حيدربابا ، ايلديريملار شاخانداسئللر ، سولار ، شاققيلدييوب آخانداقيزلار اوْنا صف باغلييوب باخانداسلام اولسون شوْکتوْزه ، ائلوْزه !منيم دا بير آديم گلسين ديلوْزه حيدربابا ، کهليک لروْن اوچانداکوْل ديبينَّن دوْشان قالخوب ، قاچانداباخچالارون چيچکلنوْب ، آچاندابيزدن ده بير موْمکوْن اوْلسا ياد ائلهآچيلميان اوْرکلرى شاد ائله بايرام يئلى چارداخلارى ييخاندانوْروز گوْلى ، قارچيچکى ، چيخانداآغ بولوتلار کؤينکلرين سيخاندابيزدن ده بير ياد ائلييه ن ساغ اوْلسوندردلريميز قوْى ديّکلسين ، داغ اوْلسون حيدربابا ، گوْن دالووى داغلاسين !اوْزوْن گوْلسوْن ، بولاخلارون آغلاسين !اوشاخلارون بير دسته گوْل باغلاسين !يئل گلنده ، وئر گتيرسين بويانابلکه منيم ياتميش بختيم اوْياناحيدربابا ،‌ سنوْن اوْزوْن آغ اوْلسون !دؤرت بير يانون بولاغ اوْلسون باغ اوْلسون !بيزدن سوْرا سنوْن باشون ساغ اوْلسون !دوْنيا قضوْ-قدر ، اؤلوْم-ايتيمدىدوْنيا بوْيى اوْغولسوزدى ، يئتيمدى حيدربابا ، يوْلوم سنَّن کج اوْلدىعؤمروْم کئچدى ، گلممه ديم ، گئج اوْلدىهئچ بيلمه ديم گؤزللروْن نئج اوْلدىبيلمزيديم دؤنگه لر وار ،‌ دؤنوْم وارايتگين ليک وار ، آيريليق وار ، اوْلوْم وار حيدربابا ، ايگيت اَمَک ايتيرمزعؤموْر کئچر ، افسوس بَرَه بيتيرمزنامرد اوْلان عؤمرى باشا يئتيرمزبيزد ، واللاه ، اونوتماريق سيزلرىگؤرنمسک حلال ائدوْن بيزلرى حيدربابا ، ميراژدر سَسلنندهکَند ايچينه سسدن - کوْيدن دوْشندهعاشيق رستم سازين ديللنديرندهيادوندادى نه هؤلَسَک قاچارديمقوشلار تکين قاناد آچيب اوچارديمشنگيل آوا يوردى ، عاشيق آلماسىگاهدان گئدوب ، اوْردا قوْناق قالماسىداش آتماسى ، آلما ،‌ هيوا سالماسىقاليب شيرين يوخى کيمين ياديمدااثر قويوب روحومدا ، هر زاديمدا حيدربابا ، قورى گؤلوْن قازلارىگديکلرين سازاخ چالان سازلارىکَت کؤشنين پاييزلارى ، يازلارىبير سينما پرده سى دير گؤزوْمدهتک اوْتوروب ، سئير ائده رم اؤزوْمده حيدربابا ،‌ قره چمن جاداسىچْووشلارين گَلَر سسى ، صداسىکربليا گئدنلرين قاداسىدوْشسون بو آج يوْلسوزلارين گؤزوْنهتمدّونون اويدوخ يالان سؤزوْنه حيدربابا ، شيطان بيزى آزديريبمحبتى اوْرکلردن قازديريبقره گوْنوْن سرنوشتين يازديريبساليب خلقى بير-بيرينن جانيناباريشيغى بلشديريب قانيناگؤز ياشينا باخان اوْلسا ، قان آخمازانسان اوْلان بئلينه تاخمازآمما حئييف کوْر توتدوغون بوراخمازبهشتيميز جهنّم اوْلماقدادير !ذى حجّه ميز محرّم اوْلماقدادير ! خزان يئلى يارپاخلارى تؤکندهبولوت داغدان يئنيب ، کنده چؤکندهشيخ الاسلام گؤزل سسين چکندهنيسگيللى سؤز اوْرکلره دَيَردىآغاشلار دا آللاها باش اَيَردى داشلى بولاخ داش-قومونان دوْلماسين !باخچالارى سارالماسين ، سوْلماسين !اوْردان کئچن آتلى سوسوز اولماسين !دينه : بولاخ ، خيرون اوْلسون آخارسانافقلره خُمار-خُمار باخارسان حيدر بابا ، داغين ، داشين ، سره سىکهليک اوْخور ، داليسيندا فره سىقوزولارين آغى ، بوْزى ، قره سىبير گئديديم داغ-دره لر اوزونىاوْخويئديم‌ : « چوْبان ، قيتر قوزونى »حيدر بابا ، سولى يئرين دوْزوْندهبولاخ قئنير چاى چمنين گؤزوندهبولاغ اوْتى اوْزَر سويون اوْزوْندهگؤزل قوشلار اوْردان گليب ، گئچللرخلوتليوْب ، بولاخدان سو ايچللر بىچين اوْستى ، سونبول بيچن اوْراخلارايله بيل کى ، زوْلفى دارار داراخلارشکارچيلار بيلديرچينى سوْراخلاربيچين چيلر آيرانلارين ايچللربيرهوشلانيب ، سوْننان دوروب ، بيچللر حيدربابا ، کندين گوْنى باتاندااوشاقلارون شامين ئييوب ، ياتانداآى بولوتدان چيخوب ، قاش-گؤز آتاندابيزدن ده بير سن اوْنلارا قصّه دهقصّه ميزده چوخلى غم و غصّه ده قارى ننه گئجه ناغيل دييَندهکوْلک قالخيب ، قاپ-باجانى دؤيَندهقورد گئچينين شنگوْلوْسون ييندهمن قاييديب ، بيرده اوشاق اوْلئيديمبير گوْل آچيب ، اوْندان سوْرا سوْلئيديمعمّه جانين بال بلله سين ييه رديمسوْننان دوروب ، اوْس دوْنومى گييه رديمباخچالاردا تيرينگَنى دييه رديمآى اؤزومى اوْ ازديرن گوْنلريم !