ازبکستان محتمل‌ترین کشور بعدی برای پیوستن به این توافق‌هاست. این کشور پیش از سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرد و همراه با قزاقستان، تنها کشور‌های منطقه‌اند که در اسرائیل سفارت دارند. جامعه یهودیان بخارایی نیز پیوند‌های تاریخی میان دو کشور را تقویت کرده است.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، «نیو عرب» در مقاله‌ای به بررسی عادی سازی روابط قزاقستان و رژیم صهیونیستی پرداخته که در ادامه آمده است.
لازم به ذکر است انتشار مقالات خارجی به معنای تایید محتوای آن از سوی تابناک نیست.
اوایل این ماه، در اجلاس آسیای مرکزی در واشنگتن، اعلام شد که قزاقستان – کشوری مسلمان‌نشین، پهناور و نفت‌خیز در قلب اوراسیا – به توافق‌های ابراهیم می‌پیوندد. برای کاخ سفید، این گامی نمادین، اما راهبردی بود که جانی تازه به یکی از میراث‌های مهم سیاست خارجی دولت ترامپ بخشید.
توافق‌های ابراهیم که در سال ۲۰۲۰ برای عادی‌سازی روابط اسرائیل با بحرین، مراکش، امارات و تا حدودی سودان آغاز شد، اکنون فراتر از خاورمیانه گسترش یافته و جاه‌طلبی‌های واشنگتن را به آسیای مرکزی کشانده است.
پیوستن قزاقستان، هم بازتاب تلاشی حساب‌شده از سوی «آستانه» (پایتخت قزاقستان) برای تنوع‌بخشی به روابط خارجی خود و تقویت پیوند با ایالات متحده است و هم نشانه‌ای از عزم تازه واشنگتن برای گسترش توافق‌های ابراهیم در جهان اسلام.
ترامپ در تماس سه‌جانبه با نخست‌وزیر اسرائیل، بنیامین نتانیاهو، و رئیس‌جمهور قزاقستان، قاسم جومارت توقایف، این پیوستن را اعلام کرد. کاخ سفید آن را «گامی آینده‌نگر برای صلح و شکوفایی منطقه‌ای» خواند.
از دید واشنگتن، تصمیم قزاقستان برای پیوستن به توافق‌های ابراهیم نشان می‌دهد که این ابتکار از خاورمیانه فراتر رفته و در عین حال روایتی را تقویت می‌کند که تلاش‌های اسرائیل برای عادی‌سازی روابط با وجود نسل‌کشی در غزه همچنان ادامه دارد.
شراکت دیرینه: قزاقستان و اسرائیل
برخلاف کشور‌های عربی که در سال ۲۰۲۰ روابط خود را با اسرائیل عادی کردند، قزاقستان از سال ۱۹۹۲ – تنها یک سال پس از استقلال – روابط رسمی با تل‌آویو داشت. در سه دهه گذشته، این رابطه باثبات و بدون تنش بوده است.
در حوزه اقتصاد و تجارت، روابط دو کشور عمدتاً بر کشاورزی، پزشکی و فناوری متمرکز است. برای آستانه، همکاری با اسرائیل فرصتی برای نوسازی و نوآوری است و برای تل‌آویو، قزاقستان شریک ارزشمندی محسوب می‌شود؛ تا جایی که سفیر پیشین اسرائیل آن را «کشوری بدون یهودستیزی» نامیده بود.
آیگریم تورگونبایوا، پژوهشگر مرکز توران، در گفت‌و‌گو با «نیو عرب» گفت که پیوستن قزاقستان به توافق‌های ابراهیم «از نظر سیاسی معنادار و از لحاظ راهبردی مفید، اما اساساً نمادین» است و دستاورد‌هایی هدفمند در حوزه‌هایی، چون فناوری، دفاع و مواد معدنی حیاتی خواهد داشت.
