کلیات

ولی‌الله سیف متولد ۱۳۳۱ در شهرستان نهاوند، سیاست‌مدار،  بانکدار،  استاد دانشگاه و مدیر ارشد اجرایی ایرانی است، که به عنوان مشاور رئیس جمهور در امور پولی و بانکی، همچنین مدرس و عضو هیئت علمی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی فعالیت می‌کند. او پیشتر در فاصله سال‌های ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۷ ریاست بانک مرکزی ایران را بر عهده داشت. . سیف پیشتر سمت‌هایی، چون مدیرعاملی بانک کارآفرین،  بانک ملت،  بانک صادرات،  بانک سپه و بانک ملی ایران را برعهده داشته‌است.

تحصیلات

سیف لیسانس و فوق لیسانس حسابداری از دانشکده حسابداری و علوم مالی شرکت ملی نفت ایران است. وی دارای دکتری حسابداری و امور مالی از دانشگاه علامه طباطبایی است و عضو هیئت علمی گروه حسابداری و مدیریت مالی دانشکده مدیریت و حسابداری دانشگاه علامه طباطبایی ‌است. یکی از انتقادات وارد بر سیف این بوده که فاقد تحصیلات اقتصادی است.  

فعالیت های اجرایی

از جمله سمت‌های وی مدیریت عامل بانک صادرات بوده‌است. در دوره تصدی وی اختلاس ۱۲۳ میلیارد تومانی توسط فاضل خداداد و با تبانی با کارمندان بانک صادرات ایران در این بانک رخ داد.  در بهمن ۱۳۷۱ رئیس اداره کل بانک صادرات ایران متوجه اختلاس می‌شود. قبل از آن چندین بار، ولی الله سیف با وساطت‌های سیاسی با خداداد دیدار کرده بود. در این هنگام فاضل خداداد در پاریس بوده که با تماس سیف به عنوان مدیریت بانک به ایران بر می‌گردد و بعد از برگشت فاضل از محل وجوهی که اختلاس شده بود، جمعاً ۴۴ میلیارد و ۲۰۰ میلیون ریال ظرف حدود یک ماه وصول می‌شود. وی از بهمن ۱۳۷۱ تا مرداد یا شهریور ۱۳۷۲ تحت مراقبت بود. اما او نهایتاً در این زمان می‌تواند از کشور فرار کند. وی حدود ۸ میلیون دلار پول از کشور خارج کرده بود، که هیچگاه به کشور برنگشت. اما دوباره با وعده بخشش از سوی محسن رفیقدوست و، ولی الله سیف در شهریورماه ۱۳۷۳ به ایران بازمی‌گردد تا باقی‌مانده بدهی خود را به بانک پرداخت کند. وی در روز ۹ بهمن ۱۳۷۳ بازداشت دوباره شد و پس از هشت جلسه دادگاه، در آذرماه سال ۱۳۷۴ اعدام شد.

سایر سوابق

از دیگر سوابق سیف می توان به موارد زیر اشاره کرد:
-مدیر مالی و عضو هیئت عامل سازمان گسترش و نوسازی صنایع ایران (از ۱۳۶۰ تا ۱۳۶۲)
-عضویت هیئت مدیره بانک سپه
-رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل بانک ملت
-معاون اقتصادی و برنامه‌ریزی بنیاد مستضعفان و جانبازان
-معاون بازرگانی و بین‌الملل بنیاد مستضعفان و جانبازان
-رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل بانک صادرات ایران
-رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل بانک سپه (از ۱۳۷۵ تا ۱۳۷۹)
-رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل بانک ملی ایران
-رئیس هیئت مدیره و مدیرعامل فیوچر بانک (بحرین)                                                   

 -عضو هیئت مدیره و مدیرعاملی بانک کارآفرین
-نائب رئیس کمیته ایرانی اتاق بازرگانی بین‌المللی