آغاج مينيپ ، آت گزديرن گوْنلريم ! هَچى خالا چايدا پالتار يوواردىمَمَد صادق داملارينى سوواردىهئچ بيلمزديک داغدى ، داشدى ، دوواردىهريان گلدى شيلاغ آتيب ، آشارديقآللاه ، نه خوْش غمسيز-غمسيز ياشارديق شيخ الاسلام مُناجاتى دييه ردىمَشَدرحيم لبّاده نى گييه ردىمشْدآجلى بوْز باشلارى ييه ردىبيز خوْشودوق خيرات اوْلسون ، توْى اوْلسونفرق ائلَمَز ، هر نوْلاجاق ، قوْى اولسون ملک نياز ورنديلين سالاردىآتين چاپوپ قئيقاجيدان چالاردىقيرقى تکين گديک باشين آلاردىدوْلائيا قيزلار آچيپ پنجرهپنجره لرده نه گؤزل منظره !حيدربابا ، کندين توْيون توتانداقيز-گلينلر ، حنا-پيلته ساتاندابيگ گلينه دامنان آلما آتاندامنيم ده اوْ قيزلاروندا گؤزوم وارعاشيقلارين سازلاريندا سؤزوم وار حيدربابا ، بولاخلارين يارپيزىبوْستانلارين گوْل بَسَرى ، قارپيزىچرچيلرين آغ ناباتى ، ساققيزىايندى ده وار داماغيمدا ، داد وئررايتگين گئدن گوْنلريمدن ياد وئرر بايراميدى ، گئجه قوشى اوخوردىآداخلى قيز ، بيگ جوْرابى توْخوردىهرکس شالين بير باجادان سوْخوردىآى نه گؤزل قايدادى شال ساللاماق !بيگ شالينا بايرامليغين باغلاماق ! شال ايسته ديم منده ائوده آغلاديمبير شال آليب ، تئز بئليمه باغلاديمغلام گيله قاشديم ، شالى ساللاديمفاطمه خالا منه جوراب باغلادىخان ننه مى يادا ساليب ، آغلادىحيدربابا ، ميرزَممدين باخچاسىباخچالارين تورشا-شيرين آلچاسىگلينلرين دوْزمه لرى ، طاخچاسىهى دوْزوْلر گؤزلريمين رفيندهخيمه وورار خاطره لر صفينده بايرام اوْلوب ، قيزيل پالچيق اَزَللرناققيش ووروب ، اوتاقلارى بَزَللرطاخچالارا دوْزمه لرى دوْزللرقيز-گلينين فندقچاسى ، حناسىهَوَسله نر آناسى ، قايناناسى باکى چى نين سؤزى ، سوْوى ، کاغيذىاينکلرين بولاماسى ، آغوزىچرشنبه نين گيردکانى ، مويزىقيزلار دييه ر : « آتيل ماتيل چرشنبهآينا تکين بختيم آچيل چرشنبه » يومورتانى گؤيچک ، گوللى بوْيارديقچاققيشديريب ، سينانلارين سوْيارديقاوْيناماقدان بيرجه مگر دوْيارديق ؟على منه ياشيل آشيق وئرردىارضا منه نوروزگوْلى درردىنوْروز على خرمنده وَل سوْرردىگاهدان يئنوب ، کوْلشلرى کوْرردىداغدان دا بير چوْبان ايتى هوْرردىاوندا ، گؤردن ، اولاخ اياخ ساخلادىداغا باخيب ، قولاخلارين شاخلادى آخشام باشى ناخيرينان گلندهقوْدوخلارى چکيب ، ووراديق بندهناخير گئچيب ، گئديب ، يئتنده کندهحيوانلارى چيلپاق مينيب ، قوْوارديقسؤز چيخسايدى ، سينه گريب ، سوْوارديق ياز گئجه سى چايدا سولار شاريلدارداش-قَيه لر سئلده آشيب خاريلدارقارانليقدا قوردون گؤزى پاريلدارايتر ، گؤردوْن ، قوردى سئچيب ، اولاشدىقورددا ، گؤردوْن ، قالخيب ، گديکدن آشدى قيش گئجه سى طؤله لرين اوْتاغىکتليلرين اوْتوراغى ، ياتاغىبوخاريدا يانار اوْتون ياناغىشبچره سى ، گيردکانى ، ايده سىکنده باسار گوْلوْب - دانيشماق سسىشجاع خال اوْغلونون باکى سوْقتىدامدا قوران سماوارى ، صحبتىياديمدادى شسلى قدى ، قامتىجؤنممه گين توْيى دؤندى ، ياس اوْلدىننه قيزين بخت آيناسى کاس اوْلدى حيدربابا ، ننه قيزين گؤزلرىرخشنده نين شيرين-شيرين سؤزلرىترکى دئديم اوْخوسونلار اؤزلرىبيلسينلر کى ، آدام گئدر ، آد قالارياخشى-پيسدن آغيزدا بير داد قالار ياز قاباغى گوْن گوْنئيى دؤيَندهکند اوشاغى قار گوْلله سين سؤيَندهکوْرکچى لر داغدا کوْرک زوْيَندهمنيم روحوم ، ايله