به گفته او، این پیوستن بیشتر باعث افزایش دیده‌شدن روابط دوجانبه، ایجاد چارچوب سیاسی رسمی برای همکاری‌های تجاری و فناورانه جدید و کاهش ریسک‌های ادراکی برای سرمایه‌گذاران آمریکایی و اسرائیلی می‌شود، در حالی که سیاست خارجی چندجانبه قزاقستان حفظ خواهد شد.
گسترش احتمالی در آسیای مرکزی
تحلیلگران معتقدند ازبکستان محتمل‌ترین کشور بعدی برای پیوستن به این توافق‌هاست. این کشور پیش از سایر جمهوری‌های آسیای مرکزی روابط دیپلماتیک با اسرائیل برقرار کرد و همراه با قزاقستان، تنها کشور‌های منطقه‌اند که در اسرائیل سفارت دارند. جامعه یهودیان بخارایی نیز پیوند‌های تاریخی میان دو کشور را تقویت کرده است.
بروس پنیه، کارشناس مرکز پژوهشی توران، معتقد است قرقیزستان نیز ممکن است پس از ازبکستان بپیوندد، اما تاجیکستان و ترکمنستان به دلیل روابط نزدیک با ایران یا ملاحظات انرژی، چنین کاری نخواهند کرد.
او توضیح می‌دهد که یکی از اهداف توافق‌های ابراهیم منزوی کردن ایران است، و از این رو تاجیکستان – که جمعیت فارسی‌زبان دارد و روابط نزدیکی با تهران حفظ کرده – احتمالاً مشارکت نخواهد کرد. ترکمنستان نیز به دلیل مرز مشترک با ایران و همکاری‌های گازی با آن کشور، از پیوستن خودداری می‌کند.
در مجموع، اگر کشور‌های بیشتری از جمهوری‌های سابق شوروی راه قزاقستان را در پیش گیرند، توافق‌های ابراهیم می‌تواند به بستری گسترده‌تر برای همکاری‌های اقتصادی و فناورانه بدل شود.
پیامد‌ها برای جهان عرب
به گفته تورگونبایوا، پیوستن قزاقستان «نشانگر گسترش جغرافیایی و مفهومی توافق‌های ابراهیم است – از چارچوب صلح خاورمیانه‌ای به سکویی جهانی برای گفت‌و‌گو میان کشور‌های مسلمان‌نشین و اسرائیل».
با این حال، تأثیر مستقیم این اقدام بر روند عادی‌سازی عربی–اسرائیلی محدود خواهد بود. او می‌گوید: «این حرکت روایت واشنگتن از گسترش صلح را تقویت می‌کند، اما به‌تنهایی مسیر بن‌بست‌خورده عادی‌سازی عربستان و اسرائیل را احیا نمی‌کند و مسئله فلسطین را نیز حل نخواهد کرد.»
در نهایت، قزاقستان برای پیشبرد منافع راهبردی خود، نه در واکنش به بحران‌های خاورمیانه، به توافق‌های ابراهیم پیوست. آستانه در پی کاهش وابستگی به مسکو و پکن و تقویت روابط با واشنگتن و غرب است تا جایگاه بین‌المللی متنوع‌تری برای خود رقم بزند.
دکتر عزیز الغاشعان، استاد روابط بین‌الملل در دانشگاه امنیت عربی، گفت: «پیوستن قزاقستان نشان می‌دهد اسرائیل به ابزاری برای کشور‌ها در تعامل با آمریکا تبدیل شده است، نه صرفاً در روابط با خود اسرائیل.»
به گفته او، توافق‌های ابراهیم «به اسرائیل امکان می‌دهد که در جهان اسلام منزوی به نظر نرسد و در عین حال انرژی سیاسی تازه‌ای به شکل خاصی از عادی‌سازی بدهد که مسئله فلسطین را دور می‌زند».
در نتیجه، هرچند پیوستن قزاقستان تا حدی نمادین است، اما از دید روابط بین‌الملل اهمیتی واقعی دارد: تقویت سیاست چندجانبه آستانه، گسترش نفوذ آمریکا و اسرائیل در آسیای مرکزی، و فراهم شدن زمینه برای پیوستن احتمالی ازبکستان و قرقیزستان در آینده.
