کلیات
خلیجفارس نام آبراهی پراهمیت در آسیای غربی و منطقه خاورمیانه است که در امتداد دریای عمان و در میان ایران و شبهجزیره عربستان قرار دارد. مساحت خلیجفارس ۲۳۷٬۴۷۳ کیلومتر مربع است و پس از خلیج مکزیک و خلیج هادسون سومین خلیج بزرگ جهان بهشمار میآید.
نام تاریخی
نام تاریخی این خلیج، در زبانهای گوناگون، ترجمه عبارت خلیجفارس یا دریای پارس بودهاست. همچنین در تمام سازمانهای بینالمللی نام رسمی این خلیج، «خلیجفارس» است. سازمان آبنگاری بینالمللی از نام خلیج ایران (خلیجفارس) برای این خلیج استفاده میکند.
![](http://cdn.tabnak.ir/files/fa/news/1396/2/10/718397_908.jpg)
زمین شناسی
زمینشناسان معتقدند که در حدود پانصد هزار سال پیش، صورت نخستین خلیجفارس در کنار دشتهای جنوبی ایران تشکیل شد و به مرور زمان، بر اثر تغییر و تحول در ساختار درونی و بیرونی زمین، شکل ثابت کنونی خود را یافت. خلیجفارس در آغاز، بسیار پهناور بوده بهطوریکه تا اواخر دوره سوم زمینشناسی بیشتر جلگههای برازجان، بهبهان و خوزستان ایران تا کوههای زاگرس در زیر آب بودهاند.
از آخرین تغییرات خلیج فارس، این بوده که این خلیج، طی دوران آخرین عصر یخبندان (حدود ۷۰ تا ۱۱ هزار سال پیش) که آبوهوای زمین سردتر بوده و یخسارهای قطبی و یخچالهای کوهستانی گسترش یافتهاند، و در نتیجه به دلیل جذب آب اقیانوسها به یخسارهای قطبی و گسترش آنها، آب اقیانوسها و دریاها در طی این دوران پایین رفتهاست (بهطور میانگین ۱۲۰ متر).
در این مدت، جایی که امروزه به نام خلیجفارس میشناسیم، وجود نداشته و به صورت گودالی بسیار بزرگ بوده که رودخانه پهناور اروندرود به آن میریخته و در عمیقترین بخشهای آن، دریاچهها و برکههایی وجود داشتهاند؛ برخی بررسیها نشان میدهد که احتمالاً تمدنی در آن مناطق شکل گرفته، که با ورود و بالاآمدن سطح آب در خلیج فارس، بقایای آن به زیر آب رفتهاست.
پس از پایان آخرین عصر یخبندان در حدود ۱۱هزار سال پیش، و ذوبشدن یخهای قطبی و بالاآمدن آب اقیانوسها و دریاهای آزاد، سطح دریای عمان نیز بالا آمده و از طریق تنگه هرمز، آب به درون گودال بسیار بزرگی که امروزه به نام خلیج فارس میشناسیم، جاری شده و بهتدریج، به شکلی که امروز میبینیم درآمده است. گمانهزنیهایی وجود دارد که پس از خروج انسان هوموساپینس از آفریقا در حدود ۷۰هزار سال پیش، بستر خلیجفارس محل شکلگیری تمدن (ها) یی بوده که پس از پایان عصر یخبندان، آثار آن تمدن (ها) به زیر آب رفتهاست.
جغرافیا
خلیجفارس از شرق از طریق تنگه هرمز و دریای عمان به اقیانوس هند و دریای عرب راه دارد، و از غرب به دلتای رودخانه اروندرود، که حاصل پیوند دو رودخانه دجله و فرات و پیوستن رود کارون به آن است، ختم میشود. کشورهای ایران، عمان، عراق، عربستان سعودی، کویت، امارات متحده عربی، قطر و بحرین در کناره خلیجفارس هستند. در این میان سواحل شمالی خلیجفارس تماماً در جغرافیای سیاسی ایران قرار دارند. به سبب وجود منابع سرشار نفت و گاز در خلیجفارس و سواحل آن، این آبراهه در سطح بینالمللی، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید.
