در مورد بحران آب در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کلیات
به منازعات و کشمکشهای سیاسی اجتماعی که در نتیجه ی کمبود آب بوجود می آید، بحران آب گویند. همچنین در ایجاد بحران آب عواملی همچون رشد فزاینده جمعیت، گسترش صنایع و نیاز آب برای تأمین غذا و بهداشت و خشکسالی موثر هستند.
چشم انداز آب در ایران
رشد سریع جمعیت مهم ترین عامل کاهش سرانه آب تجدید شونده کشور در طول دهه های گذشته بوده است. با هر نرخ از رشد جمعیت پیش بینی شده توسط سازمان ملل متحد کشورمان تا سال ۲۰۵۰ جزء ۲۰ کشور پرجمعیت جهان خواهد بود. بر این اساس میزان سرانه آب تجدیدپذیر کشور نیز از ۱۳۲ میلیارد متر مکعب در سال ۱۳۸۵ تقلیل چشمگیری یافته و در صورت ادامه این روند وضعیت در آینده به مراتب بدتر خواهد شد.
در حالی که ایران در ناحیه خشک جهانی قرار دارد و متوسط بارش آن ۲۵۰ میلی متر است و ۲۵ درصد خاک ایران در مناطق فراخشک، ۴۰ درصد در مناطق خشک و ۲۵ درصد در مناطق غیر خشک قرار دارند مصرف زیاد، عدم تقارن بارندگی ها در کشور، رشد جمعیت و توسعه ناهمگون و ناپایدار در بخش های مختلف از جمله دلایل اصلی برای بروز بحران ها و چالش های بخش در ایران آب است.
بانک جهانی در گزارش سال ۲۰۰۷ خود با تأکید بر اینکه کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران ۳/۶ برابر استانداردها و شاخص های جهانی است، اعلام کرد که کشاورزی عامل ۹۱ درصد کاهش سالانه منابع آب شیرین در ایران است.
همچنین طبق این گزارش کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین طی سالهای ۱۹۸۷ تا ۲۰۰۲ میلادی در جهان ۹ درصد بوده است و این رقم در کشور ما ۷/۵۶ درصد و معادل ۹/۷۲ میلیارد متر مکعب بوده است. این کاهش سالانه منابع داخلی آب شیرین در ایران طی مدت یاد شده ۶/۸ برابر انگلیس، ۳/۳ برابر آمریکا و ۷/۲ برابر ژاپن بوده است. بر اساس این برآوردها طی این مدت، کاهش سالانه آب شیرین ایران حدود ۵/۵ برابر کشورهای فقیر و ۹/۸ برابر کشورهای با درآمد متوسط بوده است.
در مجموع، منابع آبی کشور برابر ۱۳۰ میلیارد متر مکعب گزارش شده است. ۸۵ میلیارد متر مکعب آن آب های سطحی، ۷ میلیارد متر مکعب آن چشمه های پراکنده، ۳۹ میلیارد متر مکعب منابع آب های زیرزمینی آبرفتی و آهکی می باشد
متوسط بارندگی سالیانه در ایران ۲۸۹ میلیمتر، یعنی حدود یک چهارم متوسط باران سالانه ی کره زمین است. حجم متوسط باران سالیانه حدود ۴۰۰ متر مکعب و صورت تقریبی به میزان یک هزارم حجم باران سالیانه ی دنیا است. از حجم ۴۰۰ میلیارد متر مکعب آب تولیدی در سطح کشور، ۲۷۴ میلیارد متر مکعب یعنی بیش از ۶۸ درصد آن تبخیر می شود.
حجم آب های رودخانه های مرزی ورودی به کشور حدود ۱۰ میلیارد مترمکعب و رودخانه های خروجی ۶ میلیارد متر مکعب است. ۸۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از جریان آب سطحی کشور و ۳۵ میلیارد مترمکعب حجم آب قابل استحصال از منابع آب های زیرزمینی برآورد گریده است. در مجموع میزان متوسط ذخایر آبی قابل استحصال شامل آب های سطحی، آب های زیرزمینی و چشمه های پراکنده ۱۳۰ میلیارد مترمکعب است.
