کلیات
نفت خام یا پترولیوم مایعی غلیظ و قابل اشتعال به‌رنگ قهوه‌ای سیر یا سبز تیره یا سیاه است که در لایه‌های بالایی بخش‌هایی از پوسته کره زمین یافت میشود. نفت شامل آمیزه پیچیده‌ای از هیدروکربن‌هایی گوناگون است. بیشتر این هیدروکربن‌ها از زنجیره آلکان هستند؛ ولی ممکن است از دید ظاهر، ترکیب یا خلوص تفاوت‌های زیادی داشته باشند. نفت را طلای سیاه مینامند. نفت جز سوخت‌های فسیلی به حساب می‌آید و تجدید ناپذیر است.
کلمه نفت در زبان انگلیسی پترولیوم نامیده میشود که از دو کلمه پترا معادل یونانی واژه سنگ و کلمه اولئوم معادل واژه روغن تشکیل شده‌است.
نفت مایعی است که عمدتاً از دو عنصر آلی هیدروژن و کربن تشکیل شده و دارای مقادیر کم‌تری از عناصر سنگین مانند نیتروژن، اکسیژن و گوگرد می‌باشد و به‌صورت طبیعی در زیر زمین و به‌صورت استثنایی در روی زمین بصورت چشمه یافت میشود.
تاریخچه
اقوام متمدن دوران باستان، به‌ویژه سومری‌ها، آشوری‌ها و بابلی‌ها، در حدود چهارهزار و پانصد سال پیش در سرزمین بین‌النهرین (عراق امروزی) با برخی از مواد نفتی که از دریاچه قیر به‌دست می‌آمد، آشنایی داشتند. آنان از خود قیر به‌عنوان مادهٔ غیرقابل نفوذ برای عایق‌کاری کشتی‌ها استفاده می‌کردند. در قرون وسطی دانشمندان مسلمان با تولید نفت سفید و نفت ضروری از آن برای چراغ‌ها استفاده کردند و خیابان‌ها و حمام‌های شهر بغداد به وسیله قیر و ماسه پوشانده می‌شد. اولین میدان نفتی دنیا در باکو در قرن نهم ساخته شد که به گفته مارکو پولو که در قرن سیزده به آنجا سفر کرده محصولات آن با صد‌ها کشتی حمل می‌شد. در داستان‌ها آمده‌است که نوح نیز کشتی خود را با قیر پوشاند تا آب به درون آن نفوذ نکند.
اولین چاه اکتشافی مدرن نفت در سال ۱۷۴۵ در فرانسه و اولین چاه استخراج نفت توسط کلنل دریک در سال ۱۸۵۹ در پنسیلوانیا حفاری شد. با توسعه و پیشرفت تکنولوژی حفاری در اواسط قرن نوزدهم و تکنولوژی تقطیر و پالایش نفت در اواخر قرن نوزدهم و استفاده از آن در موارد غیر سوختی، جهش حیرت‌آوری بوجود آمد. بطوری‌که امروزه صنایع پتروشیمی نفش اساسی و بنیادی در رفع نیاز عمومی جامعه به عهده دارد.
بیشتر دانشمندان منشأ تشکیل نفت را گیاهان و موجودات آلی موجود در اقیانوس‌های اولیه می‌دانند. به دلیل وجود یک سلسله خواص خاص که تنها مولکول‌های آلی، مشمول آن‌ها می‌شوند. باقی‌مانده جانوران و گیاهانی (اعم از جلبک‌ها و مرجانها) که میلیون‌ها سال قبل (قبل از پدید آمدن دایناسور‌ها در محیط دریا (آب) زندگی می‌کرده‌اند، طی میلیون‌ها سال توسط لپه‌های گل و رسوبات مدفون شده‌اند و تحت فشار و دمای بالا، نبود اکسیژن و مدت زمان طولانی تبدیل به نفت و گاز گردیده و در صورت وجود این شرایط همراه با سنگ مخزن مناسب و پوش سنگ، طی مدت زمان بسیار طولانی نفت مهاجرت نموده و به مقدار زیاد در حوضچه نفتی جمع میشود.
نفت خام حالت روغنی دارد و به شکل‌های جامد (قیر‌های نفتی) و مایع دیده میشود. برخی اوقات به تمام اشکال نفت هیدروکربن نیز گفته میشود. اگر نفت در لایه‌ای رسوبی جمع گردد به‌آن محل «حوضچه نفتی» می‌گویند. از مجموع چندین حوضچه نفتی، یک «میدان نفتی» حاصل میشود. به سنگ متخلخل دربرگیرنده نفت که قابلیت تولید نفت را داشته باشد، «سنگ مخزن» می‌گویند.