![](http://cdn.tabnak.ir/files/fa/news/1397/6/7/927668_925.jpg)
خلیجفارس در ۲۴ تا ۳۰ درجه و ۳۰ دقیقه عرض شمالی و ۴۸ تا ۵۶ درجه و ۲۵ دقیقه طول شرقی از نصفالنهار گرینویچ قرار دارد.
این خلیج توسط تنگه هرمز به دریای عمان و از طریق آن به دریاهای آزاد مرتبط است. از بین کشورهای همسایه خلیجفارس، کشور ایران دارای بیشترین مرز آبی مشترک با خلیجفارس است. طول مرز آبی کشور ایران با خلیجفارس، با احتساب جزایر در حدود ۱۸۰۰ کیلومتر و بدون احتساب جزایر در حدود ۱۴۰۰کیلومتر است.
طول خلیجفارس از تنگه هرمز تا آخرین نقطه پیشروی آن در جهت غرب در حدود ۸۰۵ کیلومتر است. عریضترین بخش خلیجفارس ۱۸۰ مایل (۲۹۰ کیلومتر) است. عمیقترین نقطه خلیجفارس با عمق ۹۳ متر در ۱۵ کیلومتری تنب بزرگ و کم عمقترین نقطه آن با عمقی بین ۱۰ تا ۳۰ متر در سمت غرب است. همچنین جزایر متعددی در خلیجفارس وجود دارند.
آب وهوا
آب و هوای خلیجفارس خشک و نیمه استوایی است. در تابستان دما گاهی تا ۵۰ درجه سانتی گراد میرسد و میزان تبخیر بیشتر از میزان آبهای وارده میشود. در زمستان دما تا ۳ درجه سانتی گراد هم گزارش شدهاست. در عین شوری زیاد آب خلیجفارس، ۲۰۰ چشمه آب شیرین در کف و ۲۵ چشمه آب کاملاً شیرین در سواحل آن جریان دارند که منشأ همگی آنها از کوههای زاگرس در ایران است.
آبهای شیرینی که وارد خلیجفارس میشوند عمدتاً محدود به روان آبهای کوههای زاگرس در ایران و کوههای ترکیه و عراق است. رودخانههای اروندرود، کارون، جراحی، مند، دالکی و میناببزرگترین و پرآبترین رودخانههایی هستند که به خلیجفارس میریزند که بیشتر سرچشمههای آنها در کوههای زاگرس قرار دارند. در کرانه جنوبی آبهای ورودی به خلیجفارس بسیار کم است که موجب بالا بودن رسوبات کربناتی در این بخش شدهاست. به دلیل محصور بودن، اثر اقیانوس بر خلیجفارس بسیار ناچیز است و به همین علت سرعت جریانهای زیرین و افقی آن بسیار کم و در حدود ۱۰ سانتیمتر در ثانیهاست.
شوری بیشتر خلیجفارس نسبت به اقیانوس موجب پیدایش جریان آبی از اقیانوس هند به خلیجفارس میشود که به موازات ساحل ایران و در جهت پادساعتگرد است. جریان ذکر شده با کاهش دما و شوری همراه است بهطوریکه در تنگه هرمز مقدار نمک ۳۶٬۶ گرم در لیتر و در انتهای شمال غربی و در دهانه کارون در حدود ۴۰ گرم در لیتر است. میزان بارندگی در سواحل جنوبی کمتر از ۵ سانتیمتر در سال و در سواحل شمالی بین ۲۰ تا ۵۰ سانتیمتر در سال است.
نام خلیجفارس
خلیجفارس و مترادفهای آن در سایر زبانها، اصیلترین نام و نامی است بر جای مانده از کهنترین منابع، که از سدههای پیش از میلاد بطور مستمر در همه زبانها و ادبیات جهانی استفاده شدهاست و با پارس، فارس، ایران و عجم ـ. نامهای ایران ـ. و معادلهای آن در سایر زبانها گره خوردهاست. گرچه این آبراهه در همه متون تاریخی و جغرافیایی عربی خلیجفارس و بحر فارس نامیده شدهاست با این حال، این نامگذاری از دهه ۱۳۳۰ خورشیدی از سوی ملیگرایان عرب مورد چالش واقع شدهاست.
