در مورد استیضاح در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

 

 

کلیات


استیضاح در لغت به معنای طلب وضوح کردن، طلب پیدایی، آشکار کردن و خواستن و در اصطلاح به معنای مطالبه توضیح از وزیر مسئول توسط اعضای مجالس قانون‌گذاری است.

 

تاریخچه


سابقه تاریخی انجام استیضاح اگرچه به قرون وسطی باز می‌گردد، اما نمونه‌های عینی مشخص آن را می‌توان در عملکرد اوایل قرن نوزدهم نظام سیاسی انگلیس مشاهده کرد. در نظام‌های سیاسی جهان برای جلوگیری از تمرکز قدرت و نیز رعایت جنبه‌های تخصصی اداره امور جامعه، قدرت حکومت به سه شاخه تقنینی، اجرایی و قضایی تقسیم شده‌است.

البته این سه قوه هم در نظام‌های سیاسی پارلمانی و هم در نظام‌های سیاسی ریاستی با یکدیگر در ارتباط بوده و قوانین اساسی کشور‌ها چگونگی روابط آن‌ها با هم و نیز سازوکار‌های کنترل آن‌ها به وسیله یکدیگر را در نظر گرفته‌اند که در عین تفکیک قوا نوعی همکاری یا ارتباط بین قوای سه گانه نیز از طریق تمهیدات حقوقی و سیاسی ایجاد شده تا در عین تمایز قوا کلیت حاکمیت ملی کشور بروز کند.

در نظام سیاسی پارلمانی که ارتباط بیشتری بین دو قوه مقننه و مجریه وجود دارد مجلس و پارلمان که نمایندگان آن از سوی مردم انتخاب می‌شوند حق دارند کلیه اقدامات و عملکرد‌های قوه مجریه را زیر نظر بگیرند و از راه طرح سؤال، استیضاح و ایجاد کمیسیون‌های تحقیق یا نهاد‌های نظارتی، چون دیوان محاسبات این قوه را کنترل کنند.

همچنین قوه مقننه حق دارد با صدور رأی عدم اعتماد هیأت وزیران یا یک وزیر را برکنار کند. البته به منظور ایجاد توازن بین دو قوه در نظام پارلمانی، قوه مجریه نیز از طرق مختلف همچون تنظیم و پیشنهاد لوایح قانونی یا حتی انحلال پارلمان، مجلس را کنترل می‌کند.

در نظام سیاسی ریاستی همچون نظام سیاسی آمریکا نیز قانون اساسی ترتیباتی برای استیضاح مقامات ارشد قوه مجریه از جمله رئیس‌جمهور و معاونش توسط کنگره در نظر گرفته‌است که در نهایت نیز می‌تواند به برکناری آن‌ها از قدرت منجر شود.

 

شرایط استیضاح


استیضاح زمانی است که یک پرونده سیاسی برای وزیر یا وزرا گشوده می‌شود و در آن نمایندگان استیضاح کننده، وزیر یا وزیران را همراه با مؤاخذه به صحنه سیاسی مجلس فرا می‌خوانند تا به ایرادات وارده پاسخ گویند و پس از آن، موضوع اعتماد یا عدم اعتماد در مجلس نسبت به وزیر یا وزیران مورد بررسی قرار می‌گیرد و در خاتمه، با اکثریت آراء نمایندگان، مجلس اتخاذ تصمیم می‌کند.

در همین راستا وزرا و رئیس جمهور، چون مسؤولیت سنگینی در برابر امور اجرایی و سیاسی جامعه و کشور دارند، باید در نارسایی‌ها و کجروی‌ها نیز در مقابل یک قوه ناظر پاسخگو باشند، تا از چهار چوب قانونی خود پا فراتر نبرند. تخطّی وزرا و رییس جمهور از مسئولیت‌های فردی و جمعیشان، موجب طرح سؤال یا استیضاح برای آنان می‌شود.


