کلیات
مسجد الاَقصی، از مساجد شهر بیت‌المقدس و نخستین قبله مسلمانان است. بنابر روایات، پیامبر اسلام (ص) از آنجا به معراج رفت. قرآن هنگام ذکر ماجرای معراج در سوره اسراء، از آن یاد کرده است. مسجد الاقصی نزد مسلمانان، یهودیان و مسیحیان محترم است؛ در احادیث اسلامی در کنار مسجد الحرام و مسجد النبی از مساجد بافضلیت دانسته شده و آمده است نمازگزاردن در آن با هزار نماز در مساجد دیگر برابر است.
یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان زیر مسجد الاقصی قرار دارد. از نظر برخی مسیحیان، ویرانی مسجد الاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به‌جای آن، شرط ظهور مسیح است. ازاینرو برخی از یهودیان درصدد تخریب مسجد الاقصی و احیای معبد سلیمان به‌جای آن هستند. به‌سبب همین، نیرو‌های اسرائیلی از ورود مسلمانان به این مسجد جلوگیری می‌کنند. در سال ۱۹۶۹م یک یهودی مسجد الاقصی را به‌آتش کشید و برای همین، در تقویمجمهوری اسلامی ایران، ۳۱ مرداد، روز جهانی مسجد نامگذاری شده است.
ساختمانی که امروزه مسجد الاقصی نامیده می‌شود، در دوره عبدالملک بن مروان در قرن نخست قمری تأسیس شده و در دوره‌های مختلف بازسازی و تعمیر شده است.
موقعیت و نامگذاری
سُبْحَانَ الَّذِی أَسْرَ‌یٰ بِعَبْدِهِ لَیلًا مِّنَ الْمَسْجِدِ الْحَرَ‌امِ إِلَی الْمَسْجِدِ الْأَقْصَی الَّذِی بَارَ‌کنَا حَوْلَهُ لِنُرِ‌یهُ مِنْ آیاتِنَا ۚ. إِنَّهُ هُوَ السَّمِیعُ الْبَصِیرُ﴿۱﴾ (ترجمه:منزّه است آن [خدایی]که بنده‌اش را شبانگاهی از مسجد الحرام به سوی مسجد الاقصی-که پیرامون آن را برکت داده‌ایم- سیر داد، تا از نشانه‌های خود به او بنمایانیم، که او همان شنوای بیناست﴿۱﴾) سوره- اسراء، آیه۱.
مسجد الاَقصی در لغت به‌معنای دورترین مسجد، به مسجدی در شهر بیت المقدس فلسطین اشاره دارد که در جنوب شرقی شهر واقع شده است.
درباره علت نامگذاری آن به‌مسجد الاقصی، گفته‌اند که دوری مسافتش تا مکه و مسجدالحرام که در آن زمان محل استقرار پیامبر و مسلمانان بود، موردتوجه بوده است. به‌گفته برخی از محققان، منظور از مسجد الاقصی که در قرآن به کار رفته، محوطه وسیعی بوده که شامل مسجد صخره (محل عروج پیامبر)، رواق‌ها و... هم می‌شده است.
از این‌رو برخی از مفسران شیعه، منظور از مسجد الاقصی را که در آیه نخست سوره اِسراء به آن اشاره شده، بیت‌المقدس دانسته که حضرت داود و سلیمان آن را بنا کرده‌اند. در برخی روایات نیز از مسجد الاقصی با عنوان مسجد بیت‌المقدس یاد شده است. برخی گفته‌اند هنگام معراج پیامبر، بنایی به نام مسجد الاقصی نبوده و کلمه مسجد در آیه معراج، به‌معنای مکانِ پرستش و عبادتگاه بوده است. امروزه بنای مسقفی که در دوره عبدالملک بن مروان در محدوده حرم قدس ساخته شده، مسجد الاقصای مسقف یا مسجد الاقصی شناخته می‌شود و از محوطه‌ای که بنای مذکور، مسجد صخره، مسجد عمر در آن جای دارد، با نام مجموعه مسجد الاقصی یاد می‌شود.
