دلیل برگ‌ریزان پاییزی درختان تهران در تابستان

به گزارش تابناک به نقل از تسنیم، در حالی که تابستان هنوز در اوج خود قرار دارد، صحنه‌ای غیرمنتظره بسیاری از شهروندان را شوکه کرده است: برگ‌های زرد و خشکیده‌ای که به‌جای رنگ سبز تابستانی، حس پاییز را تداعی می‌کنند.

این پدیده که به‌طور فزاینده‌ای در مناطق شهری و جنگلی ایران مشاهده می‌شود، نه یک تصادف فصلی بلکه هشداری جدی درباره فشار‌های زیست‌محیطی بر پوشش گیاهی است.

در رابطه با این موضوع، علی شهباز؛ کارشناس محیط زیستدر گفت‌و‌گو با تسنیم ضمن اشاره به پدیده زرد شدن برگ درختان در میانه تابستان، این تغییر غیرمنتظره در سیمای فضای سبز را هشداری جدی نسبت به فشار‌های محیطی و اقلیمی توصیف کرد.

وی با اشاره به دلایل علمی این پدیده توضیح داد: زرد شدن برگ‌ها بخشی از فرآیند برنامه‌ریزی‌شده فیزیولوژیک گیاه است که با کوتاه‌تر شدن روز‌ها و کاهش دمای هوا آغاز می‌شود. این فرآیند به‌طور طبیعی و تدریجی اتفاق می‌افتد و درخت، با تجزیه کلروفیل، مواد مغذی را از برگ به تنه و ریشه منتقل می‌کند تا برای زمستان آماده شود. در واقع در این حالت درخت تصمیم می‌گیرد برگ‌هایش را بریزد، اما زرد شدن برگ‌ها معمولاً نتیجه استرس شدید محیطی است، نه یک تصمیم فیزیولوژیک طبیعی.

او گفت: در این حالت، درخت مجبور می‌شود عملکرد‌های حیاتی خودش را کاهش دهد، چرا که نمی‌تواند با شدت گرما، خشکی و کمبود آب مقابله کند؛ بنابراین به‌جای انتقال کامل مواد مغذی، کلروفیل خیلی سریع تجزیه شده و برگ‌ها زرد، قهوه‌ای و خشک می‌شوند، حتی ممکن است در این شرایط ریزش برگ‌ها اتفاق بیفتد بدون اینکه برای آنها جایگزینی وجود داشته باشد.

کارشناس محیط زیست تاکید کرد: زرد شدن زودهنگام برگ‌ها عمدتاً نتیجه‌ی تنش‌های شدید محیطی به‌ویژه گرما، خشکی و کم‌آبی است. دمای بالای هوا، کمبود بارش و کاهش سطح رطوبت خاک، باعث می‌شود گیاهان برای حفظ بقا، فرآیند فتوسنتز و تولید کلروفیل (رنگدانه سبز) را متوقف کنند. در نتیجه، برگ‌ها سبزی خود را از دست داده و رنگ‌های زرد، نارنجی و قهوه‌ای که معمولاً در پاییز ظاهر می‌شوند، نمایان می‌شوند.

این کارشناس محیط زیست در ادامه با اشاره به سازوکار درونی درختان گفت: برگ‌ها در حالت عادی حاوی رنگدانه‌های مختلفی از جمله کلروفیل (سبز)، زانتوفیل (زرد) و کاروتنوئید‌ها (نارنجی) هستند. در شرایط ایده‌آل، کلروفیل غالب است و رنگ سبز برگ‌ها را تشکیل می‌دهد. اما در مواجهه با گرما، کم‌آبی یا آلودگی هوا، تولید کلروفیل مختل شده و به‌مرور تجزیه می‌شود، در نتیجه رنگ‌های دیگر برگ ظاهر می‌شود.

شهباز همچنین تصریح کرد: بر اساس تحقیقات و پژوهش‌های بین‌المللی، موج‌های گرمایی مکرر باعث تشدید تنش‌های آبی شده و این امر مستقیماً منجر به زرد شدن و حتی ریزش زودرس برگ‌ها می‌شود.

وی با اشاره به نقش آلودگی هوا در این روند افزود: همچنین مطالعات نشان می‌دهند که آلاینده‌هایی، چون ازن (O₃) و ذرات معلق، می‌توانند از طریق روزنه‌های برگ وارد شوند و با آسیب به ساختار سلولی، سرعت پیری برگ‌ها را افزایش دهند.

شهباز به شرایط خاص درختان شهری پرداخت و گفت: در مناطق شهری، درختان به دلیل فضای محدود ریشه، خاک فشرده‌شده، آلودگی و گرمای بیشتر ناشی از پدیده «جزیره حرارتی»، نسبت به درختان جنگلی یا باغی آسیب‌پذیرترند. به همین دلیل، زرد شدن برگ‌های درختان در خیابان‌ها، پارک‌ها و بلوار‌ها زودتر و شدیدتر رخ می‌دهد.

وی در پایان خاطرنشان کرد: زرد شدن زودهنگام برگ در تابستان، نه‌تنها جلوه‌ای نگران‌کننده از آسیب به درختان است، بلکه نشانه‌ای از بحران‌های گسترده‌تری، چون گرمایش زمین، تنش آبی و آلودگی شهری است. مراقبت از پوشش گیاهی شهری و مدیریت منابع آب، به‌ویژه در شرایط اقلیمی فعلی، بیش از هر زمان دیگری اهمیت یافته است.