کلیات

فلسطین به صورت تاریخی و از دوران روم باستان به منطقه ای از جنوب غرب آسیا گفته می شد که بین دریای مدیترانه و کرانه های رود اردن قرار داشت. در معنی جغرافیایی گسترده‌تر آن فلسطین می‌تواند به منطقه‌ای اشاره کند که شامل مناطق اشغالی و فلسطینی، بخش‌هایی از اردن، لبنان و سوریه باشد. این کشور اکنون با بیش از 4 میلیون نفر جمعیت در سواحل دریای مدیترانه قرار دارد.

فلسطین در دوران اسلام

حاکمان مسلمان ناحیه الشام (عربی سوریه) را به پنج بخش تقسیم کردند.  با گذشت زمان این منطقه کوچکتر شده و به سینا محدود شد. رفح، کاسارا (قیصریه)، غزه، جافا (یافا)، نابلوس، اریحا، راملا و اورشلیم شهر‌های اصلی بودند. در ابتدا شهر لده مرکز بود، اما در سال ۷۱۷ به شهر راملا تغییر یافت.

اردن شامل ناحیه شمال و شرق فلسطین بود. تیبریاس، لجیو، ایکر، بیسان، و تایر شهر‌های اصلی آن بودند و تیبریاس مرکز منطقه بود. چندین شورش سیاسی مختلف مجدداً این مرز‌ها را چندین بار تغییر داد. پس از قرن ۱۰، تقسیم مناطق به جند‌ها کم‌کم روبه زوال گذاشت و حملات ترک‌ها در دهه ۱۰۷۰ و سپس جنگ صلیبی اول این فرایند زوال را تکمیل کرد.

مردم

طبق آمار فلسطینی‌ها بیش از ۴/۲ میلیون فلسطینی در ساحل غربی رود اردن زندگی می‌کنند و نیز طبق آمار فلسطینی‌ها بیش از ۴/۱ میلیون فلسطینی دیگر در نوار غزه هستند.

فلسطین در دوران عثمانی

پس از پیروزی عثمانی، این نام به عنوان نامی رسمی دیگر مورد استفاده نبود و دلیل این بود که ترک‌ها اغلب نواحی فرعی را با نام مرکز مشخص می‌کردند. این منطقه در سال ۱۵۱۶ جزئی ازامپراتوری عثمانی شد و تا سال ۱۶۶۰ در واقع بخشی از ویلایت (بخش) دمشق-سوریه محسوب می‌شد تا اینکه از ۷ مارس ۱۷۹۹ تا ژوئیه ۱۷۹۹ با اشغال جفا، حیفا و سکارا ارتباطش با دیگر نقاط قطع شد. در ۱۰ می۱۸۳۲ این منطقه یکی از نواحی ترکی بود که توسط محمد علی تصرف شده بود، اما در نوامبر ۱۸۴۰ دوباره تحت فرمانروایی مستقیم عثمانی قرار گرفت.

نام کهن همچنان توسط عموم و در موارد نیمه رسمی مورد استفاده قرار می‌گرفت. موارد بسیاری از استفاده از آن در طول سده‌های شانزدهم و هفدهم بر جای مانده‌است. در طول قرن نوزدهم، «دولت عثمانی در مکاتبات رسمی خود، از عبارت ارض فلسطین (سرزمین فلسطین) برای اشاره به ناحیه واقع در غرب رود اردن که در سال ۱۹۲۲ تحت فرمانروایی انگلستان فلسطین نامیده شد استفاده می‌کرد». عرب‌های تحصیل‌کرده، از عبارت فلسطین، برای اشاره به کل فلسطین یا بیت‌المقدس سنجاق یا تنها برای اشاره به منطقه اطراف راملا استفاده می‌کردند.

 سلطان عثمانی در سال ۱۸۷۶ در پاسخ به درخواست خاخام ژوزف نانتونک برای صدور اجازه اسکان یهودیان ضمن منع مهاجرت گسترده به فلسطین گفت: «تقریباً تمام سرزمین‌های فلسطین اشغال شده، و استقلالی که نانتونک به دنبال آن است با اصول اجرایی کشور در تعارض است» و پس از آن نیز دولت عثمانی در سال‌های ۱۸۸۴، ۱۸۸۷، و ۱۸۸۸ احکامی علیه اسکان انبوه یهودیان صادر کرد. در سال ۱۸۸۲ شمار چشمگیری از یهودیان شروع به هجرت به سرزمین مقدس کردند و مزارع جمعی (کیبوتس) ایجاد کرده و سرانجام حومه تل آویو را در سال ۱۹۰۹ به وجود آوردند، که بعد‌ها در سال ۱۹۲۱ تبدیل به یک شهر شد. شمار یهودیان فلسطین که در سال ۱۷۰۰ تنها ۷٬۰۰۰ نفر بود تا سال ۱۹۰۰ به ۶۰٬۰۰۰ نفر رسید (جمعیت کل فلسطین در این سال ۵۰۰٬۰۰۰ نفر بود) که این امر به عقیده کارپات حاکی از آن است که «سیاست عثمانی مبنی بر اجازه به افراد برای مهاجرت و اسکان و هم‌زمان ممانعت از مهاجرت گروه‌های انبوه، با موفقیت همراه بوده‌است».