بيلوْن اوْردادورکهليک کيمين باتيب ، قاليب ، قاردادور قارى ننه اوزاداندا ايشينىگوْن بولوتدا اَييرردى تشينىقورد قوْجاليب ، چکديرنده ديشينىسوْرى قالخيب ، دوْلائيدان آشاردىبايدالارين سوْتى آشيب ، داشاردى خجّه سلطان عمّه ديشين قيساردىملا باقر عم اوغلى تئز ميساردىتندير يانيب ، توْسسى ائوى باساردىچايدانيميز ارسين اوْسته قايناردىقوْورقاميز ساج ايچينده اوْيناردى بوْستان پوْزوب ، گتيررديک آشاغىدوْلدوريرديق ائوده تاختا-طاباغىتنديرلرده پيشيررديک قاباغىاؤزوْن ئييوْب ، توخوملارين چيتدارديقچوْخ يئمکدن ، لاپ آز قالا چاتدارديق ورزغان نان آرموت ساتان گلندهاوشاقلارين سسى دوْشردى کندهبيزده بوياننان ائشيديب ، بيلندهشيللاق آتيب ، بير قيشقريق سالارديقبوغدا وئريب ، آرموتلاردان آلارديق ميرزاتاغى نان گئجه گئتديک چايامن باخيرام سئلده بوْغولموش آيابيردن ايشيق دوْشدى اوْتاى باخچايااى واى دئديک قورددى ، قئيتديک قاشديقهئچ بيلمه ديک نه وقت کوْللوکدن آشديقحيدربابا ، آغاجلارون اوجالدىآمما حئييف ، جوانلارون قوْجالدىتوْخليلارون آريخلييب ، آجالدىکؤلگه دؤندى ، گوْن باتدى ، قاش قَرَلدىقوردون گؤزى قارانليقدا بَرَلدى ائشيتميشم يانير آللاه چيراغىداير اوْلوب مسجديزوْن بولاغىراحت اوْلوب کندين ائوى ، اوشاغىمنصورخانين الي-قوْلى وار اوْلسونهاردا قالسا ، آللاه اوْنا يار اوْلسون حيدربابا ، ملا ابراهيم وار ، يا يوْخ ؟مکتب آچار ، اوْخور اوشاقلار ، يا يوْخ ؟خرمن اوْستى مکتبى باغلار ،‌ يا يوْخ ؟مندن آخوندا يتيررسن سلامادبلى بير سلامِ مالاکلام خجّه سلطان عمّه گئديب تبريزهآمما ، نه تبريز ، کى گلممير بيزهبالام ، دورون قوْياخ گئداخ ائمميزهآقا اؤلدى ، تو فاقيميز داغيلدىقوْيون اوْلان ، ياد گئدوْبَن ساغيلدى حيدربابا ، دوْنيا يالان دوْنيادىسليماننان ، نوحدان قالان دوْنيادىاوغول دوْغان ، درده سالان دوْنيادىهر کيمسَيه هر نه وئريب ، آليبدىافلاطوننان بير قورى آد قاليبدى حيدربابا ، يار و يولداش دؤندوْلربير-بير منى چؤلده قوْيوب ، چؤندوْلرچشمه لريم ، چيراخلاريم ، سؤندوْلريامان يئرده گؤن دؤندى ، آخشام اوْلدىدوْنيا منه خرابه شام اوْلدى عم اوْغلينان گئدن گئجه قيپچاغاآى کى چيخدى ، آتلار گلدى اوْيناغاديرماشيرديق ، داغلان آشيرديق داغامش ممى خان گؤى آتينى اوْيناتدىتفنگينى آشيردى ، شاققيلداتدى حيدربابا ، قره کوْلون دره سىخشگنابين يوْلى ، بندى ، بره سىاوْردا دوْشَر چيل کهليگين فره سىاوْردان گئچر يوردوموزون اؤزوْنهبيزده گئچک يوردوموزون سؤزوْنهخشگنابى يامان گوْنه کيم ساليب ؟سيدلردن کيم قيريليب ، کيم قاليب ؟آميرغفار دام-داشينى کيم آليب ؟بولاخ گنه گليب ، گؤلى دوْلدورور ؟ياقورويوب ، باخچالارى سوْلدورور ؟ آمير غفار سيدلرين تاجييدىشاهلار شکار ائتمه سى قيقاجييدىمَرده شيرين ، نامرده چوْخ آجييدىمظلوملارين حقّى اوْسته اَسَردىظالم لرى قيليش تکين کَسَردى مير مصطفا دايى ، اوجابوْى باباهيکللى ،ساققاللى ، توْلستوْى باباائيلردى ياس مجلسينى توْى باباخشگنابين آبروسى ، اَردَمىمسجدلرين ، مجلسلرين گؤرکَمى مجدالسّادات گوْلردى باغلارکيمىگوْروْلدردى بولوتلى داغلارکيمىسؤز آغزيندا اريردى ياغلارکيمىآلنى آچيق ، ياخشى درين قاناردىياشيل گؤزلر چيراغ تکين ياناردىمنيم آتام سفره لى بير کيشييدىائل اليندن توتماق اوْنون ايشييدىگؤزللرين آخره قالميشييدىاوْننان سوْرا دؤنرگه لر دؤنوْبلرمحبّتين چيراخلارى سؤنوْبلر ميرصالحين دلى سوْلوق ائتمه سىمير عزيزين شيرين شاخسِى گئتمه سىميرممّدين قورولماسى ، بيتمه سىايندى دئسک ، احوالاتدى ، ناغيلدىگئچدى ، گئتدى ، ايتدى ، باتدى ، داغيلدى مير عبدوْلوْن آيناداقاش ياخماسىجؤجيلريندن قاشينين آخماسىبوْيلانماسى ، دام-دوواردان باخماسىشاه عبّاسين دوْربوْنى ، يادش بخير !