تا قبل از حفر نخستین چاه نفتی به کمک وسایل جدید حفاری، این ماده مهم فقط از چشمه‌های سطحی نفت، یا چاه‌های کم عمق که به وسیله دست حفر می‌شد، استخراج می‌گردید و موارد استفاده از نفت خام نیز محدود بود. از زمان پیدایش نفت تا امروز فعالیت‌های اکتشافی برای کشف ذخایر جدید نفت و گاز و تأمین تقاضای بازارهای نفت و همچنین جایگزینی حجم‌های تولید شده، بصورت مستمر در جریان است. امروز با پیشرفت تکنیک‌های اکتشافی جدید، دقت فعالیت‌های اکتشافی بیشتر شده و شانس بیشتری برای موفقیت وجود دارد، اما با وجود این پیشرفتها، اکتشاف هنوز بصورت یک فعالیت با ریسک بالا باقی مانده‌است، زیرا قدیمی‌ترین نظریه برای اکتشاف نفت، نظریه طاقدیس (Anticline Theory) است.
کاربرد این نظریه برای یافتن نفت در قله طاقدیس‌ها ابزار موفقی بود. این نظریه به عنوان نظریه اصلی برای اکتشافات مهم نفتی در بسیاری از نقاط دنیا از جمله مسجد سلیمان ایران مورد استفاده قرار گرفت. نفت در سال ۱۸۸۰ در رسوبات دریایی پنسیلوانیا کشف شد که ارتباطی با ساختار‌های طاقدیسی نداشت و تجمع نفت و ایجاد نفت‌گیر صرفاً ناشی از تغییر رخساره رسوبات بود؛ بنابراین مشخص شد که ذخایر نفتی می‌توانند در حوزه‌های غیر چین خورده هم وجود داشته باشند. در نتیجه مفهوم نفت‌گیر‌های چینه‌ای (Stratigraphic Traps) با این کشف وارد عرصه مفاهیم نفت شد. تا اواسط دهه ۱۹۲۰، تهیه و استفاده از نقشه‌های سطحی و طاقدیس‌ها ابزار اصلی اکتشافات نفتی بود و یافتن نفت‌گیر‌های چینه‌ای به صورت تصادفی رخ می‌داد. یک منطقهٔ انتخاب شده را با مطالعهٔ نمونه‌های سنگی و لرزه‌نگاری مشخص می‌کنند. اندازه‌گیری‌ها انجام میشود و اگر مکان از نظر میزان ذخیره نفت موجود و ملاحظات اقتصادی، موفقیت‌آمیز باشد، حفاری آغاز میشود. بالای چاه ساختاری به نام «دکل حفاری» برای جادادن وسایل و لوله‌های مورد استفاده در چاه ساخته میشود. زمانی که حفاری تمام میشود، پس از تکمیل چاه حفرشده، یک جریان ثابتی از نفت را به سطح زمین خواهد آورد. به سنگ‌هایی که غالباً از سنگ‌های رستی (شیل) یا انیدریت تشکیل‌شده و خاصیت پلاستیک دارند و قسمت بالایی مخزن نفت همانند پوششی قرار می‌گیرند، «سنگ پوششی» گفته میشود.
ارزش نفت خام
نفت به‌صورت خام نمی‌تواند مورد استفاده قرار گیرد و باید در پالایشگاه نفت در برج تقطیر (مخصوص نفت) مورد جداسازی بر اساس اختلاف چگالی قرار گیرد.
