کلیات
شورای نگهبان یکی از مهمترین نهادهای نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزدهای تمامی انتخاباتهای سراسری کشور به غیز از انتخابات شوراهای شهر و روستا را بر عهده دارد.
شورای نگهبان یکی از مهمترین نهادهای نظارتی در جمهوری اسلامی ایران است که تمامی مصوبات مجلس شورای اسلامی پیش از اجرا نیاز به توشیح و تأیید این شورا دارند؛ الزامی که اتخاذ شده تا از بروز هر گونه مغایرت میان قوانین مجلس شورای اسلامی با موازین شرع و قانون جلوگیری شود. این شورا همچنین وظیفه تأیید صلاحیت نامزدهای تمامی انتخاباتهای سراسری کشور به غیز از انتخابات شوراهای شهر و روستا را بر عهده دارد.
تعداد اعضاء
این شورا از دوازده عضو تشکیل شدهاست که شش عضو از این دوازده تن فقهایی هستند که با حکم رهبر انقلاب عزل و نصب میشوند و شش عضو دیگر حقوقدانانی هستند که با معرفی رئیس قوه قضاییه و رأی نمایندگان مجلس شورای اسلامی انتخاب میشوند. دبیر شورای نگهبان بالاترین مقام رسمی این شورا است؛ مقامی که در حال حاضر در اختیار آیت الله احمد جنتی است.
دوره انتخابات اعضاء
مطابق اصل نود و دوم قانون اساسی، اعضای شورای نگهبان برای مدت شش سال انتخاب میشوند.
تاریخچه
شورای نگهبان در ایران محدود به دوران انقلاب اسلامی نیست و سابق بر آن نیز در عصر مشروطه با کمی تفاوت فعالیت خود را آغاز کرده بود. به عبارتی از هنگام تشکیل مجلس قانون گذاری در ایران به موجب اصل دوم قانون اساسی مشروطه مقرر گردید: «در هر عصری از اعصار هیاتی که کمتر از پنج نفر نباشد از مجتهدین و فقهای متدینین که مطلع از مقتضیات زمان هم باشند به این طریق که علمای اعلام و حجج اسلام مرجع تقلید شیعه اسامی بیست نفر از علماء که دارای صفات مذکوره باشند معرفی به مجلس شورای ملی بنمایند پنج نفر از آنها را یا بیشتر به مقتضای عصر اعضای مجلس شورای ملی بالاتفاق یا به حکم قرعه تعیین نموده به سمت عضویت بشناسند تا موادی که در مجلس عنوان میشود به دقت مذاکره و غور رسی نموده هر یک از آن مواد معنونه که مخالفت با قواعد مقدسه اسلام داشته باشد طرح و رد نمایند که عنوان قانونیت پیدا نکند و رأی این هیئت علماء در این باب مطاع و بتبع خواهد بود و این ماده تا زمان ظهور حضرت حجة عصر عجل الله فرجه تغییرپذیر نخواهد بود.»
پس از سقوط نظام مشروطه سلطنتی در ایران، بحث درباره نگارش قانون اساسی جدید آغاز شد. از آنجایی که نویسندگان پیشنویس قانون اساسی، عموماً از تحصیلکردگان در کشور فرانسه و متأثر از سنت حقوقی آن کشور بودند، برای نظارت بر انطباق قوانین با قانون اساسی، نهادی مشابه شورای قانون اساسی فرانسه تأسیس کرده و آن را «شورای نگهبان قانون اساسی» نامیدند. این عنوان در مجلس خبرگان قانون اساسی به شورای نگهبان تغییر
کرد و در متن کنونی قانون اساسی نیز هیچکجا تحت عنوان شورای نگهبان قانون اساسی از آن یاد نشدهاست.
وظایف شورا
نخستین وظیفه شورای نگهبان، نظارت بر تدوین قوانین در مجلس شورای اسلامی است. این شورا وظیفه دارد که هر قانون تصویب شده در مجلس را با قانون اساسی و قوانین شرعی اسلام مطابقت دهد که در صورت مطابقت داشتن، لایحه یا طرح مجلس را تأیید میکند. در صورت عدم مطابقت، آن لایحه یا طرح به مجلس برگردانده میشود تا مجلس اصلاحات مورد نظر شورای نگهبان را بررسی کند. در صورت پافشاری مجلس بر نظر خود، طرح یا لایحه مورد نظر به مجمع تشخیص مصلحت نظام فرستاده میشود.
دومین وظیفه شورا نظارت استصوابی بر کلیه انتخابات کشور است.
وظایف شورای نگهبان و تفکیک قوا
یکی از شروط اساسی در نظامهای مردم سالار اصل تفکیک قوا است. به موجب این اصل حکومت به شاخههای مستقلی تفکیک و تقسیم میشود که حیطه مسئولیت و اختیارات مشخص و مستقلی از هم دارند. شاخههای مختلف یک حکومت معمولاً به صورت قوه مجریه، قوه مقننه و قوه قضاییه میباشند. اگرچه رعایت اصل تفکیک قوا ممکن است فرایند تصمیمگیری و اجرا را در کشور کندتر کند، ولی در عوض موجب تثبیت حاکمیت مردم و جلوگیری از استبداد میشود.