خشگنابين خوْش گوْنى ، يادش بخير ! ستاره عمّه نزيک لرى ياپاردىميرقادر ده ، هر دم بيرين قاپاردىقاپيپ ، يئيوْب ، دايچاتکين چاپاردىگوْلمه ليدحى اوْنون نزيک قاپپاسىعمّه مينده ارسينينين شاپپاسى حيدربابا ، آمير حيدر نئينيوْر ؟يقين گنه سماوارى قئينيوْرداى قوْجاليب ، آلت انگينن چئينيوْرقولاخ باتيب ، گؤزى گيريب قاشينايازيق عمّه ، هاوا گليب باشينا خانم عمّه ميرعبدوْلوْن سؤزوْنىائشيدنده ، ايه ر آغز-گؤزوْنىمَلْکامِدا وئرر اوْنون اؤزوْنىدعوالارين شوخلوغيلان قاتاللاراتى يئيوْب ، باشى آتيب ، ياتاللار فضّه خانم خشگنابين گوْلييدىآميريحيا عمقزينون قولييدىرُخساره آرتيستيدى ، سؤگوْلييدىسيّد حسين ، مير صالحى يانسيلارآميرجعفر غيرتلى دير ، قان سالار سحر تئزدن ناخيرچيلار گَلَردىقوْيون-قوزى دام باجادا مَلَردىعمّه جانيم کؤرپه لرين بَلَردىتنديرلرين قوْزاناردى توْسيسىچؤرکلرين گؤزل اييى ، ايسيسى گؤيرچينلر دسته قالخيب ، اوچاللارگوْن ساچاندا ، قيزيل پرده آچاللارقيزيل پرده آچيب ، ييغيب ، قاچاللارگوْن اوجاليب ، آرتارداغين جلالىطبيعتين جوانلانار جمالى حيدربابا ، قارلى داغلار آشانداگئجه کروان يوْلون آزيب ، چاشاندامن هارداسام ، تهراندا يا کاشاندااوزاقلاردان گؤزوم سئچر اوْنلارىخيال گليب ، آشيب ، گئچر اوْنلارى بير چيخئيديم دام قيه نين داشينابير باخئيديم گئچميشينه ، ياشينابير گورئيديم نه لر گلميش باشينامنده اْونون قارلاريلان آغلارديمقيش دوْندوران اوْرکلرى داغلارديم حيدربابا ، گوْل غنچه سى خنداندىآمما حئيف ، اوْرک غذاسى قاندىزندگانليق بير قارانليق زينداندىبو زيندانين دربچه سين آچان يوْخبو دارليقدان بيرقورتولوب ، قاچان يوْخ حيدربابا گؤيلر بوْتوْن دوماندىگونلريميز بير-بيريندن ياماندىبير-بيروْزدن آيريلمايون ، آماندىياخشيليغى اليميزدن آليبلارياخشى بيزى يامان گوْنه ساليبلار بير سوْروشون بو قارقينميش فلکدننه ايستيوْر بو قوردوغى کلکدن ؟دينه گئچيرت اولدوزلارى الکدنقوْى تؤکوْلسوْن ، بو يئر اوْزى داغيلسينبو شيطانليق قورقوسى بير ييغيلسين بير اوچئيديم بو چيرپينان يئليننباغلاشئيديم داغدان آشان سئليننآغلاشئيديم اوزاق دوْشَن ائليننبير گؤرئيديم آيريليغى کيم سالدىاؤلکه ميزده کيم قيريلدى ، کيم قالدى من سنون تک داغا سالديم نَفَسىسنده قئيتر ، گوْيلره سال بوسَسىبايقوشوندا دار اوْلماسين قفسىبوردا بير شئر داردا قاليب ، باغيريرمروّت سيز انسانلارى چاغيريرحيدربابا ، غيرت قانون قاينارکنقره قوشلار سنَّن قوْپوپ ، قالخارکناوْ سيلديريم داشلارينان اوْينارکنقوْزان ، منيم همّتيمى اوْردا گؤراوردان اَييل ، قامتيمى داردا گؤر حيدربابا . گئجه دورنا گئچندهکوْراوْغلونون گؤزى قارا سئچندهقير آتينى مينيب ، کسيب ، بيچندهمنده بوردان تئز مطلبه چاتمارامايوز گليب ، چاتميونجان ياتمارام حيدربابا ، مرد اوْغوللار دوْغگيناننامردلرين بورونلارين اوْغگينانگديکلرده قوردلارى توت ، بوْغگينانقوْى قوزولار آيين-شايين اوْتلاسينقوْيونلارون قويروقلارين قاتلاسين حيدربابا ، سنوْن گؤيلوْن شاد اوْلسوندوْنيا وارکن ، آغزون دوْلى داد اوْلسونسنَّن گئچن تانيش اوْلسون ، ياد اوْلسوندينه منيم شاعر اوْغلوم شهرياربير عمر دوْر غم اوْستوْنه غم قالار حيدربابا چو ابر شَخَد ،‌ غُرّد آسمانسيلابهاى تُند و خروشان شود روانصف بسته دختران به تماشايش آن زمانبر شوکت و تبار تو بادا سلام منگاهى رَوَد مگر به زبان تو نام من حيدربابا چو کبکِ تو پَرّد ز روى خاکخرگوشِ زير بوته گُريزد هراسناکباغت به گُل نشسته و گُل کرده جامه چاکممکن اگر شود