فضیلت
مسجد الاَقصی نزد مسلمانان، مسیحیان و یهودیان محترم است. از نظر یهودیان بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجد الاقصی قرار دارد. مسلمانان معتقدند پیامبر اسلام از این مکان به معراج رفته است. تا پیش از تغییر قبله مسلمانان در سال دوم قمری، نخستین قبله مسلمانان همین بوده است. ازاینرو برخی شیعیان ایرانی در دوره قاجار و پهلوی، هنگام سفر حج، اماکن مذهبیِ بیت‌المقدس ازجمله مسجد الاقصی را هم زیارت می‌کرده‌اند. در احادیث، مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام، مسجد النبی و مسجد کوفه یکی از چهار مسجد بافضیلت دانسته شده است. در برخی احادیث مسجد کوفه وجود ندارد و مسجد الاقصی در کنار مسجد الحرام و مسجد النبی از مساجد سه‌گانه بافضیلت است. نمازگزاردن یک نماز در مساجد سه‌گانه برابر با هزار نماز در دیگر مساجد است. البته در منابع روایی شیعه، احادیثی درباره برتری مسجد کوفه بر مسجد الاقصی نیز وجود دارد.
تاریخچه
گفته‌اند نخستین بار حضرت داوود در محل مجموعه مسجد الاقصی، معبدی احداث کرد و حضرت سلیمان آن را تکمیل نمود که معبد سلیمان، معبد اورشلیم، معبد ایلیا و بقعه ایلیا خوانده می‌شده است. به‌گفته گوستاولوبون تاریخ‌دان قرن‌های نوزدهم و بیستم میلادی، قبل از فتح بیت‌المقدس توسط مسلمانان، در مجموعه مسجد الاقصی، کلیسایی به‌نام حضرت مریم وجود داشته است. بنابر اسنادی که از قرن نخست قمری، به‌جا مانده، بنای کنونی مسجد الاقصی در دوره امویان و در قرن نخست قمری ساخته شده است. به‌گفته ابن‌کثیر، مورخ قرن هشتم قمری، ساخت بنای مسجد، در سال ۶۶ق به‌دستور عبدالملک بن مروان (حکومت ۶۵-۸۶ق) آغاز شد و سال ۷۳ق پایان یافت. برخی تأسیس آن را به ولید بن عبدالملک (حکومت ۸۶-۹۶ق) نسبت داده‌اند. ابن‌کثیر نوشته است: عبدالملک با این هدف مسجد الاقصی و بنا‌های اطراف آن را احداث کرد که شامیان را از رفتن به حج بازدارد و آنان را به طواف پیرامون آن وادارد؛ چراکه عبدالله بن زبیر از حج برای تبلیغ برضد عبدالملک و بیعت‌گرفتن از حاجیان برای خود سود می‌جست. او در خطبه‌هایی در روز عرفه و ایام مِنا، با یاد‌کردن از لعنت پیامبر بر حَکم بن عاص، جد عبدالملک و دودمانش، شامیان را به خود متمایل می‌کرد.
مشخصات بنا
ساختمان مسجد الاقصی، مستطیل‌شکل است و ۸۰ متر طول و ۵۵ متر عرض دارد. ساختمان مسجد بر روی ۵۳ ستون مرمری و ۴۹ پایه بنا گردیده است. همچنین مسجد دارای راوق بزرگی است که بر فراز قسمت میانه آن گنبدی قرار دارد. ناصر خسرو (۳۹۴-۴۸۱ق) جهانگرد قرن پنجم قمری که در سال ۴۳۸ق از بیت‌المقدس دیدن کرده در سفرنامه خود توصیفاتی از مسجد الاقصی ارائه داده و از وجود خادمانی برای آن سخن گفته است.
بازسازی و تعمیر
ساختمان مسجد الاقصی در دوره‌های مختلف تعمیر و بازسازی شده است. عباسیان، فاطمیان، ایوبیان و عثمانیان ازجمله حکومت‌هایی هستند که آن را تعمیر و بازسازی کرده‌اند.