مطابق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، دو نوع مسئولیت و اختیار؛ قانونگذاری و قضاوت، برای شورای نگهبان در نظر گرفته شدهاست. در بخش اختیارات مقننه، مطابق اصل ۹۴ قانون اساسی، شورای نگهبان، اختیار تصویب یا رد مصوبات مجلس شورای اسلامی را دارا است. به علاوه مطابق اصل ۹۳ قانون اساسی، مجلس شورای اسلامی بدون وجود شورای نگهبان، قانونی نخواهد بود.
در بخش اختیارات قضایی، مطابق اصل ۹۸ قانون اساسی، این شورا وظایف دادگاه قانون اساسی را دارا است. زیرا طبق این اصل، وظیفه تفسیر قانون اساسی به این شورا واگذار شدهاست.
در بخش اختیارات انتخاباتی نیز طبق ماده ۹۹ قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران شورای نگهبان نظارت بر انتخابات مجلس خبرگان رهبری، ریاست جمهوری، مجلس شورای اسلامی و مراجعه به آراء عمومی و همهپرسی را بر عهده دارد که این نظارت از نوع نظارت استصوابی است.
اعضا
همانطور که اشاره شد اعضای شورای نگهبان را ۶ عضو فقیه در کنار ۶ عضو حقوقدان شکل میدهند. در حال حاضر فقهای شورای نگهبان عبارت هستند از: احمد جنتی (دبیر)، مهدی شبزندهدار جهرمی، صادق آملی لاریجانی، محمدرضا مدرسییزدی، محمد یزدی و مرحوم محمد مومن که اوایل اسفندماه سال ۹۷ درگذشت.
حقوقدانان شورا نیز عبارت هستند از: نجاتالله ابراهیمیان، سام سوادکوهیفر، محسن اسماعیلی، سید فضلالله موسوی، عباسعلی کدخدایی و سیامک رهپیک.
در مورد شورای نگهبان در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
نبض خبر
یک پدر شرط ازدواجش را برای جوان خواستگار تایید صلاحیت از سوی شورای نگهبان به دبیر آیت الله احمد جنتی گذاشته است. جزئیات را میبینید و میشنوید.
کد خبر: ۱۲۲۰۷۸۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۰
طحاننظیف گفت: بیش از ۷۳ درصد از داوطلبان انتخابات مجلس شورای اسلامی تایید صلاحیت شدند که نصاب بیسابقهای در تایید صلاحیتها در برگزاری انتخابات در کشور محسوب میشود.
کد خبر: ۱۲۲۰۷۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۲۰
سخنگوی شورای نگهبان خبر داد:
طحان نظیف گفت: بر اساس بررسیهای صورت گرفته، تعداد نامزدهای انتخابات مجلس خبرگان رهبری به ۱۴۴ تن افزایش یافت که نام آنها امشب به وزارت کشور ارسال میشود تا به اطلاع داوطلبان رسانده شود.
کد خبر: ۱۲۲۰۵۵۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۸
رئیس پژوهشکده شورای نگهبان در سلسله گفتارهایی به تشریح شرایط نمایندگی مجلس شورای اسلامی از منظر مقام معظم رهبری پرداخت.
کد خبر: ۱۲۲۰۳۱۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۷
سخنگوی شورای نگهبان خبر داد:
در مرحله بررسی صلاحیتها در هیاتهای نظارت بیش از ۳ هزار و ۷۰۰ نفر از جوانان تایید شدند که البته این رقم افزایش یافته و تعداد نهایی در روز پنجشنبه اعلام خواهد شد.
کد خبر: ۱۲۲۰۳۰۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۷
حجت الاسلام حسن روحانی در نامهای به شورای نگهبان خواستار اعلام دلایل ردصلاحیت خود شده اما هنوز این شورا به نامه او پاسخی نداده و دلایل و مستندات خود را برای این تصمیم ارائه نکرده است.
کد خبر: ۱۲۲۰۲۱۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۷
چهره سیاسی اصلاحطلب میگوید: التزام عملی به اسلام و ولایت فقیه، فردی به نام مرتضی الویری را چگونه میتوانند چک کنند؟ چگونه امکانپذیر است که این یقین بر شما بهعنوان ناظر حاصل شود که من عامل به واجبات و به دور از محرمات هستم؟ مگر اینکه محکمه تفتیش عقاید راه بیندازند و بخواهند ما فی الضمیر من را تفتیش و بررسی کنند.
کد خبر: ۱۲۱۹۹۷۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۶
عباس عبدی تحلیلگر سیاسی در پاسخ به این سوال که عملکرد شورای نگهبان در رد یا تائید صلاحیت نامزدها، چه تاثیری در میزان مشارکت مردم دارد؟ گفت: «اگر ۱۰ هزار نفر دیگر هم تائید صلاحیت کنند، تاثیری در این انتخابات ندارد.
کد خبر: ۱۲۱۹۹۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۶
لایحه بودجه ۱۴۰۳ در مجلس شورای اسلامی به تصویب رسیده و در انتظار اعلام نظر شورای نگهبان است.
