استاد دانشگاه آلاباما آمریکا معتقد است ایران دو انتخاب واقعی دارد: یا تحت نظارت آژانس باقی بماند و به تحکمات آن تن دهد، یا از چنگال یکسویه این نهاد رها شود و مسیر تازهای در پیش گیرد. نمیشود هم کیک را داشت و هم خورد.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سید عباس عراقچی وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در مصاحبه با خبرگزاری کیودو ژاپن در خصوص این موضوع که در فضای بعد از جنگ ۱۲ روزه، آیا چشماندازی برای از سرگیری همکاری ایران و ژاپن در زمینه ایمنی هستهای وجود دارد؟ گفته است: در طول جنگ ۱۲ روزه، تأسیسات هستهای ما بمباران و تخریب شده و آسیبهای جدی دیدهاند. این به وضوح نقض بزرگ حقوق بینالملل است و شاید بزرگترین نقض حقوق بینالملل باشد، زیرا یک تأسیسات هستهای صلحآمیز تحت نظارت آژانس بمباران شده است. این باعث ایجاد خطرات و چالشهای جدی شده است: خطر تشعشعات، مهمات منفجرنشده در تأسیسات، و همانطور که میدانید تهدیدها همچنان ادامه دارند. اکنون ما هم با تهدیدات امنیتی و نگرانیهای ایمنی مواجه هستیم.
وی افزود: متأسفانه هیچ سابقهای از بمباران یک تأسیسات هستهای صلحآمیز وجود ندارد؛ بنابراین هیچ پروتکل یا دستورالعملی برای بازرسی چنین تأسیساتی وجود ندارد. این سؤال من از مدیرکل آژانس بود: آیا روش یا پروتکلی برای بازرسی چنین تأسیساتی وجود دارد؟ آنها گفتند نه، چون سابقهای وجود ندارد. این اولین بار است که یک تأسیسات هستهای صلحآمیز تحت نظارت بمباران میشود؛ بنابراین نمیتوانیم بازرسیها را از سر بگیریم مگر آنکه روی روش بازرسی تأسیسات بمبارانشده توافق کنیم. ما با آژانس برای رسیدن به این توافق وارد مذاکره شدیم و چارچوب همکاری در قاهره برای حل این مساله به دست آمد.
وزیر خارجه ایرن تأکید کرد: این مهم است که آژانس پذیرفت که به چارچوب جدید همکاری نیاز داریم. اما متأسفانه، پس از توافق در قاهره، سه کشور اروپایی و آمریکا به دنبال مکانیسم اسنپ بک در شورای امنیت رفتند، که غیرقانونی بود و ما فکر نمیکنیم آنها حق فعال کردن این مکانیسم را داشته باشند. من به سه کشور اروپایی و آمریکا گفتهام که اگر به سوی اسنپ بک بروید، چارچوب همکاری ایران و آژانس، یعنی توافق قاهره، دیگر معتبر نخواهد بود و باید آن را بازنگری کنیم؛ و متأسفانه این همان اتفاقی است که افتاد. اکنون ما با آقای گروسی، مدیرکل آژانس بین المللی انرژی اتمی در تماس هستیم تا این همکاری را از سر بگیریم.
عراقچی در این گفتوگو نگرانیهای ایمنی را معتبر خواند و در عین حال گفت: اینجا به موضوع احتمال همکاری ممکن با ژاپن میرسیم. ژاپن تجربه بمبهای هستهای و پیامدهای آن را در ایمنی محیط زیست و سلامت مردم دارد و همچنین تجربه نیروگاه فوکوشیما که توسط سونامی تخریب شد را نیز دارد. من در آن زمان سفیر در توکیو بودم و از آن منطقه بازدید کردم؛ بنابراین هیچ شکی ندارم که ژاپن دانش خوبی درباره بهبود ایمنی تأسیسات هستهای دارد و این دانش میتواند با ایران به اشتراک گذاشته شود.
در خصوص این موضوع خبرنگار تابناک گفتگویی با پروفسور نادر انتصار رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه آلاباما آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.
کتاب «ماراتن مذاکرات هستهای، از سعدآباد تا کوبروگ» به قلم نادر انتصار رئیس دانشکده علوم سیاسی دانشگاه بوستون و کاوه افراسیابی، استاد دانشگاه بوستون آمریکا از جمله آثار انتصار به شمار میرود. همچنین کتاب «سیاست کردها در خاورمیانه» از جمله آثار شناخته شده انتصار است که ابعاد سیاسی و اجتماعی ادغام کردها در جریان اصلی زندگی سیاسی-اجتماعی در ایران، عراق و ترکیه را تحلیل میکند.