منصور دوانیقی، (حکومت: ۱۳۶-۱۵۸ق) و مهدی عباسی (۱۲۶-۱۶۹ق)، از خلفای عباسی، ساختمان مسجد الاقصی را که بر اثر زلزله تخریب شده بود، تعمیر و بازسازی کردند. همچنین برپایه کتیبه‌ای، به‌دستور الظاهر لاِعزاز دین الله از خلفای فاطمی، در سال ۴۲۶ق بر فراز مسجد الاقصی گنبدی ساخته شد و به‌دستور المستنصرلدین الله در سال ۴۵۸ق ایوان شمالی مسجد بازسازی گردید. در سال ۱۰۹۹م برابر با ۵۸۳ق، صلیبی‌ها، بیت‌المقدس را تصرف کردند و در قسمتی از محل مسجد الاقصی، کلیسا ساختند و از قسمت دیگر آن را به استراحت گاه سواران و انبار ذخایر تبدیل کردند. در سال ۵۸۹ق صلاح‌الدین ایوبی بیت‌المقدس را از آن‌ها پس گرفت، محراب مسجد را تجدیدبنا کرد، گنبد آن را کاشی‌کاری نمود و منبری چوبی در آن قرار داد. ممالیک و عثمانیان نیز مسجد الاقصی را بازسازی کرده‌اند.
یهودی‌سازی
یهودیان بر این باورند که بقایای معبد سلیمان، زیرِ مسجد الاقصی قرار دارد. از این‌رو برخی از آنان برای تخریب مسجد الاقصی و احیای معبد سلیمان تلاش می‌کنند. می‌گویند برخی از مسیحیان معتقدند که ویرانی مسجد الاقصی و ساخت معبد سوم سلیمان به‌جای آن، شرط ظهور مسیح است. ازاینرو نیرو‌های اسرائیلی از ورود مسلمانان به مسجد الاقصی جلوگیری می‌کنند. مسجد الاقصی نماد هویت اسلامی در بیت المقدس در برابر اسرائیل دانسته شده است. در ۲۱ آگوست سال ۱۹۶۹میلادی برابر با ۱۳۴۸ش، یک یهودی به نام دنیس مایکل ولیم روهان، مسجد الاقصی را آتش زد که به آسیب‌دیدن بخش‌هایی از مسجد و فروریختن سقف آن منجر شد. منبر قدیمی مسجد هم که متعلق به سال ۵۸۳ق بود، در این آتش سوخت. در تقویم رسمی جمهوری اسلامی ایران، سالروز آتش زدن مسجد الاقصی در ۳۱ مرداد برابر با ۲۱ آگوست، روز جهانی مسجد نامگذاری شده است.
در مورد مسجد الاقصی در ویکی تابناک بیشتر بخوانید
اسماعیل هنیه رئیس دفتر سیاسی حماس امشب در گفت‌و‌گوی تلفنی با ظریف ضمن ارائه گزارشی از آخرین وضعیت سرزمین‌های اشغالی و حملات رژیم صهیونیستی، خواستارحمایت ایران از مقاومت مردم فلسطین شد.
کد خبر: ۱۰۵۱۱۵۵ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۱
وزیران امور خارجه جمهوری اسلامی ایران و ترکیه عصر امروز در گفت‌و‌گویی تلفنی درباره وضعیت قدس شریف و تحولات سرزمین‌های اشغالی به رایزنی پرداختند.
کد خبر: ۱۰۵۱۱۲۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۰
جلسه عصر یکشنبه پارلمان رژیم صهیونیستی در پی حملات راکتی مقاومت به سوی قدس اشغالی لغو شد.
کد خبر: ۱۰۵۱۱۱۷ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۰
وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران در توئیتی به تیراندازی نظامیان صهیونیست به نمازگزاران در مسجد الاقصی واکنش نشان داد.
کد خبر: ۱۰۵۱۱۱۱ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۰
گروه‌های ملی و اسلامی فلسطین بامداد دوشنبه خواستار مشارکت مردم در راهپیمایی امروز (دوشنبه)حمایت از قدس و مخالفت با تدابیر رژیم اشغالگر صهیونیستی شدند.
کد خبر: ۱۰۵۰۹۳۴ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۲۰
رسانه‌های صهیونیستی از افزایش اعتراض جوامع عرب ساکن فلسطین اشغالی به جنایات تازه صهیونیست‌ها در مسجد الاقصی خبر دادند.