ارزش نفت خام معمولاً بر اساس دو معیار وزن مخصوص و میزان گوگرد تقسیم‌بندی میشود. نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی پایینتری دارندنفت سبک و نفت‌هایی که وزن مخصوص، گرانروی و چگالی بالاتری دارند نفت سنگین نامیده می‌شوند. نفت‌هایی که گوگرد آن‌ها کمتر است نیز نفت شیرین و نفت‌های دارای گوگرد بیشتر نفت ترش نامیده می‌شوند که معمولاً نفت‌های میادین جوان، به دلیل پختگی اندک، سنگین‌تر هستند و میزان گوگردشان بالاست. استخراج، جابجایی و پالایش نفت‌های سبک و شیرین ساده‌تر و کم‌هزینه‌تر است و میزان بیشتری از محصولاتی، چون بنزین، نفتا، نفت سفید و سوخت‌های جت برگرفته از نفت سفید، و گازوئیل‌های مرغوب را می‌توان از آن‌ها به دست آورد، به همین دلیل این نوع نفت‌ها بیشتر مورد علاقه پالایشگاه‌ها بوده و قیمت بالاتری دارند. شاخص‌های بین‌المللی تعیین قیمت نفت یعنی وست تگزاس اینترمیدیت و برنت از نوع نفت سبک و شیرین هستند. اما میزان نفت‌های ترش و سنگین در ذخایر نفتی دنیا بسیار بیشتر است.
مراحل تصفیه نفت
عملیات تصفیه نفت عبارت است از تقطیر نفت خام به منظور تجزیه مواد مشکله آن که عمل تقطیر بطور مداوم انجام میشود. یعنی اینکه مستمر نفت خام داغ وارد قسمت پائین ستون میشود و مواد مختلف هر کدام در سطح مناسب (از بالا تا پائین) خود به خارج جریان می‌یابد. در این تقطیر سازی موادی سبک که به آن‌ها ماده گاز پالایشگاهی نام دارد به صورت بخار میماند و برای سوختن در پالایشگاه به کار میرود که عبارتند از::گاز نفت مدای LGP))، گازولین (بنزین) و مهمترین آن‌ها نفت است که در صنایع شیمیایی است، و مواد سنگین‌ترین وجود دارد که کروسین را می‌توان نام برد و گازوئیل که برای تامین گرما به عنوان سوخت دیزلی بکار میرود.
صنایع پتروشیمی علم شیمی و صنعت پتروشیمی در پرتو فعالیت‌ها و بالندگی مغز های متفکری که عامل همه پیشرفتها و دستاورد‌های جوامع بشری است. بیش از چند دهه از پیدایش صنعت پتروشیمی در جهان نمی‌گذرد.
تعریف کلمه‌ای پتروشیمی
واژه پتروشیمی از دو کلمه پترون و شیمی ترکیب شد و معنی لغوی آن مواد شیمیائی حاصل از نفت است.
به طور کلی مواد پتروشیمی، آن گروه از محصولات شیمیائی است.
▪ محصولات پتروشیمی صنایع پتروشیمی را می‌توان به سه دسته مشخص تقسیم کرد:
۱- محصولات اصلی مانند اتیلن، پروپلین، گوگرد، بنزین، آمونیاک و .... این محصولات پایه و اساس محصولات متعدد دیگر پتروشیمی را تشکیل می‌دهند.
۲- محصولات میانی که از محصولات اصلی تولید شده و مواد اولیه کارخانه‌های تولید کننده محصولات نهایی را تشکیل می‌دهند. مانند پلی کلروروینیل (پی وی سی)، ملامین و ...
۳- محصولات نهایی که برای ساختن لوازم و ابزار مورد مصرف عموم مردم به کار می‌روند مانند:
الیاف مصنوعی، اشیای پلاستیکی و ...
▪ لاستیک: یکی دیگر از محصولات پتروشیمی لاستیک است. کاربرد لاستیک بیشتر در زمینه تولید تایر وسایل نقلیه و... به کار میرود.
▪ الیاف پلی استر: که به نام‌های داکرون و تریلن هستند و حتی از الیاف طبیعی دیگر نیز قدرت بیشتری دارند. مصرف این نوع الیاف به علت داشتن خواص گوناگون مانند چروک نشدن به سرعت زیاد شده است.
مواد پتروشیمی موارد استعمال متعدد دیگری نیز دارند. مثل حشره کش ها، مواد منفجره، مواد رنگی و ...
فراورده‌های نفتی پس از ساخت فراورده‌های حاصله از نفت و گاز پیچیده بعدی نحوه رساندن آن‌ها به خریداران خواهد بود. مثل: نرخ هزینه حمل، نحوه رساندن، مقدار فراورده‌ها و مسافت بین مراکز توزیع و مصرف کنندگان
مصارف فروارده‌های نفتی
مصارف فراورده‌های نفت عبارت است از حمل و نقل، تامین گرما و روشنائی و ایجاد برق و زمینه‌های دیگر.