کد خبر: ۱۲۱۹۹۴۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۶
اعلام تایید صلاحیتهای جدید توسط سخنگوی شورای نگهبان؛
هادی طحاننظیف، عضو حقوقدان و سخنگوی شورای نگهبان در گفتوگویی که امروز (یکشنبه ۱۴ بهمن ۱۴۰۲) با بخش خبری ۱۴ سیما داشت، از تایید صلاحیت بیش از ۷۵۰ داوطلب دیگر انتخابات دوازدهمین دوره مجلس شورای اسلامی توسط شورای نگهبان خبر داد.
کد خبر: ۱۲۱۹۸۲۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۵
سعید محمد، دبیر پیشین شورایعالی مناطق آزاد می گوید: موجی باعنوان بانیان وضع موجود ایجاد شد و شاید بتوان گفت این پوست خربزهای بود که زیر پای دولت سیزدهم انداخته شد. چون طیف زیادی از نیروهای خوب و مدیران خوب را از دست داد.
کد خبر: ۱۲۱۹۲۱۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۲
مرور روزنامههای پنجشنبه ۱۲ بهمن
روایت پزشکیان از رد و تایید صلاحیتش، جمعبندی باهنر از وحدت اصولگرایان، عصر ابرانسانها فرا رسید؟ متغیرهای تعیینکننده نرخ ارز، بازار سکه تقلب در طلا، نتانیاهو روی لبه تیغ، واکنش فرمانده کل سپاه به تهدیدات بایدن، مالچ پاشی راه حل یا معضل؟، پاسخ ایران به تهدیدات احتمالی و صعود سخت تیم ملی فوتبال به یک چهارم، از مواردی است که موضوع گزارش های خبری و تحلیلی روزنامه های امروز شده است.
کد خبر: ۱۲۱۹۱۵۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۲
وزیر ارشاد دولت روحانی با اشاره به انتقادات از دبیر شورای نگهبان گفت: کسانی که این مسایل را مطرح میکنند یا با سازوکار شورای نگهبان آشنا نیستند یا عمداً به آن میپردازند.
کد خبر: ۱۲۱۸۹۸۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۱
ردصلاحیت حسن روحانی، رییسجمهوری سابق برای مجلس خبرگان رهبری، همچنان بر صدر اخبار و تحلیلهای رسانهها قرار دارد. یکی از نشریاتی که در این بین، تحلیلهای منتشرهاش میتواند معنادار و مهم جلوه کند، هفتهنامه معاونت سیاسی سپاه پاسداران، «صبح صادق» است.
کد خبر: ۱۲۱۸۸۹۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۰
سخنگوی حزب اعتدال و توسعه گفت: به صراحت اعلام میکنم آن چیزی که امروز دستگاههای اجرایی و نظارتی خیلی به آن امیدوار هستند، یک سیاهی لشگر از کاندیداهایی است که تأیید صلاحیت شدند یا به تعبیری کاندیداهای پوشالی هستند که این افراد هیچگاه نمیتوانند رغبت مردم را جهت حضور در انتخابات فراهم کنند.
کد خبر: ۱۲۱۸۸۹۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۱۰
آیتالله یوسف طباطبایینژاد، نماینده، ولی فقیه در استان اصفهان و امامجمعه این شهر در بخشی از مصاحبه خود درباره ردصلاحیت داوطلبان مجلس خبرگان گفته بود: «ایکاش روحانی و پورمحمدی ردصلاحیت نمیشدند...، اما بالاخره ما دور نشستهایم و نمیتوانیم دلیلش را بفهمیم.» مسئله مهم کشور همین است که کسانی در سطح روحانی و پورمحمدی ردصلاحیت میشوند و امامجمعه اصفهان هم از دلایل آن بیخبر است.
کد خبر: ۱۲۱۸۷۰۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۹
حجتالاسلام حسن روحانی رئیسجمهور سابق نیز که صلاحیت وی برای حضور در انتخابات مجلس خبرگان احراز نشده بود، تا پایان مهلت قانونی، اعتراض خود را به شورای نگهبان اعلام نکرد.
کد خبر: ۱۲۱۸۶۳۶ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۹
علی جنتی عضو کابینه دولت یازدهم گفت: متاسفانه فقهای شورای نگهبان اصولا براساس طراحی و مهندسی انتخابات عمل میکنند و میدانند چه کسانی میتوانند وارد مجلس خبرگان شوند و چه کسانی نباید وارد شوند.
کد خبر: ۱۲۱۸۶۳۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۹
رییس کمیسیون اصل ۹۰ مجلس شورای اسلامی تصریح کرد که شورای نگهبان میتواند به شرط اصلاح قانون، دلایل رد صلاحیت افراد را اعلام عمومی کند.
کد خبر: ۱۲۱۸۶۰۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۹
تا این لحظه «حسن روحانی» رسماً اعتراضی به تایید صلاحدید نشدنش ثبت نکرده است.
کد خبر: ۱۲۱۸۵۰۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۲/۱۱/۰۸