ریاست کل بانک مرکزی

سیف در جلسه سوم شهریور ماه ۱۳۹۲ هیئت دولت ایران، با پیشنهاد وزیر امور اقتصادی و دارایی و تأیید مجمع عمومی بانک مرکزی، با حکم رئیس‌جمهور، به عنوان رئیس کل بانک مرکزی ایران منصوب شد. برخی از خبرگزاری‌های اقتصادی مانند اقتصاد آنلاین، به علمی نبودن وی و بروز اختلاس در بانک‌های تحت مسئولیت او انتقاد کردند. به نوشته این خبرگزاری: سوابق آقای سیف به خوبی نشان دهنده این است که ایشان یک فرد اجرایی با سابقه‌ای قوی است، اما فرد علمی نیست. ایشان اصلاً اقتصاددان نیست، مدرک ایشان حسابداری است. پس از شروع به کاهش یافتن نرخ دلار در راستای فعالیت‌های سیاسی و اقتصادی صورت گرفته توسط دولت یازدهم، سیف در اظهارنظری اعلام نمود قیمت دلار در ۲۹۵۰ به کف قیمت رسیده و بانک مرکزی اجازه کاهش قیمت بیش از این را نمی‌دهد. این اعلام موضع سبب جنجال‌های لفظی در سطح جامعه و بین مقامات حکومت شد و انتقادات زیادی من‌جمله از جانب برخی نمایندگان مجلس به وی سرازیر شد.

این اظهار نظر سیف که با واکنش‌های منفی در نزد مردم مواجه شد، با دفاع کوروش پرویزیان در یکی از مناظره‌های صدا و سیما اینگونه پاسخ داده شده: تعیین نرخ ارز به‌طور مستقل انجام نمی‌شود و مرتبط با متغیر‌های دیگری می‌باشد. این متغییر‌ها که از آن‌ها به عوامل بنیادی اقتصادی تعبیر می‌شود، تاکنون تغییری نکرده‌اند که ما بتوانیم با سنجش آن‌ها نرخ ارز را تغییر دهیم. یکی از این عوامل بنیادی تحریم بانک مرکزی ایران‌ می‌باشد که تاکنون برچیده نشده‌است. افت محسوس نرخ ارز در کوتاه مدت منطقی نیست.
از جمله اقدامات وی در نخستین ماه‌های تصدی این سمت، اعلام اسامی ۵۰۰ بدهکار عمده شبکه بانکی ایران، به قوه قضائیه بوده‌است. یکی دیگر از اقدامات وی در زمان ریاست در بانک مرکزی اعطای مجوز به مؤسسه مالی و اعتباری کاسپین بود، که از انحلال ۸ تعاونی تشکیل می‌شد، این مجوز درحالی اعطا شد که ۸ تعاونی با مشکلات زیادی همراه بودند و صلاحیت مورد نیاز را نداشتند در تاریخ ۳ مرداد ۱۳۹۷ بنا به پیشنهاد مسعود کرباسیان،  وزیر امور اقتصادی و دارایی ایران، طی حکم حسن روحانی رئیس‌جمهور، ولی‌الله سیف کرسی خود را به عبدالناصر همتی تحویل داد.

انتقادها

ولی الله سیف بیش از ۲۰ سال مدیریت عامل بانک‌های مختلف دولتی را در ایران بر عهده داشته‌است. او در دوره ریاست بانک صادرات در دهه ۷۰ به دلیل اختلاس معروف آن دهه مورد انتقاد قرار گرفت.  اختلاس ۱۲۳ میلیارد تومانی در بانک صادرات در سال ۱۳۷۴ است که در جریان آن فاضل خداداد و مرتضی رفیق دوست به برداشت غیرقانونی از منابع بانکی متهم شدند.

او همچنین در جریان عدم بازپرداخت سپرده‌های مردم توسط موسسات مالی و اعتباری که از بانک مرکزی مجوز گرفته بودند بسیار مورد انتقاد قرار گرفت. افت شدید و ناگهانی ارزش پول ملی ایران در مقابل دلار و افزایش افسار گسیخته و جهشی قیمت ارز در اواخر سال ۱۳۹۶، انتقادات گسترده‌ای را نسبت به وی برانگیخت و در این میان اینکه اعضای خانواده، ولی الله سیف مقیم خارج از کشور بوده و از فشار‌های اقتصادی داخل ایران، متأثر نمی‌شوند، مورد توجه رسانه‌ها قرار گرفت.