مشتریان احتیاجات خود را از مراکز و انبار‌های توزیع که به آن‌ها (پایانه) یا (انبار) نامیده میشود. دریافت می‌کنند.
نــفــت عــمــدتــا بــه عــنــوان مــاده خــام صــنــایــع پــتــروشــیــمــی مــورد اســتــفــاده قــرار مــیــگــیــرد.
نفت در چند کشور الجزایر و هلند به عنوان سوخت اتومبیل و درژاپن بیشتر درتاکسی‌ها مصرف میشود.
گازوئیل در موتور‌های دیزلی، اتوبوس‌ها، وانت‌ها و ... مصرف میشود. صنعت پتروشیمی با صنعت نفت بستگی نزدیک دارند.
در مورد نفت در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
بازار نفت جهانی در هفته گذشته شاهد یکی از درخشانترین عملکردهای خود بود و قیمت نفت برنت با صعودی حدود ۸ درصدی، به مرز ۶۶ دلار در هر بشکه رسید.
کد خبر: ۱۳۳۶۱۵۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۲
مسعود پزشکیان رئیس جمهور در نشست با فرهیختگان، فعالان اجتماعی و فرهنگی آذربایجان غربی گفت: ما در این مملکت تا حالا پول می‌گرفتیم و مدیریت می کردیم و نارسایی‌ها و ضعف‌هایمان را با فروش بنزین، نفت و گاز جبران می‌کردیم.
کد خبر: ۱۳۳۵۹۳۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۸/۰۱
قیمت نفت برای دومین روز متوالی به دلیل ریسک عرضه و امید به توافق تجاری بین آمریکا و چین، بیش از ۲ درصد افزایش یافت.
کد خبر: ۱۳۳۵۸۱۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۳۰
اگر به قول خودتان، کشتی نظام و انقلاب را شهدا به آب انداخته اند، کشتی های منتسب به خاندان شما چگونه به آب افتاده اند؟ و اگر ماجرای کشتی و حمل و نقل نفت و ... دروغ است، بفرمایید شغل فرزندان شما چیست؟
کد خبر: ۱۳۳۵۸۰۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۳۰
قیمت جهانی نفت در پی تشدید تنش‌های تجاری آمریکا و چین و نگرانی از مازاد عرضه جهانی بار دیگر کاهش یافت به طوری که بهای هر بشکه نفت خام برنت به ۶۱ دلار رسید.
کد خبر: ۱۳۳۵۴۴۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۸
قیمت هر اونس طلا با ریزش ۳ درصدی از محدوده بالای ۴۳۰۰ دلار به حدود ۴۲۰۰ دلار سقوط کرد و به پایین‌ترین سطح خود در هفته‌های اخیر رسید.
کد خبر: ۱۳۳۴۹۲۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۶
نیکولاس مادورو رئیس‌جمهور ونزوئلا گفت که توطئه CIA علیه این کشور برای سرقت منابع طبیعی است و مبارزه با مواد مخدر صرفا یک بهانه است.
کد خبر: ۱۳۳۴۷۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۵
رئیس‌جمهور روسیه در واکنش به تلاش غرب برای جلوگیری از خرید نفت این کشور در بازارهای بین‌المللی گفت: غرب با اقدامات خود، روابط انرژی در جهان را با اختلالی مصنوعی روبرو کرده اما روسیه بازارهای جدید و همچنین سازوکارهای تبادل مالی لازم را ایجاد کرده است.
کد خبر: ۱۳۳۴۷۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۴
بازار بین‌المللی نفت کش‌ها بر این باور است که فعال‌شدن مکانیزم ماشه توسط سه کشور اروپایی با فشار آمریکا، تأثیری فراتر از تحریم‌های پیشین ایالات متحده نخواهد داشت.
کد خبر: ۱۳۳۴۰۰۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۲۱
روزنامه کیهان از فزونی صادرات نفت ایران به چین در دولت چهاردهم نسبت به دولت قبل خبر داد.
کد خبر: ۱۳۳۲۸۱۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۵
اگر از مدیران و متخصصان کارآزموده حوزه صنعت پتروشیمی سوال کنید که؛ حلقه مفقوده و نقصان بزرگ این صنعت دیرپای ایران چیست؟ پاسخی که بلادرنگ خواهید شنید این است که؛«این صنعت غول‌آسا از مزیت طلایی«زنجیره ارزش» بی‌بهره مانده است».