ز منِ خسته ياد کندلهاى غم گرفته ، بدان ياد شاد کن چون چارتاق را فِکنَد باد نوبهارنوروزگُلى و قارچيچگى گردد آشکاربفشارد ابر پيرهن خود به مَرغزاراز ما هر آنکه ياد کند بى گزند بادگو :‌ درد ما چو کوه بزرگ و بلند باد حيدربابا چو داغ کند پشتت آفتابرخسار تو بخندد و جوشد ز چشمه آبيک دسته گُل ببند براى منِ خراببسپار باد را که بيارد به کوى منباشد که بخت روى نمايد به سوى من حيدربابا ،‌ هميشه سر تو بلند باداز باغ و چشمه دامن تو فرّه مند باداز بعدِ ما وجود تو دور از گزند باددنيا همه قضا و قدر ، مرگ ومير شداين زال کى ز کُشتنِ فرزند سير شد ؟ حيدربابا ، ‌ز راه تو کج گشت راه منعمرم گذشت و ماند به سويت نگاه منديگر خبر نشد که چه شد زادگاه منهيچم نظر بر اين رهِ پر پرپيچ و خم نبودهيچم خبر زمرگ و ز هجران و غم نبود بر حقِّ مردم است جوانمرد را نظرجاى فسوس نيست که عمر است در گذرنامردْ مرد ،‌ عمر به سر مى برد مگر !در مهر و در وفا ،‌ به خدا ، جاودانه ايمما را حلال کن ، که غريب آشيانه ايم ميراَژدَر آن زمان که زند بانگِ دلنشينشور افکند به دهکده ، هنگامه در زميناز بهر سازِ رستمِ عاشق بيا ببينبى اختيار سوى نواها دويدنمچون مرغ پرگشاده بدانجا رسيدنم در سرزمينِ شنگل آوا ، سيبِ عاشقانرفتن بدان بهشت و شدن ميهمانِ آنبا سنگ ، سيب و بِهْ زدن و ، خوردن آنچنان !در خاطرم چو خواب خوشى ماندگار شدروحم هميشه بارور از آن ديار شد حيدربابا ، قُورى گؤل و پروازِ غازهادر سينه ات به گردنه ها سوزِ سازهاپاييزِ تو ، بهارِ تو ، در دشتِ نازهاچون پرده اى به چشمِ دلم نقش بسته استوين شهريارِ تُست که تنها نشسته است حيدربابا ، زجادّة شهر قراچمنچاووش بانگ مى زند آيند مرد و زنريزد ز زائرانِ حَرَم درد جان وتنبر چشمِ اين گداصفتانِ دروغگونفرين بر اين تمدّنِ بى چشم و آبرو شيطان زده است است گول و زِ دِه دور گشته ايمکنده است مهر را ز دل و کور گشته ايمزين سرنوشتِ تيره چه بى نور گشته ايماين خلق را به جان هم انداخته است ديوخود صلح را نشسته به خون ساخته است ديو هرکس نظر به اشک کند شَر نمى کندانسان هوس به بستن خنجر نمى کندبس کوردل که حرف تو باور نمى کندفردا يقين بهشت ، ‌جهنّم شود به ماذيحجّه ناگزير ،‌ محرّم شود به ما هنگامِ برگ ريزِ خزان باد مى وزيداز سوى کوه بر سرِ دِه ابر مى خزيدبا صوت خوش چو شيخ مناجات مى کشيددلها به لرزه از اثر آن صلاى حقخم مى شدند جمله درختان براى حق داشلى بُولاخ مباد پُر از سنگ و خاک و خَسپژمرده هم مباد گل وغنچه يک نَفساز چشمه سارِ او نرود تشنه هيچ کساى چشمه ، خوش به حال تو کانجا روان شدىچشمى خُمار بر افقِ آسمان شدى حيدربابا ،‌ ز صخره و سنگت به کوهسارکبکت به نغمه ، وز پيِ او جوجه رهسپاراز برّة سفيد و سيه ، گله بى شماراى کاش گام مى زدم آن کوه و درّه رامى خواندم آن ترانة « چوپان و برّه » را در پهندشتِ سُولى يِئر ، آن رشک آفتابجوشنده چشمه ها ز چمنها ،‌ به پيچ و تاببولاغ اوْتى شناورِ سرسبز روى آبزيبا پرندگان چون از آن دشت بگذرندخلوت کنند و آب بنوشند و بر پرند وقتِ درو ،‌ به سنبله چين داسها نگرگويى به زلف شانه زند شانه ها مگردر کشتزار از پىِ مرغان ،‌ شکارگردوغ است و نان خشک ، غذاى دروگرانخوابى سبک ، دوباره همان کارِ بى کران حيدربابا ،‌ چو غرصة خورشيد شد نهانخوردند شام خود که بخوابند کودکانوز پشتِ ابر غمزه کند ماه آسماناز غصّه هاى بى حدِ ما قصّه ساز کنچشمان خفته را تو بدان غصّه باز کن قارى ننه چو قصّة شب ساز ميکندکولاک ضربه اى زده ، در باز مى کندبا گرگ ، شَنگُلى سخن آغاز مى کنداى کاش بازگشته به دامان کودکىيک گل شکفتمى به گلستان کودکى آن لقمه هاى نوشِ عسل پيشِ عمّه جانخوردن همان و جامه به تن کردنم هماندر باغ رفته شعرِ مَتل خواندن آنچنان !