دستورالعمل جدید درجه‌بندی سنی فیلم‌ها، قدرتی فراتر از آگاهی خانواده‌ها دارد؟

حسین انتظامی، سرپرست سازمان سینمایی با صدور دستورالعملی، رده بندی سنی را رسماً ابلاغ و عملیاتی کرد؛ اقدامی باسابقه مشخص که در گذشته کار نکرده بود و اکنون ظاهراً اراده جدی برای اجرای آن وجود دارد و دست‌کم می‌تواند به آگاهی عمومی درباره فیلم‌‌ها منجر شود؛ هرچند در این دستورالعمل، یک اشکال بزرگ وجود دارد که انتظار می‌رود اصلاح شود و اگر مسئولان سینمایی بر عملیاتی شدنِ این بخش یعنی تحدید ورود بخشی از مردم به سینما تأکید دارند، آن را در قالب لایحه به مجلس بفرستند و جزو وظایف شهروندی تلقی کنند.

به گزارش «تابناک»؛ پس از آنکه «دستورالعمل درجه‌بندی گروه سنی فیلم‌های سینمایی» تابستان سال 1397 منتشر و همزمان با روز ملی سینما (چهارشنبه 21 شهریور) اعلام شده بود، اکنون یک دستورالعمل جدید درجه‌بندی سنی فیلم‌های سینمایی در سه فصل و 16 ماده ابلاغ شد که از امروز (سه شنبه دهم اردیبهشت ماه 1398) برای تمامی سینماها، تهیه‌کننده‌ها و پخش‌کننده‌ها لازم الاجراست. فصل اول ضرورت‌های درجه‌بندی سنی را مطرح می‌کند؛ فصل دوم به ضوابط و مقررات اجرایی می‌پردازد و فصل سوم، تخلفات و مجازات را متذکر می‌شود.

مطابق با این آیین نامه، سینماداران باید مانع از ورود اشخاص زیر هجده سال به گروهی از فیلم‌های سینمایی دارای صحنه‌های خاص شوند؛ دستورالعملی که هرچند کلیت آن قابل دفاع است، این بخش آن باید اصلاح شود، چون در حدود اختیارات سازمان سینمایی و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیست و تحدید آزادی عمومی به صورت دائم ـ ولو به قصد خیر ـ به قانون‌گذاری در سطح مجلس شورای اسلامی نیاز دارد.

درجه‌بندی سنی فیلم‌ها به شرح زیر اعلام شده و شورای پروانه نمایش مکلف است بر اساس محتویات فیلم، یکی از چهار گزینه فوق را برای درج در پروانه نمایش گزینش کند؛

۱. گروه ۹+ : این فیلم دارای الفاظ یا صحنه‌های نامناسب برای کودکان است و تماشای آن برای کودکان زیر ۹ سال توصیه نمی شود.
۲. گروه ۱۲+ : این فیلم دارای صحنه‌های نسبتا خشونت‌آمیز یا دلهره‌آور یا استعمال دخانیات و یا الفاظ نامناسب است و دیدن آن برای افراد زیر ۱۲ سال توصیه نمی‌شود.
۳. گروه ۱۵+ : این فیلم دارای صحنه‌های خشونت‌آمیز، ترسناک یا استعمال مواد مخدر یا روابط خلاف عرف جامعه و یا زبان تند و نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر ۱۵ سال توصیه نمی‌شود.
۴. گروه ۱۸+ : این فیلم دارای صحنه‌های افراطی از خشونت یا صحنه‌های استعمال مواد مخدر یا صحنه‌هایی تداعی‌کننده روابط زناشویی و یا الفاط و حرکات نامناسب است و تماشای آن برای افراد زیر ۱۸ سال ممنوع است.

آنچه محل تأمل است بخشی که تأکید کرده، برای درجه‌بندی ۱۸+ مدیران سینما مکلف به جلوگیری از حضور افراد زیر ۱۸ سال به سالن‌های سینما هستند و در سایر درجه‌بندی‌ها مسئولیت اجرا بر عهده والدین یا همراه بزرگسال است. این اقدام قطعاً قابلیت اجرایی دارد اما حتماً باید با قانون گذاری بالادستی از سوی مجلس شورای اسلامی همراه شود.

از موارد قابل تأمل دیگر نیز ماده ۹ است که تأکید می‌کند: «لازم است در طول نمایش فیلم حداقل پنج نوبت، متن هشدار به صورت زیرنویس در فیلم درج شود که این زیرنویس سی ثانیه قبل از نمایش بخش‌های نامناسب گروه سنی نمایش داده شود.» این نوع اطلاع رسانی رده بندی سنی در هیچ جای دنیا رخ نمی‌دهد و فقط قبل از نمایش فیلم این اتفاق می‌افتد، که به شکل معناداری تجربه تماشای فیلم‌ها در سینما را مخدوش می‌کند. وقتی در خارج از سالن رده بندی سنی فیلم اعلام شده و در ابتدای فیلم نیز این موضوع اطلاع داده می‌شود، چرا باید در طول فیلم مکرر تماشاگر را درگیر زیرنویس هشدار کرد؟!

