رو که می توانیم. تولید کنیم و بازارهای جهانی رو تسخیر کنیم و ارز بیاریم و محصولات مورد نظرمون رو وارد کنیم و حتی بهتر و ارزانتر به دست مصرف کننده مون برسونیم. ولی نمی کنیم این کار رو چون هیچ هدفی برای تولید نداریم و بازارهای هدف رو هم نمی شناسیم و هیچ دولتی هم تا کنون غیر از شعار کمکی برای انجام این کار نکرده.
ما این جا وام که می گیریم همان ابتدا کارمزد و حق بانک و ... رو می دیم و خلاصه اون وام به هیچ دردمون هم نمی خوره تازه اگه بتونیم وام بگیریم. چون وام متعلق به تولید کننده که می خواد اون وام رو پس بده نیست بلکه متعلق به دوستانیه که می خوان دلالی کنند و پس هم ندهند.
ما اینجا کارخانه و شرکت که تاسیس کنیم باید ابتدا بریم دفاتر مالیاتی مون رو بگیریم و پر کنیم و آماده سر سال باشیم که مالیات کارهای کرده و نکرده و سودهای برده و نبرده رو به هر شکل ممکن پرداخت کنیم ولی اونجا سال اول معاف از مالیاته و سال دوم رو با پرداخت 20درصد مالیاتی کا باید پرداخت می کرده اند (80درصد بخشودگی مالیاتی) شروع کرده و پس از انتهای سال ششم کل مالیات رو می دهند.
اونجا بانک مرکزی چین هر سال دو جلد کتاب چند هزار برگی چاپ می کنند و دست تجار می دهند که این کتاب حاوی اطلاعات کامل سیاسی تجاری کل کشورهای دنیاست و ریسک معاملات با کل کشورهای دنیا رو اعلام می کنه ولی ما متاسفانه حتی هیچ کمکی رو از هیچ سفارت خانه ای در خارج دریافت نمی کنیم.
ما زیرساخت هامون حتی برای واردات کامل هم به دردخور نیست چه برسه به تولید.
یعنی قوانین مون باید کاملا تغییر کنند
عملکردهامون کاملا تغییر کنند
و ....
که تازه اگه همین الان شروع کنیم بیست سال دیگه تازه می شه شروع کرد به بهره برداری
خیلی موارد دیگه هم هست که می دونم حوصله بحثش این جا و در بخش نظرات خوانندگان نیست.
متشکرم
چین دزدی های نجومی نداشته و حقوق ها هم نجومی نیستند ،جوهره پیشرفتش در سیستم سوسیالیستی اش نهفته است. ما اول فرهنگ بعد تصمیم مشالله بعضی دولت مردانمان فرهنگیان کارمندان نظامیان باید الگو باشند و بعد فرهنگ مردم خوشبختانه فرهنگ مردم مقداری فرق کرده بازهم باید کار شود خرید و نگهداری انواع مواد اولیه و انواع کالاها بیشترین سود را دارد برای مثال اگر با سرمایه ساخت مسکن فقط سیمان و میلگرد خربداری و نگهداری شود با عواقب و درگیری کمتر در نصف زمان تولید سود بسیار بیشتری دارد مانع اصلی تولید امصا طلایی و انت واختلاس وفساد اداری که سراسر ادارت را گرفته است همه میدانند اما عده ای کور وکرند یک مانع اصلی ونه مانع فرعی وجود دارد موانع فرعی صبح تا شب جار زده می شوند . مهمترین مساله را نگفتی که چین با تمام دنیا ارتباط داره. با همه کشورهای بزرگ تعامل داره و با قرارداد بستن با آنها داره جنس هاشون رو مونتاژ میکنه. به هر کشوری هم متناسب با وضعیتشون جنس صادر میکنه. مثلا به ایران جنس ها بنجل که البته تاجران ایران هم در این زمینه مقصر هستن ایران مدتهاست گام بسیار بزرگی در بازگشت به عقب برداشته ! سالها پیش ایران پزشک و مهندس خارجی استخدام می کرد و با نقشه راهی که داشت امروز ایران به وفور پزشک و مهندس کارامد دارد ولی دیگر نقشه راه ندارد یا اگر نقشه راهی داشته باشد به پزشک و مهندس زبده نیاز ندارد چون اهداف در گذشته با الان متفاوت بود. هدف قبلی ایران تبدیل شدن به یک کشور پیشرفته و صنعتی بود ولی هدف کنونی ایران در نابودی اسراییل و شکست آمریکا خلاصه شده!تنها راه بهبود نه تنها محیط کسب و کار بلکه بهبود در همه زمینه ها ، دوستی با تمام دنیا و استخدام مدیران خارجی است که بتوانند از تحصیلکردگان مملکت در جای مناسب استفاده کنند تا بهره وری افزایش پیدا کند. متاسفانه با مدیریت رانتی و مدیران رانت خوار کنونی هیچ پیشرفتی نخواهیم داشت.