آن روزهاى نازِ خودم را کشيدنم !چو بى سوار گشته به هر سو دويدنم ! هَچى خاله به رود کنار است جامه شوىمَمّد صادق به کاهگلِ بام ، کرده روىما هم دوان ز بام و زِ ديوار ، کو به کوىبازى کنان ز کوچه سرازير مى شديمما بى غمان ز کوچه مگر سير مى شديم ! آن شيخ و آن اذان و مناجات گفتنشمشدى رحيم و دست يه لبّاده بردنشحاجى على و ديزى و آن سير خوردنشبوديم بر عروسى وخيرات جمله شادما را چه غم ز شادى و غم ! هر چه باد باد ! اسبِ مَلِک نياز و وَرَنديل در شکارکج تازيانه مى زد و مى تاخت آن سوارديدى گرفته گردنه ها را عُقاب واروه ،‌ دختران چه منظره ها ساز کرده اند !بر کوره راه پنجره ها باز کرده اند ! حيدربابا‌ ، به جشن عروسى در آن ديارزنها حنا - فتيله فروشند بار بارداماد سيب سرخ زند پيش پاىِ يارمانده به راهِ دخترکانِ تو چشمِ مندر سازِ عاشقانِ تو دارم بسى سخن از عطر پونه ها به لبِ چشمه سارهااز هندوانه ، خربزه ، در کشتزارهااز سقّز و نبات و از اين گونه بارهامانده است طعم در دهنم با چنان اثرکز روزهاى گمشده ام مى دهد خبر نوروز بود و مُرغ شباويز در سُرودجورابِ يار بافته در دستِ يار بودآويخته ز روزنه ها شالها فروداين رسم شال و روزنه خود رسم محشرى است !عيدى به شالِ نامزدان چيز ديگرى است ! با گريه خواستم که همان شب روم به بامشالى گرفته بستم و رفتم به وقتِ شامآويخته ز روزنة خانة غُلامجوراب بست و ديدمش آن شب ز روزنهبگريست خاله فاطمه با ياد خانْ ننه در باغهاى ميرزامحمد ز شاخسارآلوچه هاى سبز وتُرش ، همچو گوشواروان چيدنى به تاقچه ها اندر آن ديارصف بسته اند و بر رفِ چشمم نشسته اندصفها به خط خاطره ام خيمه بسته اند نوروز را سرشتنِ گِلهايِ چون طلابا نقش آن طلا در و ديوار در جلاهر چيدنى به تاقچه ها دور از او بلارنگ حنا و فَنْدُقة دست دختراندلها ربوده از همه کس ، خاصّه مادران با پيک بادکوبه رسد نامه و خبرزايند گاوها و پر از شير ، بام و درآجيلِ چارشنبه ز هر گونه خشک و ترآتش کنند روشن و من شرح داستانخود با زبان ترکىِ شيرين کنم بيان :قيزلار دييه ر :‌ « آتيل ماتيل چرشنبهآينا تکين بختيم آچيل چرشنبه » با تخم مرغ هاى گُلى رنگِ پُرنگاربا کودکان دهکده مى باختم قِمارما در قِمار و مادرِ ما هم در انتظارمن داشتم بسى گل وقاپِ قمارهااز دوستان على و رضا يادگارها نوروزعلى و کوفتنِ خرمنِ جُوَشپوشال جمع کردنش و رُفتن از نُوَشاز دوردستها سگ چوپان و عوعوَشديدى که ايستاده الاغ از صداى سگبا گوشِ تيز کرده براى بلايِ سگ وقتِ غروب و آمدنِ گلّة دَوابدر بندِ ماست کُرّة خرها به پيچ و تابگلّه رسيده در ده و رفته است آفتاببر پشتِ کرّه ، کرّه سوارانِ دِه نگرجز گريه چيست حاصل اين کار ؟ بِهْ نگر شبها خروشد آب بهاران به رودباردر سيل سنگ غُرّد و غلتد ز کوهسارچشمانِ گرگ برق زند در شبانِ تارسگها شنيده بويِ وى و زوزه مى کشندگرگان گريخته ، به زمين پوزه مى کشند بر اهل ده شبانِ زمستان بهانه اى استوان کلبة طويله خودش گرمخانه اى استدر رقصِ شعله ، گرم شدن خود فسانه اى استسِنجد ميان شبچره با مغز گردکانصحبت چو گرم شد برود تا به آسمان آمد ز بادکوبه پسرخاله ام شُجابا قامتى کشيده و با صحبتى رسادر بام شد سماور سوقاتيش به پااز بختِ بد عروسى او شد عزاى اوآيينه ماند و نامزد و هاى هايِ او چشمانِ ننه قيز به مَثَل آهوى خُتَنرخشنده را سخن چو شکر بود در دهنترکى سروده ام که بدانند ايلِ مناين عمر رفتنى است ولى نام ماندگارتنها ز نيک و بد مزه در کام ماندگار پيش از بهار تا به زمين تابد آفتاببا کودکان گلولة