همچنین در ماده ۴ این دستورالعمل تأکید شده است: «دفاتر پخش فیلم، سالن‌های نمایش فیلم، سامانه‌های برخط نمایش فیلم و سامانه‌های پیش‌فروش و فروش اینترنتی بلیت سینما مکلف به اطلاع‌رسانی درجه‌بندی سنی مندرج در پروانه نمایش فیلم‌ها در تمامی مواد تبلیغی، فضای فیزیکی و مجازی مرتبط با نمایش فیلم می‌باشند.» که ماده دقیق و مطابق با استانداردهای مرسوم رده بندی در دیگر کشورهاست.

در ماده ۶ تأکید شده که حداقل یک‌شانزدهم مساحت فضاهای تبلیغاتی فیلم‌ها باید به درج عبارت مرتبط با درجه‌بندی سنی اختصاص یابد و نشان‌های گرافیکی مرتبط توسط سازمان سینمایی در قالب پیوست گرافیکی برای بهره‌برداری دست‌اندرکاران و اطلاع عموم مردم منتشر خواهد شد که این موضوع نیز قابل ملاحظه است، هرچند ابعاد یک شانزدهم یک پوستر تبلیغاتی بسیار بزرگ است و در استاندارد درج رده بندی سنی، ابعاد به مراتب کوچک‌تری در نظر گرفته می‌شود.

آن گونه که این دستورالعمل تأکید کرد، در صورت رعایت ‌نکردن این دستورالعمل و بی‌توجهی متخلفان به تذکرات بازرسان اداره‌کل سینمای حرفه‌ای، با دستور مدیرکل سینمای حرفه‌ای از ادامه اکران یا پخش فیلم جلوگیری خواهد شد. این ماده دو تبصره دارد؛ نخست اینکه پس از رفع تخلفات، روند اکران از سر گرفته خواهد شد. دوم آنکه از صدور پروانه نمایش خانگی برای فیلم متخلف، با در نظر گرفتن میزان تخلف تا یک سال جلوگیری به عمل می‌آید.

دفاتر پخش، مخاطب اصلی ماده ۱۱ این دستورالعمل هستند که می‌گوید: «در صورت بروز تخلف از سوی دفاتر پخش، ضمن ابلاغ کتبی و درج در پرونده، از صدور پروانه نمایش فیلم بعدی تا ۶ ماه جلوگیری خواهد شد. در تبصره این ماده هم آمده است: در صورت تکرار تخلف دفاتر پخش فیلم برای دومین مرتبه، پروانه فعالیت به مدت یک سال تعلیق و در صورت تکرار در مرتبه سوم، ۵ سال تعلیق می شود.»

ماده ۱۳ هم متوجه سالن‌دارهاست که تأکید می‌کند: «در صورت سهل‌انگاری مدیر سینما، نسبت به عدم اطلاع‌رسانی صحیح و کامل رده‌بندی سنی اعلامی در پروانه نمایش، کارت فعالیت مدیر سینما به مدت ۶ ماه تعلیق می‌شود. در صورت تکرار تخلف از سوی مدیر سینما، ضمن برکناری مدیر و ابطال کارت مدیریت، منع صدور حواله اکران فیلم جدید برای سینمای خاطی و تنزل درجه سینما به مدت ۳ ماه صورت خواهد گرفت.»

همان گونه که مشخص است، سازمان سینمایی نتوانسته برای شهروند متخلف از این آیین نامه مجازاتی در نظر بگیرد، چون اساساً در نظر گرفتن منع ورود شهروندان به سالن‌های سینما یا سایر اماکن نیاز به قانون گذاری در سطح مجلس دارد و قانون گذار هیچ جا چنین اختیاراتی برای تحدید ورود عامه مردم به سینما ولو به نیت اخلاقی نداده و اگر تصور می‌کند فیلمی مشکلی دارد، می‌تواند به آن پروانه نمایش ندهد یا با اصلاحیه فیلم را استاندارد کند.

لذا به نظر می‌رسد، با حذف آن بند خلاف قانون ممانعت از ورود اشخاص یا تبدیل آن به قانون مصوب مجلس و همچنین حذف پخش پنج نوبت زیرنویس هشدار رده بندی سنی در طول نمایش فیلم در سالن سینما ـ که صد در صد خلاف رویه حرفه‌ای و متضاد با هرگونه استاندارد حرفه‌ای است ـ این دستورالعمل قابلیت دفاع خواهد یافت.