*عباس عراقچی وزیر خارجه ایران در گفتوگو با «کیودو» ژاپن عنوان کرده که ژاپن دانش خوبی درباره بهبود ایمنی تأسیسات هستهای دارد و این دانش میتواند با ایران به اشتراک گذاشته شود. عراقچی این موضوع را در ارتباط با نگرانیهای مطرح در مورد ایمنی تاسیسات هستهای خسارت دیده از جنگ ۱۲ روزه عنوان کرده است. این در حالی است که به گفته عراقچی همکاری احتمالی با ژاپن در این خصوص جدا از بحث بازرسیهای آژانس بین المللی انرژی اتمی خواهد بود. چرا که به گفته وی چارچوبی برای بازرسی از تاسیسات خسارت دیده ناشی از این حملات در آزانس وجود ندارد. آیا همکاری با ژاپن در زمینه ایمنی تاسیسات خسارت دیده میتواند زمینهای برای رسیدن به یک چارچوب توافق جدید میان ایران و آژانس باشد؟
وضعیت سایتهای هستهای ایران که به شدت در جریان حملات اسرائیل و آمریکا در طول جنگ ۱۲ روزه آسیب دیدهاند، باید برای مردم ایران از بالاترین اهمیت برخوردار باشد.
ما هنوز اطلاعات زیادی درباره میزان خسارت یا امکان نشت رادیواکتیو و تهدیدات بلندمدت زیستمحیطی و بهداشتی آن برای ایران نداریم. در نتیجه، هر کمکی که ایران بتواند از یک نهاد خارجی یا کشور مثل ژاپن دریافت کند، باید پذیرفته شود.
با این حال، تا زمانی که توافقنامه پادمان ایران با آژانس بینالمللی انرژی اتمی پابرجاست، این آژانس در این موضوع حرف آخر را خواهد زد. به عبارت دیگر، ایران نمیتواند از ژاپن استفاده کند تا از زیرمرجعیت آژانس بینالمللی انرژی اتمی فرار کند، زیرا ایران اسیر عضویتش در آژانس است.
*عراقچی در این گفتوگو به همکاری خوب میان ایران و بازرسان ژاپنی آژانس اشاره کرده است. وی گفته است همکاری با بازرسان و مدیران ژاپنی در آژانس و جاهای دیگر بسیار مفید بوده و میتواند در آینده ادامه یابد. آیا این به معنای این است که ایران احتمالا در آینده خواستار حضور بازرسان ژاپنی برای بازرسی از تاسیسات خسارت دیده خود شود؟
آژانس بینالمللی انرژی اتمی است که پارامترهای بازرسی را تعیین میکند. البته ایران ممکن است درخواست حضور بازرسهای بیشتری از ژاپن کند، اما در نهایت این آژانس است که ترکیب تیمهای بازرسی را تعیین میکند، نه ایران. متأسفانه، ایران تا زمانی که تهران ملزم به رعایت توافقنامه حمایت با آژانس است، در امان آژانس باقی میماند.
*با توجه به احتمال صدور قطعنامه علیه ایران در نشست آتی شورای حکام و ارجاع آن به شورای امنیت، آیا مدلی که عراقچی ترسیم میکند میتواند مانع از این رخداد شود و همکاری با آژانس را موجب شود؟
بازی میان آژانس بینالمللی انرژی اتمی و ایران به پایان خط رسیده است. ما میدانیم آژانس چه میخواهد و بر اساس رفتار گذشته این نهاد، بهویژه تحت مدیر کنونیاش، رافائل گروسی، میدانیم چگونه با ایران برخورد خواهد کرد.
به نظر میرسد کسانی که مسئول سیاست خارجی ایران هستند از برداشتن چشمانبند خود و پذیرش این حقیقت امتناع میکنند. ایران دو انتخاب واقعی دارد: یا تحت نظارت آژانس باقی بماند و به تحکمات آن تن دهد، یا از چنگال یکسویه این نهاد رها شود و مسیر تازهای در پیش گیرد. نمیشود هم کیک را داشت و هم خورد.
*با توجه به صحبتهای عراقچی، آیا ژاپن میتواند زمینه همکاری ایران با آژانس و متعاقبا شروع گفتوگوهای ایران و آمریکا را مهیا کند؟
متأسفانه، من چندان امیدی به موفقیت این سناریو ندارم. پیش از این نیز این مسیر را بدون نتایج ملموس پیمودهایم.