در سالهای اخیر بسیاری از دانشمندان غربی و عربی و مسلمان در خصوص قدمت نام خلیجفارس یا علت تحریف نام خلیجفارس اظهار نظرهای مستندی داشتهاند که مجموعه این اعترافات در کتاب اسناد نام خلیجفارس، میراثی کهن و جاودان نوشته محمد عجم و در وب سایت مرکز مطالعات خلیجفارس و دریای پارس جمعآوری شدهاست.
![](https://cdn.tabnak.ir/files/fa/news/1394/2/12/495754_834.jpg)
جزایر ایرانی خلیجفارس
از میان جزایر خلیجفارس بیش از ۳۰ جزیره مسکونی و غیرمسکونی آن متعلق به کشور ایران است. برخی از این جزایر به علت کشند آب (جذر و مد) در زیر آب قرار میگیرند و غیرمسکونی هستند. جزایر غیرمسکونی خلیجفارس به عنوان زیستگاه مرجانهای دریایی، محل تخمگذاری پرستوهای دریایی و لاکپشتها و هم چنین زیستگاه انواع پرندگان مهاجر از اهمیت ویژه جهانی برخوردار است. بزرگترین جزیره این خلیج قشم نام دارد.
اهمیت خلیجفارس
خلیجفارس در واقع محور ارتباط بین اروپا، آفریقا، آسیای جنوبی و جنوب شرقی است. از نظر راهبردی در منطقه خاورمیانه، به عنوان بزرگترین و مهمترین مرکز ارتباطی بین این سه قارهاست و بخشی از یک سیستم ارتباطی شامل اقیانوس اطلس، دریای مدیترانه، دریای سرخ و اقیانوس هند است. به همین دلیل از دیرباز مورد توجه قدرتهای جهانی و هم چنین بازرگانان و تجار دنیا بودهاست. هم چنین این منطقه منبع مهم انرژی جهان است. در مجموع خلیجفارس از نظر جغرافیای سیاسی، استراتژیک، انرژی و تاریخ و تمدن یک پهنه آبی مهم و حساس در دنیا محسوب میشود.
بزرگترین عامل اهمیت خلیجفارس وجود معادن سرشار نفت و گاز در کف بستر و سواحل آن است بهطوریکه این منطقه را «مخزن نفت جهان» نام نهادهاند. خلیجفارس مسیر انتقال نفت کشورهای ایران، عراق، کویت، عربستان و امارات متحده عربی است، و به همین سبب، منطقهای مهم و راهبردی بهشمار میآید. در حدود ۳۰ درصد نفت جهان از منطقه خلیجفارس تأمین میشود که این مقدار گاهی افزایش و گاهی کاهش مییابد. نفت تولید شده در حوزه خلیجفارس باید از طریق این پهنه آبی و از راه تنگه هرمز به سایر نقاط جهان حمل شود.
خلیجفارس از نظر ذخایر نفتی در مقایسه با سایر نقاط جهان دارای مزایای زیادی مانند سهولت استخراج، هزینه پایین تولید، مازاد ظرفیت تولید، کیفیت بالای نفت خام منطقه، سهولت حمل و نقل، توان بالای تولید چاهها و امکان کشف ذخایر جدید نفتی وسیع در منطقه است. طبق آخرین برآوردهای انجام شده حوزه خلیجفارس در حدود ۷۳۰ میلیارد بشکه ذخیره نفت اثبات شده و بیش از ۷۰ تریلیون مترمکعب گاز طبیعی را در خود جای دادهاست.
همچنین بندرهای مهمی در حاشیه خلیجفارس وجود دارد که از آنها میتوان بندرعباس، بوشهر، بندرلنگه، کیش، خرمشهر و بندر ماهشهر در ایران، و شارجه، دوبی وابوظبی را در امارات متحده عربی و بندر بصره و فاو در عراق را نام برد.