کد خبر: ۱۰۵۰۶۶۲ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۸
پس از یک شب نآآرام و سرکوب شدید جوانان فلسطینی در میادین مسجد مبارک الاقصی، صدها فلسطینی در سحرگاه امروز نماز صبح را در میادین و مصلی‌های مسجد الاقصی اقامه کردند.
کد خبر: ۱۰۵۰۴۷۸ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۸
هلال احمر فلسطین بامداد امروز در بیانیه‌ای از افزایش تعداد زخمی‌های فلسطینی در درگیری با نظامیان صهیونیست در محوطه مسجد الاقصی به ۲۰۵ نفر خبر داد.
کد خبر: ۱۰۵۰۴۷۰ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۸
سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، حمله صهیونیست ها به مسجدالاقصی و نمازگزاران فلسطینی را محکوم کرد.
کد خبر: ۱۰۵۰۴۶۳ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۱۸
منابع خبری بامداد دوشنبه از وقوع درگیری‌ها میان نظامیان صهیونیست و فلسطینیان در اطراف مسجد الاقصی خبر دادند.
کد خبر: ۱۰۴۸۲۳۹ تاریخ انتشار : ۱۴۰۰/۰۲/۰۶
گروه‌های مقاومت فلسطین جوانان فلسطینی در کرانه باختری، قدس و سرزمین‌های اشغالی ۱۹۴۸ را به شعله‌ور کردن آتش خشم ضد صهیونیستی برای دفاع از مسجد الاقصی دعوت کردند.
کد خبر: ۱۰۳۱۹۴۷ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۱۱/۱۴
عبدالله دوم، پادشاه اردن امروز (پنجشنبه) گفت که محرومیت مردم فلسطین از حقوق عادلانه و قانونی خود، عامل این است که منطقه در گرو نزاع‌ها و بی ثباتی مانده است.
کد خبر: ۱۰۲۰۴۹۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۲۰
جنبش فتح ادعای رسانه‌های رژیم صهیونیستی درباره توافق تشکیلات خودگردان با تل‌آویو و رژیم‌های امارات و بحرین برای ورود اتباع این دو کشور عربی به مسجد الاقصی را تکذیب کرد.
کد خبر: ۱۰۱۷۱۷۶ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۵
وزارت خارجه اردن با ارسال یادداشتی اعتراضی، تجاوزات صهیونیست ها به مسجد الاقصی ، بازداشت کارکنان اداره اوقاف قدس و دخالت در اداره امور مسجد الاقصی را محکوم کرد.
کد خبر: ۱۰۱۶۷۳۵ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۹/۰۳
منابع فلسطینی از حمله نظامیان صهیونیست به منزل شیخ «عکرمه صبری» خطیب مسجدالاقصی در قدس اشغالی و تخریب اسباب و اثاثیه منزل وی خبر دادند.
کد خبر: ۱۰۱۲۰۰۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۹
رئیس هیئت عالی اسلامی قدس ضمن صدور فراخوان برای برگزاری تظاهرات «جمعه خشم» در دفاع از پیام اکرم(ص) اعلام کرد که جمعه آینده روز خشم و دفاع از رسول اکرم (ص) و روز اعتراض به اهانت‌ها به ساحت پیامبر اکرم (ص) و مقدسات اسلام است.
کد خبر: ۱۰۱۱۸۵۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۸/۰۸
یک جوان فلسطینی به ضرب گلوله نظامیان صهیونیست، کنار مسجد الاقصی به شهادت رسید.
کد خبر: ۹۹۷۳۱۴ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۵/۲۸
پس از بازگشایی مسجدالاقصی که به سبب شیوع کرونا، به مدت ۶۹ روز تعطیل بود، نمازگران مسلمان بسیار شادمانی کردند. نمازگزاران با رعایت موارد بهداشتی وارد مسجدالاقصی شدند.
کد خبر: ۹۸۱۶۷۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۱۱
اداره اوقاف فلسطین روز یکشنبه از بازگشایی مسجدالاقصی بر روی نمازگزاران خبر داد.
کد خبر: ۹۸۱۵۵۱ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۱۱
اداره اوقاف اسلامی قدس از بازگشایی درهای مسجد الاقصی از روز یکشنبه آینده خبر داد.
کد خبر: ۹۸۱۰۱۰ تاریخ انتشار : ۱۳۹۹/۰۳/۰۸