کد خبر: ۱۳۳۲۷۶۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۴
عملیات نصب و راه‌اندازی رآکتور پیشرفته اوره در شرکت پتروشیمی هنگام، با حضور مدیرعامل گروه صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، به طور رسمی آغاز شد.
کد خبر: ۱۳۳۱۹۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۱۰
چرتکه؛
بحران تغییرات اقلیمی چالشی جهانی است که به‌ویژه شرکت‌های نفت ی بزرگ را تحت فشار قرار داده است. این شرکت‌ها به‌رغم تاکیدات جهانی بر نیاز به کاهش انتشار کربن، هنوز بخش عمده‌ای از سرمایه‌گذاری‌های خود را در نفت و گاز حفظ کرده‌اند. در حالی که کشورهای ثروتمند باید نخستین قدم‌ها را در این مسیر بردارند، کشورهای در حال توسعه به‌دنبال حمایت‌های بین‌المللی برای عبور از این بحران هستند. این موضوع در ویدیو بررسی شده است. این ویدیو را با زیر نویس اختصاصی در تابناک مشاهده کنید.
کد خبر: ۱۳۱۸۴۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۷
نخبگان صنعت پتروشیمی امروز به صد زبان می‌گویند كه؛ «تكميل زنجيره ارزش»، كليد اصلي جهش صنعت پتروشيمي در ايران است. آنچه این طیف از مردان کارآزموده پتروشیمی را نگران کرده است، انتقال موج سرمایه‌گذاری كشورهاي رقيب ایران به سمت توليد محصولات پايين‌دستي است که ارزش افزوده شگفت‌آوری ايجاد مي‌كنند.
کد خبر: ۱۳۳۰۶۲۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۳
هشدار به سیاست‌گذاران اقتصاد؛
مرکز آمار از منفی شدن نرخ رشد اقتصادی در نخستین فصل امسال خبر داده است؛ روندی منفی که نشان می‌دهد اقتصاد ایران از مسیر صعودی فاصله گرفته و با کاهش سرمایه‌گذاری و افت تولید، در معرض رکود قرار گرفته است.
کد خبر: ۱۳۳۰۲۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۲
وزیر نفت گفت: در صورت عملی شدن اسنپ‌بک محدودیت آزاردهنده جدیدی در فروش نفت ایجاد نمی‌شود.
کد خبر: ۱۳۳۰۴۲۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۷/۰۲
وقتی سیاست‌های کلی اصل ۴۴ قانون اساسی ابلاغ شد، بسیاری آن را نقطه عطفی در تاریخ اقتصاد ایران و منشا تحول دانستند. هدف روشن بود؛ کاهش تصدی‌گری دولت، افزایش چالاکی اقتصاد، جذب سرمایه‌گذاری بخش خصوصی، ارتقای کارایی و تبدیل صنایع بزرگی چون فولاد، برق، پتروشیمی به موتور محرک توسعه.
کد خبر: ۱۳۳۰۰۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۳۱
حدود ۲۰ درصد نفت جهان فقط در ونزوئلا قرار دارد.
کد خبر: ۱۳۲۷۶۲۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۹
تحریم‌های بی‌سابقه آمریکا و قدرت‌های بزرگ اقتصادی در حوزه نفت ، موجب فعال شدن ظرفیت‌های علمی کشور و شرکت‌های دانش‌بنیان برای تامین و ساخت قطعات وارداتی، عدم وابستگی به کشورهای واردکننده و توسعه بیشتر برای تولید انواع محصولات پالایشگاهی حوزه نفت شده است. روغن‌های صنعتی از فرآیند تقطیر نفت خام به دست می‌آید. این فرآیند در چند مرحله متوالی صورت می‌گیرد.
ابتدا تقطیر چندین بار در شرایط فشار و دمای مختلف انجام میشود. سپس تقطیر در محیط خلأ نیز به چندین مرحله تقسیم میشود تا برش‌های نفت ی با فرمولاسیون خاصی به وجود آیند.
کد خبر: ۱۳۲۶۸۹۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۱۵
یک مقام مسئول از رشد حدود ۷ درصدی توزیع روزانه بنزین و ثبت رکورد بیش از ۲۰۰ میلیون لیتر در یک روز خبر داد و گفت: بخش عمده‌ای از تولید سوخت کشور مطابق استانداردهای یورو ۴ و ۵ انجام میشود.
کد خبر: ۱۳۲۴۵۹۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۴/۰۶/۰۳