![](https://cdn.tabnak.ir/files/fa/news/1394/2/9/495113_467.jpg)
اهمیت نظامی-راهبردی
از منظر نظامی، وجود پایگاههای نظامی متعدد اعم از دریایی، هوایی و زمینی در منطقه خلیجفارس که عمدتاً متعلق به کشورهای آمریکا و انگلستان هستند و هم چنین حضور ناوهای جنگی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در آبهای خلیجفارس، اهمیت نظامی و راهبردی خلیجفارس را نمایان میسازد. جنگ نفتکشها که در جریان جنگ ایران و عراق رخ داد یکی از عوامل حضور نظامی کشورهای غربی به ویژه آمریکا در خلیجفارس شد. اهمیت نظامی-راهبردی خلیجفارس بهطور ویژه در جریان جنگ ایران و عراق، جنگ خلیجفارس و جنگ عراق آشکار شد.
کولاآف که بین ما ایرانیها به «کشتی یونانی» معروف است 4 مرداد 1345 در آبهای جزیره کیش به گل نشست و حالا به دلیل تخریب زیاد و مشکلات زیستمحیطی، روزهای آخر حضورش را در خلیج فارس میگذراند پیش از وداع با این نماد زیبای جزیره، کمی درباره آن گفتهایم.
کد خبر: ۱۲۴۹۸۵۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۰۴
فوتبال از چنان قدرت و نفوذی در دنیا برخوردار است که بی توجهی و حتی کم توجهی به ابعاد مختلف آن، میتواند خسران باشد.
کد خبر: ۱۲۴۸۵۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۲۸
باشگاه اینتر ایتالیا در حاشیه مربوط به کلیپ رونمایی از مهدی طارمی مهاجم ایرانی خود ترجیح داد نام اسپانسر قطری را حذف کند.
کد خبر: ۱۲۴۸۵۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۲۷
پس از انتشار این ویدیو گویا استفاده واژه خلیج فارس باعث ناراحتی اسپانسر جدید این باشگاه شد و آنها مجبور شدند پست مربوط به طارمی را پاک کنند.
کد خبر: ۱۲۴۸۴۴۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۲۷
این یک هشدار است، تب دنگی در حال همهگیری است و بر اساس آخرین گفتههای مسوولان نگرانیها در شهریور و مهرماه شدت میگیرد.
کد خبر: ۱۲۴۷۵۳۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۲۱
امیر سعید ایروانی سفیر و نماینده دائم ایران نزد سازمان ملل متحد در پی ادعاهای واهی اتحادیه عرب نامه ای اعتراض آمیز به شورای امنیت سازمان ملل ارسال کرده است.
کد خبر: ۱۲۴۶۷۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۱۷
تابناک گزارش می دهد
در میان رقابتهای تشدید شده بر سر اتصال در منطقه هند- اقیانوس آرام، امارات خود را برای ایفای نقش مهمی از طریق سرمایهگذاری استراتژیک در بنادر نشان داده است.
کد خبر: ۱۲۴۳۹۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۴/۰۲
سفیر چین در تهران صبح امروز یکشنبه (سیزدهم خرداد) توسط محمدعلی بک، دستیار وزیر و مدیرکل خلیج فارس وزارت امور خارجه احضار و مراتب اعتراض دولت جمهوری اسلامی ایران در خصوص تکرار حمایت دولت چین از ادعاهای بیاساس مندرج در بند ۲۶ بیانیه پایانی نشست مشترک جمهوری خلق چین و امارات متحده عربی به وی ابلاغ و یادداشت اعتراض تسلیم او شد.
کد خبر: ۱۲۴۰۶۶۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۱۳
کارشناس اداره کل هواشناسی استان بوشهر گفت: با توجه به نقشههای پیش بینی هواشناسی، از امروز تا روز دوشنبه، با افزایش سرعت وزش بادهای شمالی، خلیج فارس مواج و متلاطم خواهد بود.
کد خبر: ۱۲۴۰۴۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۱۲
استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا در گفتگو با تابناک:
پروفسور «ویلیام بیمن» استاد دانشگاه مینه سوتا آمریکا معتقد است عادی سازی روابط عربستان سعودی و اسرائیل هنوز زمان می برد و ممکن است اتفاق بیفتد، اما قریب الوقوع نیست.