ولی الله سیف از جانب نمایندگان مجلس اعتراضات تندی شد و حتی به خیانت و بی کفایتی متهم شد.  گفته شده ۱۶۳ نفر از نمایندگان مجلس در فروردین ۱۳۹۷ طی نامه‌ای به رئیس‌جمهور وقت، حسن روحانی، خواستار برکناری وی شده‌اند.

تحریم آمریکا

وزارت دارایی آمریکا در ۲۵ اردیبهشت ۱۳۹۷ نام، ولی الله سیف را در لیست تحریم‌های خود قرار داد.

توضیح سخنگوی قوه قضاییه درباره دادگاه سیف

اسماعیلی سخنگوی قوه قضائیه ۲۲ مرداد ۹۸ در پاسخ به سئوالی درباره دادگاه سیف و شبهات مطرح شده درباره فرار سالارآقاخانی متهم ردیف اول پرونده و اینکه جلسات دیگر دادگاه بدون حضور رسانه‌ها برگزار شده است و اجازه دفاع به  وکیل عراقچی داده نشده و پرونده گویا ضابط ندارد؟ گفت: دادگاه در حال برگزاری است و علنی است و جلساتی برگزار شده و علنی بودن دادگاه به معنای این نیست که هر گاه خبرنگاران نبودند دادگاه غیرعلنی است و گاهی ممکن است به دلیل نوع تحقیقات جمع دادگاه محدودتر باشند.

وی افزود: جلسات دادگاه ادامه دارد. صبوری پیشه کنید و اجازه دهید ادامه دادگاه برگزار شود و دادگاه تصمیم قضایی‌اش را بگیرد. به داوری دادگاه احترام بگذاریم. ان‌شاءالله در این پرونده نهایتا دادگاه تصمیم می گیرد و به اطلاع افکار عمومی می‌رسد.

صدور کیفرخواست

در تاریخ ۱۳ اردیبهشت ۱۴۰۰، دادستان تهران، علی القاصی‎ مهر در جلسه شورا عالی قضایی ولی‌الله سیف را به نقض مقررات و ترک فعل‌ها متهم کرد که باعث وقوع اخلال در نظام اقتصادی و تضییع بیش از ۳۰ میلیارد دلار منابع ارزی و ۶۰ تن ذخایر طلا با ارزش ریالی «حدود ۸۰۰ هزار میلیارد تومان» در طول سال‌های ۹۵ تا ۹۷ شده‌است.

محکومیت

اواخر مهرماه 1400 خبر رسید که ولی الله سیف به ۱۰ سال و عراقچی به ۸ سال حبس محکوم شدند. سخنگوی قوه قضاییه درباره جزئیات محکومیت پرونده اخلال‌گران ارزی سال ۹۶ گفت:

متهم ردیف اول، ولی‌الله سیف، رئیس وقت بانک مرکزی به تحمل ۱۰ سال حبس تعزیری محکوم شد.

متهم ردیف دوم، سید احمد عراقچی، معاون وقت ارزی بانک مرکزی به تحمل ۸ سال حبس تعزیری محکوم شد.

متهم ردیف سوم، سالار آقاخانی متهم به خرید و فروش غیر قانونی ارز و پرداخت رشوه به میثم خدایی، کارمند نهاد ریاست جمهوری وقت و سید رسول سجاد مدیر وقت بین‌الملل معاونت ارزی بانک مرکزی، به‌تحمل ۱۳ سال حبس محکوم شد.

میثم خدایی هم به ۵ سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی و رسول سجاد هم به بیش از ۷ سال حبس و انفصال دائم از خدمات دولتی محکوم شدند. تمام احکام صادرشده برای محکومان، قطعی و لازم الاجرا است. 

• احمد عراقچی کیست؟
• سالار آقاخان کیست؟