کتاب های نوشته شده پیرامون بحران آب
کتاب آب امنیت و خاورمیانه، گزارشی است از موسسه مطالعات استراتژیک لندن که توسط ایزدی در سال ۱۳۷۳ ترجمه گردیدهاست. این کتاب ضمن بر شمردن عوامل ایجاد بحران آب در خاورمیانه به بررسی بعد امنیتی بحران آب در خاورمیانه میپردازد.
کتاب بحران آب در خاورمیانه یکی دیگر از کتابهای مهمی است که توسط نهازی در سال ۱۳۷۸ منتشر گردیده است. این کتاب نیز ضمن بررسی تخصصی منابع و مسائل آب و ذکر محدودیتها و مشکلات پیش روی نیاز مردم کشورهای خاورمیانه، ضمن ذکر علل و عوامل تهدیدکنندهی منابع آبهای ایران سعی بر تشریح جوانب مشکلات دارد.
کتاب ابعاد سیاسی-امنیتی بحران آب در خاورمیانه عربی و آینده مذاکرات صلح اعراب و اسرائیل نوشته ی فغانی (۱۳۷۸) یکی از مفصلترین پژوهشهایی است که به بحران آب از بعد سیاست و امنیت نگریسته است. اگرچه در این کتاب بیشتر مسائل و اختلافات کشورهای عربی و اسرائیل حول محور آب مورد بررسی قرار گرفته است، ولی توجه به نتیجه گیریهای این کتاب ضروری به نظر میرسد. فغانی در نتیجه گیری خود می آورد که مشکلات آب خاورمیانه بسیار جدی است. او در کتاب خود مجموعه علل و عواملی را در ایجاد بحران آب دخیل میداند که عبارتند از عدم شناخت درست و به موقع نقش آب به عنوان عنصری حیاتی و بی جایگزین، استحصال بیرویه و مصرف بیش از حد آبهای موجود، ضعف و سوء مدیریت دولت ها به ویژه در زمینه تنظیم و اجرای یک برنامه ملی جامع جهت کاهش مصرف آب، ناتوانی مسئولین در زمینه سیاست مناسب قیمت گذاری، ضعف سیستم های جمع آوری، ذخیره سازی و بازیافت آب، همچنین مصرف بخش قابل توجهی از آبهای تجدیدناپذیر منطقه در ازای اتخاذ سیاست های پرستیژی در زمینه خود اتکایی غذایی علی رغم عایدات ناچیز اقتصادی، عدم بهرهگیری شایسته از نیروها و سازمان های غیر دولتی، افزایش بی رویه جمعیت و... .
فعانی همچنین در پایان کتاب خود می آورد بحران آب و مشکلات ناشی از آن ضمن اینکه میتوانند منبع تولید خشونت و تنازع باشند، در عین حال قادرند بستر مناسبی برای توسعه همکاریها و به تبع آن رفع سایر مشکلات هم باشند.
عوامل موثر بر کمبود آب
کاهش منابع آبی در جهان علل و عوامل عدیدهای دارد که در ادامه به صورت کلی به نقش اصلیترین عوامل موثر بر کمبود آب اشاره میشود:
1-انسانها: انسان ها و عوامل طبیعی تأثیر عمیقی بر چرخه و بحران آب دارند. انسانها بر فرآیند کاهش آب و آلودگی بیشتر آن تأثیر شدیدتری میگذارند. نیاز به آب برای مصارف کشاورزی تولید انرژی، تولیدات صنعتی و مصارف شهری، به سرعت در حال افزایش است. امروزه رشد روزافزون جمعیت جهان و افزایش مصرف آب، قطع بیرویه درختان جنگلها، رشد شهرسازی و افزایش صنایع آلوده کننده آب شیوههای نامناسب و غیر اصولی کشاورزی احداث سدهای مخزنی و ایجاد دریاچه های مصنوعی از عوامل نابودی چرخه منظم آب در سطح جهان به شمار میآیند که در نهایت همه آنها نوعی تهدید برای جامعه بشری محسوب می شوند.