کد خبر: ۱۲۴۰۴۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۱۲
مرور روزنامههای سه شنبه ۸ خرداد
تمایل «منامه» و «امان» برای ازسرگیری رابطه با تهران، واکنشهای بینالمللی گسترده به جنایت هولناک رژیم صهیونیستی در رفح، افتتاح مجلس دوازدهم با پیام رهبر انقلاب، سوهان روی اعصاب تهران!، نشانههای ورود اقتصاد به محدوده ثبات، ۴ ابرچالش زیست محیطی ایران، امشب پرسپولیس جام میگیرد؟ و کاندیداها و پایگاه بالقوه رأیشان از مواردی است که موضوع گزارشهای خبری و تحلیلی روزنامههای امروز شده است.
کد خبر: ۱۲۳۹۶۳۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۸
ساخت فاز دوم پالایشگاه گاز هویزه خلیج فارس ۹۱ درصد پیشرفت کاری دارد.
کد خبر: ۱۲۳۹۴۷۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۷
نبض خبر
امیر دریادار سیاری درباره شایعه حمله شیخ نشینها برای اشغال جزایر سه گانه، برای نخستین بار از لشکرکشی عظیم همه قوای نظامی ایران به این جزایر پرده برداشت. او با اشاره به شدت عملیات روانی عربها، تاکید کرد برای رفع این عملیات روانی مدتی با خانواده در جزیره ابوموسی زندگی کرده است. روایت کامل جانشین فرمانده کل ارتش در تابناک میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۳۹۲۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۶
بارش باران تا اوایل هفته آینده در ایران ادامه دارد.
کد خبر: ۱۲۳۷۳۰۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۵
کد خبر: ۱۲۳۶۸۹۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۳
نبض خبر
«جزایر سه گانه در ورودی خلیج فارس بوده، از نظر نظامی توانایی تاثیر مستقیم دارند و اگر بخواهیم اهمیت راهبردی این جزایر را بدانیم، باید بگوییم روی شاهراه انتقال انرژی قرار دارند... حضور مهاجران و تجار ایرانی در کشورهای خلیج فارس باعث نفوذ ایران در این کشورها شده و باید آنها را از این مناطق بیرون کرد...؛ علا النشوع، کارشناس نظامی شبکه 9 عربی درباره ایران است»؛ اینها بخشی از مواضع علا النشوع کارشناس نظامی ضد ایرانی شبکه 9 عربی درباره ایران است؛ مواضعی که نشان میدهد برخی با چه خشمی به موقعیت کلیدی ایران مینگرند. این ویدیو را میبینید.
کد خبر: ۱۲۳۶۴۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۰
مدیرکل مدیریت بحران استانداری هرمزگان با تاکید بر هشدار سطح نارنجی دریایی در استان گفت: دریا طی روزهای پنجشنبه و جمعه هفته جاری توفانی میشود که باید دریانوردان، صیادان و آبزی پروان ضمن خودداری از رفتن به دریا، مراقبتهای لازم را درنظر داشته باشند.
کد خبر: ۱۲۳۶۱۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۹
وزیر کشور به ارائه توضیحاتی درباره وضعیت کشتی پرتغالی توقیف شده پرداخت و اعلام کرد که مسئول رسیدگی به این پرونده قوه قضاییه است.
کد خبر: ۱۲۳۵۷۲۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
بندر شهید بهشتی به عنوان دومین بندر مهم چابهار در سال ۶۱ با توجه به شرایط خاص حاکم بر خلیج فارس (جنگ تحمیلی عراق بر علیه ایران) و با تاکید دولت بر لزوم داشتن بندر در خارج از تنگه هرمز و خلیج فارس شروع به احداث کرد. این بندر در زمان جنگ تحمیلی به دلیل واقع شدن در کرانه دریای عمان و دوری از مرکز بحران نقش مهمی در صادرات ایفا نموده است./ امیرحسین نظری
کد خبر: ۱۲۳۵۶۹۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۶
معاون امور دریایی اداره کل بنادر و دریانوردی هرمزگان از نجات جان ۲۹ دریانورد قرار گرفته در وضعیتهای اضطراری عمومی و پیچیده شرایط نامساعد جوی و دریایی ۲۴ ساعت گذشته در آبهای این استان خبر داد.
کد خبر: ۱۲۳۵۲۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۱۳