برفى است در حسابپاروگران به سُرسُرة کوه در شتابگويى که روحم آمده آنجا ز راه دورچون کبک ،‌ برفگير شده مانده در حضور رنگين کمان،‌ کلافِ رَسَنهاى پيرزنخورشيد، روى ابر دهد تاب آن رسَندندان گرگ پير چو افتاده از دهناز کوره راه گله سرازير مى شودلبريز ديگ و باديه از شير مى شود دندانِ خشم عمّه خديجه به هم فشردکِز کرد مُلاباقر و در جاى خود فُسردروشن تنور و ،‌ دود جهان را به کام بُردقورى به روى سيخ تنور آمده به جوشدر توى ساج ، گندم بوداده در خروش جاليز را به هم زده در خانه برده ايمدر خانه ها به تخته - طبقها سپرده ايماز ميوه هاى پخته و ناپخته خورده ايمتخم کدوى تنبل و حلوايى و لبوخوردن چنانکه پاره شود خُمره و سبو از ورزغان رسيده گلابى فروشِ دهاز بهر اوست اين همه جوش و خروشِ دهدنياى ديگرى است خريد و فروش دهما هم شنيده سوى سبدها دويده ايمگندم بداده ايم و گلابى خريده ايم مهتاب بود و با تقى آن شب کنار رودمن محو ماه و ماه در آن آب غرق بودزان سوى رود ، نور درخشيد و هر دو زودگفتيم آى گرگ ! و دويديم سوى دهچون مرغ ترس خورده پريديم توى ده حيدربابا ، درخت تو شد سبز و سربلندليک آن همه جوانِ تو شد پير و دردمندگشتند برّه هاى فربه تو لاغر و نژندخورشيد رفت و سايه بگسترد در جهانچشمانِ گرگها بدرخشيد آن زمان گويند روشن است چراغ خداى دهداير شده است چشمة مسجد براى دهراحت شده است کودک و اهلِ سراى دهمنصور خان هميشه توانمند و شاد باد !در سايه عنايت حق زنده ياد باد ! حيدربابا ، بگوى که ملاى ده کجاست ؟آن مکتب مقدّسِ بر پايِ ده کجاست ؟آن رفتنش به خرمن و غوغاى ده کجاست ؟از من به آن آخوند گرامى سلام باد !عرض ارادت و ادبم در کلام باد ! تبريز بوده عمّه و سرگرم کار خويشما بى خبر ز عمّه و ايل و تبار خويشبرخيز شهريار و برو در ديار خويشبابا بمرد و خانة ما هم خراب شدهر گوسفندِ گم شده ، شيرش برآب شد دنيا همه دروغ و فسون و فسانه شدکشتيّ عمر نوح و سليمان روانه شدناکام ماند هر که در اين آشيانه شدبر هر که هر چه داده از او ستانده استنامى تهى براى فلاطون بمانده است حيدربابا ، گروه رفيقان و دوستانبرگشته يک يک از من و رفتند بى نشانمُرد آن چراغ و چشمه بخشکيد همچنانخورشيد رفت روى جهان را گرفت غمدنيا مرا خرابة شام است دم به دم قِپچاق رفتم آن شب من با پسر عمواسبان به رقص و ماه درآمد ز روبروخوش بود ماهتاب در آن گشتِ کو به کواسب کبودِ مش ممى خان رقص جنگ کردغوغا به کوه و درّه صداى تفنگ کرد در درّة قَره کوْل و در راه خشگنابدر صخره ها و کبک گداران و بندِ آبکبکانِ خالدار زرى کرده جاى خوابزانجا چو بگذريد زمينهاى خاک ماستاين قصّه ها براى همان خاکِ پاک ماست امروز خشگناب چرا شد چنين خراب ؟با من بگو : که مانده ز سادات خشگناب ؟اَمير غفار کو ؟‌ کجا هست آن جناب ؟آن برکه باز پر شده از آبِ چشمه سار ؟يا خشک گشته چشمه و پژمرده کشتزار ؟ آميرغفار سرورِ سادات دهر بوددر عرصه شکار شهان نيک بهر بودبا مَرد شَهد بود و به نامرد زهر بودلرزان براى حقِّ ستمديدگان چو بيدچون تيغ بود و دست ستمکار مى بريد مير مصطفى و قامت و قدّ کشيده اشآن ريش و هيکل چو تولستوى رسيده اششکّر زلب بريزد و شادى ز ديده اشاو آبرو عزّت آن خشگناب بوددر مسجد و مجالس ما آفتاب بود مجدالسّادات خندة خوش مى زند چو باغچون ابر کوهسار بغُرّد به باغ و راغحرفش زلال و روشن چون روغن چراغبا جَبهتِ گشاده ، خردمند ديه بودچشمان سبز او به زمرّد شبيه بود آن سفره هاى باز پدر ياد کردنى استآن ياريش به ايل من انشا کردنى استروحش به ياد نيکى او شاد کردنى استوارونه گشت بعدِ پدر کار روزگارخاموش شد چراغ محبت در اين ديار بشنو ز ميرصالح و ديوانه بازيشسيد عزيز و شاخسى و سرفرازيشميرممّد و نشستن و آن صحنه سازيشامروز گفتنم همه افسانه است و لافبگذشت و رفت و گم شد و نابود ، بى گزاف بشنو ز مير عبدل و آن وسمه بستنشتا کُنج لب سياهى وسمه گسستنشاز بام و در نگاهش و رعنا نشستنششاه عبّاسين دوْربوْنى ، يادش بخير !