2-کشاورزی: بخش کشاورزی و صنعتی از مهمترین بخشهای مصرف آب است. در خاورمیانه بیش از 70%منابع آب به بخش کشاورزی اختصاص داده شدهاست. در حالی که اکثر کشورهای واقع در خاورمیانه دچار کمبود آب هستند و در منطقه گرم و کم آب قرار گرفتهاند که میزان بارندگی بسیار پایین و گاهی در حد صفر دارند.
3-مصرف خانگی: بنابر اعلام سازمان بهداشت جهانی، حداقل مصرف آب خانگی 100لیتر به ازای هر نفر در روز است. اما این میانگین در میان خانوارها رعایت نمیشود. پس میتوان گفت عامل مهم دیگری که سبب رشد مصرف آب گردیده نیاز و اقتضای بهداشت عمومی است. با پیشرفتهایی که از نظر بهداشت در بسیاری از کشورها دیده میشود مصرف آب روزانه هر فر سیر صعودی طی مینماید. امروزه مسائلی نظیر رشد جمعیت، ارتقای سطح زندگی و بهداشت، گسترش شهرنشینی، گسترش صنایع، کشاورزی و... افزایش مصرف آب را موجب گردیده است به طوری که مصرف آب نسبت به اوایل قرن 20 هفده برابر و نسبت به 3 قرن قبل 45 برابر شده است.
در مورد بحران آب در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
کد خبر: ۹۱۶۷۳۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۵/۱۷
کد خبر: ۹۱۴۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۵/۰۶
کد خبر: ۹۰۹۵۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۴/۱۴
کد خبر: ۸۹۲۹۱۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۸/۰۱/۳۰
کد خبر: ۸۸۵۴۰۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۲/۲۲
نبض خبر؛
مهدی اژدری مقدم پنج راهکار حل بحران آب در سیستان و بلوچستان را برشمرده است. این سازوکارها را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۸۶۹۴۲۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۲۳
کد خبر: ۸۶۳۸۰۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۱۰/۰۵
اکنون حوضه آبریز زاینده رود و به ویژه مناطق پایین دست آن، اسیر بحران آب ی است که روز به روز تشدید میشود و مدیران اجرایی نیز از حل آن ناتوانند؛ بحرانی که تقریباً چهار استان بزرگ کشور را درگیر کرده و زندگی میلیونها انسان را به خطر انداخته است. در این میان یکی از نقدهای مهمی که به فرایند مدیریت بحران میتوان وارد کرد، بحث ناکارآمدی مدیران در بهره مندی از توانمندیهای خارجی برای حل بحران است.
کد خبر: ۸۵۹۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۹/۲۰
عضو هیأت علمی دانشکده محیط زیست در گفت وگو با «تابناک»؛
سرخیل: واقعیت این است که آبهای ژرف حالت ایستا ندارند و به سمت خلیج فارس و دریای عمان در جریان هستند. در این شرایط، عدم برداشت از این منابع معنایی جز از دست رفتن آن ندارد و نمیتوانیم با توجیه اینکه به آیندگان زیان وارد میشود، از برداشت این منابع عظیم صرف نظر کنیم./ آنچه در این سالها از سوی مسئولان برای برداشت از آبهای ژرف دنبال شده مؤثر و کافی نبوده و باید با بهره گیری از توانمندی کشورهایی چون ژاپن، فرانسه و روسیه ورود مؤثرتری به این حوزه داشته باشیم.
کد خبر: ۸۵۷۳۳۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۹/۱۳
حقایقی ناخوشایند که از بحران آب جنوب شرق کشور میشنویم؛
شمال و شمال غربی کشور در حالی در هفتههای اخیر، شاهد بارشهای قابل توجهی بود که از آن سو بسیاری از نقاط کشور همچنان از استانداردهای بلندمدت بارش فاصله دارند و در بحران شدید خشکسالی قرار گرفته اند. مناطقی مثل استان سیستان و بلوچستان که وضعیت بارش هایش بسیار نگران کننده است. آنقدر نگران کننده که به همین دلیل، شاید راهی جز مهاجرت برای میلیونها شهروند ساکن در این استان نمانده باشد!