 فرق سئوال با استیضاح


سئوال معمولاً در قبال ابهاماتی که برای نمایندگان مجلس ایجاد شده، مطرح می‌شود که آنان با دعوت از وزرا یا رئیس جمهور با طرح سؤال ابهامات را از بین می‌برند؛ به دنبال آن، موضوع فیصله پیدا می‌کند. ولی استیضاح در قبال خطا‌ها و تخطّی‌های قانونی وزیران یا رئیس جمهور است که به دنبال آن ممکن است موجبات عزل آن‌ها از مقام خودشان فراهم شود.

 

 استیضاح در قانون اساسی


اصل ۸۹ قانون اساسی در این باره می‌گوید:

الف) نمایندگان مجلس شورای اسلامی می‌توانند در مواردی که لازم می‌دانند هیأت وزیران یا هر یک از وزرا را استیضاح کنند، استیضاح وقتی قابل طرح در مجلس است که با امضای حداقل ده نفر از نمایندگان به مجلس تقدیم شود.

هیأت وزیران یا وزیر مورد استیضاح باید ظرف مدت ده روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و به آن پاسخ گوید و از مجلس رأی اعتماد بخواهد. در صورت عدم حضور هیأت وزیران یا وزیر برای پاسخ، نمایندگان مزبور درباره استیضاح خود توضیحات لازم را می‌دهند و در صورتی که مجلس مقتضی بداند اعلام رأی عدم اعتماد خواهد کرد. اگر مجلس رأی اعتماد نداد؛ هیئت وزیران یا وزیر مورد استیضاح عزل می‌شود.

در هر صورت وزرای مورد استیضاح نمی‌توانند در هیأت وزیرانی که بلافاصله بعد از آن تشکیل می‌شود عضویت پیدا کنند.

ب) در صورتی که حداقل یک سوم از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رئیس جمهور را در مقام اجرای وظایف مدیریت قوه مجریه و اداره امور اجرایی کشور مرد استیضاح قرار دهند، رئیس جمهور باید ظرف مدت یکماه پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و خصوص مسائل مطرح شده توضیحات کافی بدهد. در صورتی که پس از بیانات نمایندگان به عدم کفایت رئیس جمهور رأی دادند مراتب جهت اجرای بند ده اصل یکصد و دهم به اطلاع مقام رهبری می‌رسد.

اصل ۸۹ قانون اساسی که در بالا ذکر شد حاوی اکثریت مطالب استیضاح است، ولی در اینجا ذکر ۳ نکته حائز اهمیت است:


موضوع استیضاح


قانون اساسی موضوع استیضاح را محدود نکرده و اختیار آن را به نمایندگان واگذاشته است تا هر موردی را که بتوانند به عنوان استیضاح مطرح کنند، ممکن است موضوعات متعدّد و یا فقط یک مورد باعث استیضاح شود.


 اختیاری بودن استیضاح


نمایندگان مجبور و مکلّف نیستند که در هر مورد اشکال و نقض قانون دیدند بلافاصله به طرح استیضاح مبادرت نمایند، ممکن است مصالح مملکت اقتضا کند که با تذکر یا طرح سؤال اشکال را مرتفع سازند و به نقض قانون خاتمه داده شود.


 لزوم حضور وزیر مورد استیضاح


در قانون اساسی آمده است: «وزیر یا هیأت وزیران که استیضاح شده‌اند باید ظرف ده روز پس از طرح آن در مجلس حاضر شوند و به آن پاسخ گویند.» 
این یک تکلیف مقرّر از جانب قانون اساسی است و آن‌ها نمی‌توانند پاسخ کتبی تهیه کنند و یا شخص دیگری را به جای خود برای پاسخگویی بفرستند.