در طول جنگ جهانی اول، هم‌زمان با فروپاشی امپراتوری عثمانی، بریتانیا عثمانی را از بیشتر این مناطق به عقب راند. با پایان امپراتوری عثمانی، شمار یهودیان فلسطین به ۵۵٬۰۰۰ نفر کاهش یافت.

فلسطین پس از جنگ های جهانی

در اروپا تا پیش از جنگ جهانی اول،  فلسطین به منطقه‌ای که در مسیر شمال به جنوب از رافیا (جنوب شرقی غزه) تا رودخانه لیتانی (واقع در لبنان) امتداد می‌یافت اطلاق می‌شد. این منطقه از غرب به دریا و از شرق به منطقه‌ای که حدود آن به خوبی مشخص نشده بود و صحرای سوریه از آنجا آغاز می‌شد ختم می‌شد. در منابع مختلف در اروپا، مرز شرقی در اطراف رود اردن تا شرق امان تعیین می‌شد. صحرای نگو در این منطقه واقع نمی‌شد.

بر اساس موافقت‌نامه سایکس-پیکو در ۱۹۱۶ پیش‌بینی شده بود که بیشتر فلسطین، پس از رهایی از کنترل عثمانی، تبدیل به منطقه‌ای بین‌المللی خواهد شد که تحت کنترل مستقیم فرانسه یا انگلیس قرار نخواهد داشت. بلافاصله پس از آن،  آرتور بالفور وزیر امور خارجه انگلیس با صدور بیانیه بالفور در سال ۱۹۱۷، سرانجام طرح تأسیس وطن یهودیان در فلسطین را مطرح کرد.

نیروی اعزامی مصر به رهبری انگلیس که تحت فرماندهی ادموند آلن بای، وایکانت اول آلن بای، در تاریخ ۹ دسامبر، ۱۹۱۷ بیت‌المقدس را تصرف کرده و به دنبال شکست نیرو‌های ترکیه در فلسطین در نبرد مگیدو در سپتامبر ۱۹۱۸ تمامی مشرق را اشغال کرد. در ۲۹ نوامبر ۱۹۴۷،  مجمع عمومی سازمان ملل متحد، با دو سوم رأی اکثریت بین‌المللی، طرح سازمان ملل برای تجزیه فلسطین را به تصویب رساند (قطعنامه ۱۸۱مجمع عمومی سازمان ملل متحد)، این طرح که برای پایان دادن به مناقشه عرب‌ها و اسرائیل (مناقشه عرب و یهودیان) در نظر گرفته شده بود سرزمین فلسطین را به دو کشور یهودی‌نشین و عرب‌نشین تقسیم می‌کرد، و بخش اعظم بیت‌المقدس را که شامل بیت‌اللحم می‌شد تحت کنترل نیرو‌های بین‌المللی قرار می‌داد.

 رهبران یهودیان (و از آن جمله آژانس یهودیان)، این طرح را پذیرفتند، اما رهبران عرب فلسطین آن را نپذیرفته و از مذاکره در مورد آن امتناع کردند.  

جنگ اعراب و فلسطین

 پس از وقوع جنگ عرب‌ها و اسرائیل در سال ۱۹۴۸، در موافقت‌نامه‌های آتش‌بس موقت مابین اسرائیل و کشور‌های عرب همسایه آن هیچگاه از فلسطین به عنوان یک سرزمین مجزا نامی برده نشد. در این موافقت‌نامه‌ها فلسطین بین اسرائیل، مصر، سوریه و اردن تقسیم شد.

اسرائیل علاوه بر مناطقی که سازمان ملل متحد تقسیم‌بندی کرده بود ۲۶ درصد از سرزمین‌های تحت قیمومت در غرب رود اردن را نیز اشغال کرد. اردن نیز ۲۱ درصد از سرزمین‌های تحت قیمومت را اشغال و به خاک خود ضمیمه کرد. بیت‌المقدس به دو بخش تقسیم شد، و اردن بخش‌های شرقی از جمله شهر باستانی را در اختیار گرفته، و اسرائیل بخش غربی را در اختیار گرفت. مصر نیز باریکه غزه را در اختیار گرفت.