کد خبر: ۸۵۵۸۵۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۹/۰۸
کد خبر: ۸۴۶۷۵۲ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۸/۰۶
در دورانی که کاهش نزولات جوی در کنار مدیریت نامطلوب منابع آب سطحی در فلات مرکزی کشور و به ویژه حوضه آبریز زاینده رود به تشدید بحران آب وحشتناکی بدل شده و دامنه خسارات بحران به قدری افزایش یافته که زاینده رود را از حرکت نگه داشته است، تأکیدات ویژه استاندار اصفهان بر لزوم اجرای پروژه انتقال آب دیگری برای نجات زاینده رود قابل تأمل است؛ اقدامی که به نام شرب بر سر زبان ها افتاده، ولی در عمل با هدف توسعه صنایع و کشاورزی سنتی پیگیری می شود.
کد خبر: ۸۴۵۷۴۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۸/۰۳
در شرایطی که یک ماه از سال آبی جدید میگذرد و مناطق غربی کشور با بارشهای امیدوارکنندهای همراه شده است، مناطق شرقی کشور به شدت از بحران بی آبی رنج میبرد و بر پایه گفتههای مسئولان محلی، زمان مرگ تعداد زیادی از روستاها و اقتصاد کشاورزی این مناطق فرا رسیده است؛ وضعیتی نگران کننده که از آن میتوان به عنوان زنگ هشداری برای متولیان آب و خاک کشور برای جلوگیری از تشدید بحرانهای ایجاد شده تعبیر کرد.
کد خبر: ۸۴۵۴۴۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۸/۰۱
آیا امکان نداشت با زنده نگاه داشتن رود کارون و توسعه بخش گردشگری استان خوزستان، عواید به مراتب بیشتری از آنچه اکنون صنعت نیشکر برای این منطقه از کشور حاصل کرده است به دست آورد و علاوه بر آن، دچار مضراتی چون بحرانهای زیست محیطی و شور شدن منابع آب نیز نشد؟
کد خبر: ۸۲۶۳۶۹ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۸
مشاهدات میدانی از مناطق مختلف کشور، گویای این است که متولیان منابع آب، هنوز آنچنان که باید و شاید پدیدهای به نام بحران آب را باور نکرده اند؛ مثل متولیان منابع آب استان اصفهان که از یک سو با موج گستردهای از اعتراضات کشاورزان در شرق استان رو به رو هستند و از سویی نیز چشمان خود را بر شالیکاریهای گسترده در مناطق مرکزی استان بسته اند.
کد خبر: ۸۲۴۴۰۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۱
دکتر سیده فاطمه مقیمی*
کد خبر: ۸۲۴۳۶۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۰
گفتگو با دکتر مصطفی رشیدی
کد خبر: ۸۲۴۲۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۰
یک متخصص مسائل هیدروپلیتیک در گفت وگو با «تابناک»؛
کار بحران آب کشور از مرز بحران گذشته و به زعم بسیاری از کارشناسان شرایط آبی سال جاری در مقایسه با سالهای قبل به مراتب بدتر خواهد بود. کاهش بیش از ۵۰ درصدی بارشها در بسیاری از نقاط کشور در شرایطی که تغییر محسوسی در نظام مدیریت منابع رخ نداده و گویا قرار هم نیست رخ بدهد نگرانیها را در این باره افزایش داده است.
کد خبر: ۸۲۴۱۹۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۲۰
کد خبر: ۸۲۲۵۷۸ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۵/۱۴
تصاویر پدیده خشکسالی و خطر نابودی شالیزارها در شرق استان گلستان را نشان می دهد. در سال های اخیر به دلیل افزایش قیمت برنج و صرفه اقتصادی آن، سطح زیر کشت این محصول در کشور به شدت افزایش یافته است و این موضوع باعث تشدید بحران آب در گلستان شد. کشت پنج تا 6 برابری نسبت به اراضی نسق این محصول، خسارات جبران ناپذیری بر منابع آبی این استان وارد کرده است.
کد خبر: ۸۱۸۴۸۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۷/۰۴/۳۰