 جریان مذاکرات پیرامون استیضاح


در ابتدا بیانات استیضاح شدگان استماع می‌شود که به هر کدام یک زمان معینی اختصاص پیدا می‌کند. پس از آن رأی اعتماد به شور گذاشته می‌شود و اگر مجلس رأی عدم اعتماد به وزیر یا هیأت وزیران مورد استیضاح داد آن‌ها عزل می‌شوند، ولی در مورد رئیس جمهور پس از توضیحات کافی وی، بیانات نمایندگان مخالف و موافق و پاسخ رئیس جمهور، نسبت به کفایت یا عدم کفایت وی اخذ رأی می‌شود و اگر اکثریت دوسوم کل نمایندگان به عدم کفایت رئیس جمهور رأی دادند، مراتب به رهبری ارجاع شده تا نتیجه قطعی عزل یا ابقاء رئیس جمهور اعلام شود.

 

استیضاح رئیس جمهور
در صورتی که حداقل یک سوم از نمایندگان مجلس شورای اسلامی رئیس‌جمهور را در مقام اجرای وظایف مدیریت قوه  مجریه و اداره امور اجرایی کشور مورد استیضاح قرار دهند، رئیس‌جمهور باید ظرف مدت یک ماه پس از طرح آن در مجلس حاضر شود و در خصوص مسائل مطرح شده توضیحات کافی بدهد. در صورتی که پس از بیانات نمایندگان مخالف و موافق و پاسخ رئیس‌جمهور، اکثریت دو سوم کل نمایندگان به عدم کفایت رئیس‌جمهور رأی دادند مراتب جهت اجرای بند ده اصل یکصد و دهم به اطلاع مقام رهبری می‌رسد. 

  • در مورد مجلس شورای اسلامی بیشتر بخوانید

در مورد استیضاح در ویکی تابناک بیشتر بخوانید

جمهوری خواهان کنگره آمریکا گزارش تحقیقات خود در خصوص استیضاح بایدن را منتشر کردند.
کد خبر: ۱۲۵۴۶۶۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۵/۲۹

معاون پارلمانی سابق دولت می‌گوید: یک هفته بعد از ماجرای غزه می‌خواستند حسین امیرعبدالهیان را استیضاح کنند.
کد خبر: ۱۲۳۹۳۷۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۳/۰۶

رئیس شورای شهر قائمشهر از استیضاح شهردار این شهر خبر داد.
کد خبر: ۱۲۳۷۱۵۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۳/۰۲/۲۴

دو قانونگذار جمهوری‌خواه کنگره با ارسال نامه به کاخ سفید، خواستار شفاف سازی درباره دخالت بایدن علیه تحقیقات مجلس نمایندگان آمریکا درباره پسر او شدند.
کد خبر: ۱۲۱۲۶۷۳   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۰/۰۷

مجلس نمایندگان ایالات متحده روز چهارشنبه به آغاز تحقیقات رسمی برای استیضاح جو بایدن، رییس جمهور آمریکا، رای مثبت داد.
کد خبر: ۱۲۱۰۰۷۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۹/۲۳

فعال سیاسی گفت: شورای نگهبان تشکیل شده تا به پاسداری از قانون اساسی، به دولت ها اجازه ندهد تمامیت خواهی کنند.
کد خبر: ۱۲۰۵۰۶۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۶

معاون پارلمانی رئیس جمهور گفت: مطرح شدن استیضاح وزیر امور خارجه از سوی یک نماینده جای تاسف دارد.
کد خبر: ۱۲۰۵۰۶۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۲۶

تاملی بر کلید خوردن استیضاح وزیر آموزش و پرورش در مجلس؛
مشکل، اما بزرگتر از آن بود که با این تدابیر و حتی به تعویق انداختن بازنشستگی معلمانی که دوره خدمتشان پایان یافته و یا به کارگیری دانشجویان دانشگاه فرهنگیان برای تدریس در مدارس، رفع و رجوع شود. آنقدر بزرگ که چندبار وعده وزیر برای حل مشکل در موعد مشخص، تحقق نیافت تا در نهایت کار به جایی برسد که نمایندگان مجلس به فکر عزل وی بیفتند و در نتیجه، دو طرح استیضاح همزمان برای وی تدارک دیده شود.
کد خبر: ۱۲۰۳۱۸۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۸/۱۶