مشهورترین شهر‌ها

نخستین شهر سرزمین فلسطین «أریحا» نام داشت که ۸۰۰۰ سال قبل از میلاد مسیح بنا نهاده شد. پس از مهاجرت عرب‌ها به منطقه فلسطین در حدود سال ۲۵۰۰ قبل از میلاد، شهر‌ها و مناطق زیادی پدید آمد، از جمله: بِیْسان،  عسقلان،  عکا،  حیفا،  الخلیل،  بیت لحم و غزه. شهر‌های أریحا و غزه، از قدیمی‌ترین شهر‌های جهان محسوب می‌شوند. یکی دیگر از شهر‌های فلسطین، ناصره است. این شهر محل سکونت حضرت مریم بود، از این‌رو نزد مسیحیان از جایگاه ویژه‌ای برخودار است. شهر باستانی سامریه، از دیگر شهر‌های فلسطین است. چاهی که یوسف (ع) در آن افکنده شد، در این شهر قرار داشت. همچنین سامریه محل دفن یحیی (ع) است.  شهر الخلیل، با تاریخ چهار هزار ساله، از شهر‌های مهم فلسطین است که که در زمانی از شهر‌های اصلی فلسطین بود. رام الله یکی دیگر از شهر‌های مهم فلسطین است. بیت المقدس پایتخت کنونی فلسطین مهم‌ترین شهر این کشور است. این شهر محل ظهور ادیان یهودیت و مسیحیت بوده است. همچنین وجود مسجد الاقصی به عنوان اولین قبله مسلمانان و محل عروج پیامبر اسلام (ص)، بیت المقدس را برای مسلمانان مورد اهمیت قرار داده است. از دیگر مکان‌های مهم بیت المقدس عبارتند از: مسجد صخره، مقبره داوود نبی، مقام حضرت موسی.

انتفاضه‌ها

طی سال‌های اشغال فلسطین، این سرزمین شاهد قیام‌های متعدد مردم فلسطین بوده است. این قیام‌ها به انتفاضه نامگذاری شده است. اولین قیام مردم فلسطین، در سال ۱۹۷۶م با نام انتفاضه روز زمین اتفاق افتاد. انتفاضه دیگر در سال ۱۹۸۷م تفاق افتاد که به انتفاضه اول یا انتفاضه شعب فلسطینی معروف است. این انتفاضه در کرانه باختری و غزه رخ داد. انتفاضه دیگر، انتفاضه الاقصی است. این انتفاضه به خاطر ورود آریل شارون نخست وزیر وقت اسرائیل به مسجد الاقصی در سال ۲۰۰۰م آغاز شد. از مهم‌ترین شعار‌های انتفاضه الاقصی، ایجاد یک دولت فلسطینی و خروج اشغال‌گران از کرانه باختری بود.

در انتفاضه ۱۹۸۷م که ۶ سال به طول انجامید، ۱۵۴۰ نفر کشته و ۱۳۰ هزار نفر زخمی شدند. در انتفاضه سال ۲۰۰۰م نیز، ۲۸۰۰ نفر کشته شدند.

احزاب سیاسی

فلسطین نیز مانند بسیاری از کشورها، دارای احزاب سیاسی مختلف است. برخی از معروف‌ترین این احزاب عبارت است از اخوان المسلمین، حماس، جنبش جهاد اسلامی و جنبش آزادی‌بخش میهنی فلسطین (فتح)؛ احزابی که در ادامه به صورت مختصر در مورد آنها توضیح داده می شود.

اخوان المسلمین

اخوان المسلمین فلسطین در سال ۱۹۴۸م با مشارکت اخوان المسلیمن مصر و اردن شکل گرفت. با اشغال کرانه باختری رود اردن و غزه در سال ۱۹۶۷م توسط اسرائیل، ارتباط اخوان المسلمین مصر و اردن با فلسطین قطع شد. همین امر، موجب پیشرفت و توسعه اخوان المسلمین فلسطین شد.

حماس

جنبش مقاومت فلسطین (حماس)، برجسته‌ترین جنبش مقاوت اسلامی فلسطین است. این جنبش، ادامه جنبش اخوان المسلمین است. جنبش حماس اولویت فعالیت خود را بر تربیت افراد، خانواده و جامعه قرار داده است تا زمینه را برای تشکیل دولت اسلامی در فلسطین فراهم سازد. حماس در آغاز شکل‌گیری ایده‌ای برای مقابله با اشغال فلسطین نداشت؛ امّا بعد‌ها وارد مبارزه مسلحانه شد.

جنبش جهاد اسلامی

جنبش جهاد اسلامی یکی از مهم‌ترین احزاب فلسطین است. این جنبش، منازعه فلسطین-اسرائیل را به عنوان ایدئولوژی خود قرار داده است. این جنبش حرکت خود را در سال ۱۹۸۰م آغاز کرد. جنبش جهاد اسلامی با دیگر جریان‌های سنتی اسلامی از جمله جنبش اخوان المسلمین اختلاف دارد.

جنبش آزادی‌بخش میهنی فلسطین (فتح)

جنبش آزادی‌بخش میهنی فلسطین، قدیمی‌ترین حزب سیاسی فلسطین است. این جنبش در سال ۱۹۶۵م تأسیس شد. بیشتر مقامات دولت فلسطین عضو این حزب هستند.

* با کشور سوریه بیشتر آشنا شوید

 * با کشور آمریکا بیشتر آشنا شوید

 * با کشور عراق بیشتر آشنا شوید

 * با کشور لبنان بیشتر آشنا شوید

 *با کشور ایران بیشتر آشنا شوید

 *با کشور افغانستان بیشتر آشنا شوید

 *با کشور روسیه بیشتر آشنا شوید

 * با کشور ترکیه بیشتر آشنا شوید

 * با کشور ونزوئلا بیشتر آشنا شوید

 * با کشور انگلیس بیشتر آشنا شوید