خشگنابين خوْش گوْنى ، يادش بخير ! عمّه ستاره نازک را بسته در تنورهر دم رُبوده قادر از آنها يکى به روزچون کُرّه اسب تاخته و خورده دور دورآن صحنة ربودنِ نان خنده دار بودسيخ تنور عمّه عجب ناگوار بود ! گويند مير حيدرت اکنون شده است پيربرپاست آن سماور جوشانِ دلپذيرشد اسبْ پير و ، مى جَوَد از آروارِ زيرابرو فتاده کُنج لب و گشته گوش کربيچاره عمّه هوش ندارد به سر دگر مير عبدل آن زمان که دهن باز مى کندعمّه خانم دهن کجى آغاز مى کندبا جان ستان گرفتنِ جان ساز مى کندتا وقت شام و خوابِ شبانگاه مى رسدشوخى و صلح و دوستى از راه مى رسد فضّه خانم گُزيدة گلهاى خشگنابيحيى ، غلامِ دختر عمو بود در حسابرُخساره نيز بود هنرمند و کاميابسيد حسين ز صالح تقليد مى کندبا غيرت است جعفر و تهديد مى کند از بانگ گوسفند و بز و برّه و سگانغوغا به پاست صبحدمان ، آمده شباندر بندِ شير خوارة خود هست عمّه جانبيرون زند ز روزنه دود تَنورهااز نانِ گرم و تازه دَمَد خوش بَخورها پرواز دسته دستة زيبا کبوترانگويى گشاده پردة زرّين در آسماندر نور ، باز و بسته شود پرده هر زماندر اوج آفتاب نگر بر جلال کوهزيبا شود جمال طبيعت در آن شکوه گر کاروان گذر کند از برفِ پشت کوهشب راه گم کند به سرازيرى ، ‌آن گروهباشم به هر کجاى ، ز ايرانِ پُرشُکوهچشمم بيابد اينکه کجا هست کاروانآيد خيال و سبقت گيرد در آن ميان اى کاش پشتِ دامْ قَيَه ، از صخره هاى تومى آمدم که پرسم از او ماجراى توبينم چه رفته است و چه مانده براى توروزى چو برفهاى تو با گريه سر کنمدلهاى سردِ يخ زده را داغتر کنم خندان شده است غنچة گل از براى دلليکن چه سود زان همه ،‌ خون شد غذاى دلزندانِ زندگى شده ماتم سراى دلکس نيست تا دريچة اين قلعه وا کندزين تنگنا گريزد و خود را رها کند حيدربابا ، تمام جهان غم گرفته استوين روزگارِ ما همه ماتم گرفته استاى بد کسى که که دست کسان کم گرفته استنيکى برفت و در وطنِ غير لانه کردبد در رسيد و در دل ما آشيانه کرد آخر چه شد بهانة نفرين شده فلک ؟زين گردش زمانه و اين دوز و اين کلک ؟گو اين ستاره ها گذرد جمله زين اَلَکبگذار تا بريزد و داغان شود زميندر پشت او نگيرد شيطان دگر کمين اى کاش مى پريدم با باد در شتاباى کاش مى دويدم همراه سيل و آببا ايل خود گريسته در آن ده خرابمى ديدم از تبار من آنجا که مانده است ؟وين آيه فراق در آنجا که خوانده است ؟ من هم به چون تو کوه بر افکنده ام نَفَسفرياد من ببر به فلک ، دادِ من برسبر جُغد هم مباد چنين تنگ اين قفسدر دام مانده شيرى و فرياد مى کنددادى طَلب ز مردمِ بيداد مى کند تا خون غيرت تو بجوشد ز کوهسارتا پَر گرفته باز و عقابت در آن کناربا تخته سنگهايت به رقصند و در شکاربرخيز و نقش همّت من در سما نگربرگَرد و قامتم به سرِ دارها نگر دُرنا ز آسمان گذرد وقت شامگاهکوْراوْغلى در سياهى شب مى کند نگاهقيرآتِ او به زين شده و چشم او به راهمن غرق آرزويم و آبم نمى بردايوَز تا نيايد خوابم نمى برد مردانِ مرد زايد از چون تو کوهِ نورنامرد را بگير و بکن زير خاکِ گورچشمانِ گرگِ گردنه را کور کن به زوربگذار برّه هاى تو آسوده تر چرندوان گلّه هاى فربه تو دُنبه پرورند حيدربابا ، دلِ تو چو باغِ تو شاد باد !شَهد و شکر به کام تو ، عمرت زياد باد !وين قصّه از حديث من و تو به ياد باد !گو شاعرِ سخنورِ من ، شهريارِ من