معاون رئیسی :
معاون پارلمانی رئیس‌جمهور : با توضیحاتی که دولت به نمایندگان داد دیگر استیضاح جدی نیست.
کد خبر: ۱۱۹۹۲۷۲   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۲۶

نماینده زابل در مجلس گفت: مدتی پیش خواستار استیضاح وزیر امور خارجه در خصوص رودخانه هیرمند شدم و حدود ۱۰۰ امضا در این رابطه جمع شد اما این سوال وجود دارد که چرا در صحن مجلس اعلام وصول نمی‌شود.
کد خبر: ۱۱۹۷۶۸۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۱۷

اولین جلسه استماع درباره استیضاح «جو بایدن»، رئیس‌جمهور آمریکا برای تحقیقات بیشتر درباره فعالیت‌های کیفری پسرش «هانتر بایدن» و معاملات تجاری خارجی او آغاز شد. 
کد خبر: ۱۱۹۵۵۲۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۷/۰۶

دونالد ترامپ رئیس جمهور سابق آمریکا گفت که طرح مجلس نمایندگان برای استیضاح جو بایدن رئیس جمهور ایالات متحده نتیجه استیضاح وی (ترامپ) توسط دموکرات‌ها در زمان سکونتش در کاخ سفید است و بایدن اکنون تاوان آن استیضاح را پس می‌دهد.
کد خبر: ۱۱۹۳۰۵۷   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۴

کوین مک کارتی رئیس مجلس نمایندگان آمریکا گفت: من به کمیته مجلس مان دستور می‌دهم تحقیقات رسمی استیضاح را درباره رئیس جمهور جو بایدن آغاز کند.
کد خبر: ۱۱۹۲۸۱۸   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۲

شهردار خرمشهر با رای اعضای شورای شهر استیضاح و سرپرست جدید شهرداری خرمشهر معرفی شد.
کد خبر: ۱۱۹۲۵۲۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۲۰

مارجری تیلر گرین نماینده جمهوری‌خواه کنگره آمریکا روز دوشنبه به وقت محلی گفت که اکثریت اعضای مجلس نمایندگان از استیضاح جو بایدن رئیس جمهور این کشور حمایت می‌کنند.
کد خبر: ۱۱۹۱۴۳۶   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۱۴

مسئله استیضاح وحیدی داستان یکی، دوروزه نیست و ماه‌هاست بهارستان‌نشینان منتقد عملکرد او هستند.
کد خبر: ۱۱۸۹۳۴۹   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۶/۰۲

نماینده مردم شهررضا در خصوص اینکه آیا ارتباطی بین استیضاح وزیر کشور با برکناری غلامرضا معاون سیاسی وزیر کشور دارد یا نه؟ گفت: ما این استیضاح را حدود ۵ یا ۶ ماه قبل از آن اتفاق امضاء کردیم که آقای شجاعی محور آن بودند
کد خبر: ۱۱۸۸۹۶۰   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۳۰

عضو شورای مرکزی فراکسیون انقلاب مجلس شورای اسلامی با بیان اینکه به نظر بنده موضوع استیضاح منتفی است، اظهار داشت: تصمیمات باید موجبات وحدت قوا را فراهم کند. امروز کشور نیاز به انسجام و همدلی برای عبور از مشکلات را دارد و قطعا قوا با یکدیگر تعامل سازنده ای خواهند داشت.
کد خبر: ۱۱۸۷۹۰۴   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۲۴

ماجرای درخواست تعدادی از نمایندگان برای استیضاح وزیر کشور و ایجاد فشار برای برکناری معاون سیاسی‌اش از خبرهای این روزهای مجلس است که در روزهای اخیر بارها مطرح شده و هنوز هم با دوگانگی در بین نمایندگان مواجه است.
کد خبر: ۱۱۸۷۰۵۵   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۱۸

دادستان های فدرال کیفرخواست جدیدی علیه دونالد ترامپ ارائه دادند.
کد خبر: ۱۱۸۵۲۹۱   تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۰۵/۰۶

تبلیغات در تابناک صفحه خبر
اینترنت پیشگامان