مصطفی الکاظمی بعد از شهادت سردار سلیمانی چه باید بکند؟

انصراف عدنان الزرفی، گزینه کاخ سفید برای نخست وزیری عراق و اجماع جناح­های سیاسی و احزاب پارلمان بر مصطفی الکاظمی به عنوان گزینه جدید، سبب شد برهم صالح رئیس جمهور عراق وی را مامور تشکیل کابینه کند. مصطفی الکاظمی هم اکنون مورد حمایت اکثر گروه‌های شیعه در پارلمان عراق قرار دارد. ضمن آن‌که حمایت کرد‌ها و اهل سنت نیز از وی مشهود است.

الکاظمی با وجود این که در زمان صدام، دیکتاتور معدوم عراق، سال‌ها در لندن به عنوان تبعید زندگی کرد، اما تنها تابعیت عراقی دارد و عضو هیچ حزبی نیز نیست. فعالیت‌های مصطفی الکاظمی علیه رژیم صدام حسین سبب شد تا وی سال ۱۹۸۹ و توسط دادگاه بعثی‌ها در بغداد، به طور غیابی به اعدام محکوم شود. اشغال عراق توسط ایالات متحده آمریکا و سقوط رژیم صدام در سال ۲۰۰۳ میلادی سبب شد تا مصطفی الکاظمی نیز مانند بسیاری از سیاستمداران عراقی به کشور خود بازگردد. او پس از بازگشت بیشتر زمان خود را به فعالیت‌های مطبوعاتی و نویسندگی سپری کرد. او همچنین مؤسسه «الذاکره» را برای ثبت جنایت‌های رژیم بعث عراق تأسیس کرد. مؤسسه «الحوار الانسانی» نیز در بغداد و لندن به مدیریت وی اداره می‌شود. از سال ۲۰۰۳ تا ۲۰۱۶ مصطفی الکاظمی نقش پشت پرده فعالی در حل اختلافات میان گروه‌های سیاسی ایفا می‌کرد. سال ۲۰۱۶ به ریاست سازمان امنیت ملی عراق منصوب شد.

الکاظمی؛ مناسب­ترین گزینه نسبت به دیگران

گرچه برخی از اشخاص سعی دارند اینطور بیان کنند که الکاظمی در زمان تصدی مسئولیت امنیتی خود در عراق، توفیق چندانی حاصل نکرده و علیه مقاومت بوده است اما برای این ادعایشان سندی ذکر نمی­کنند. همچنین جایگاه ویژه و حساس گروه­های مقاومت در عراق به گونه­ای است که بدون بررسی اقدام به حمایت وی نکرده­اند و حتما شواهد و قرائنی را درنظر می­گیرند که این خود نکته مهمی است. اما آنچه از حمایت گروه­ها تفسیر می­شود این است که الکاظمی بهترین گزینه از میان گزینه­های موجود بود نه اینکه مستقیما به عنوان تنها گزینه مورد حمایت و تایید احزاب و جناح­ها قرار بگیرد. این امر بدین معناست که تلقی مناسب بودن در میان سایر گزینه­ها برای آینده محور مقاومت در عراق مستلزم تعامل­های دوگانه او و حشدالشعبی بوده است.

ویژگی بارز الکاظمی (که می­توان گفت این ویژگی مهم باعث تایید وی توسط نیروهای مقاومت و احزاب شیعه شد) این است که وی نقشی میانجی­گرایانه دارد. علاوه بر جناح­های عراقی، این ویژگی باعث شده که هم ایران و هم رژیم آمریکا از این انتخاب حمایت کنند زیرا الکاظمی برای هر دو طرف استعداد ایجاد روابط و تعامل در بخش­های مختلف را دارد. این نکته را نباید فراموش کنیم که سیاستمداران عراقی اغلب در عرصه­ی دیپلماتیک و سیاسی، اعتقاد چندانی به مبارزه مسلحانه و تقابل با ایالات متحده ندارند و در بهترین حالت تحت تاثیر روحیه­ی ملی گرایانه در صدد استقلال هرچه بیشتر عراق از بیگانگان هستند. این امر در سخنان و تصمیماتی که الکاظمی پس از تشکیل کابینه اتخاذ کرده بود به خوبی مشهود است. به عنوان مثال وی در گفت‌وگو با سفیر آمریکا در بغداد ضرورت همکاری و هماهنگی میان دو کشور در زمینه‌های اقتصادی و امنیتی، مبارزه با تروریسم و آماده سازی برای گفت‌وگو ‌های راهبردی میان آمریکا و عراق و تلاش برای حفظ امنیت و ثبات در منطقه و دور کردن خطر از آن را تاکید کرد بود.

تعامل اولیه با احزاب شیعه و گروه­های مقاومت

بحث دیگر درباب ارتباط الکاظمی با گروه­های مقاومت و جناح­های سیاسی شیعه این است که به نظر می­رسد او قطعا نظر این گروه­ها را برای تصدی این پست جلب کرده است ولو اینکه در این بین از سیاست میانجی­گرایانه خود و وعده دادن کمک گرفته باشد. به عنوان مثال الکاظمی صریحا اعلام کرده که خاک عراق نباید محلی برای تسویه حساب­ها و حمله به کشور دیگر (یعنی ایران) باشد و این رویکرد برای مقاومت بسیار خوشایند است. از طرفی نیروهای مقاومت که این روزها درگیر عملیات پاکسازی و مقابله با هسته­های فعال شده داعش هستند، حمایت دولت مرکزی و آرام شدن اوضاع داخلی و اعتراضات را پشتیبان مهمی برای خود می­دانند که الکاظمی باید برای آنها تدابیری اتخاذ کند. به این دلیل که به گفته­ی برخی کارشناسان، تجربه­ی اطلاعاتی و امنیتی وی نکته مثبتی است تا اعتراضات و موج سواری­های ناشی از آن را کنترل کرده و نوک پیکان اتهام را از حشدالشعبی و ایران را که غربی­ها سعی دارند آنها را مقصر اوضاع کنونی عراق نشان دهند، جابجا کند.

از طرف دیگر احزاب شیعه در عراق و گروه­های مقاومت نیز از وی حمایت جدی داشته­اند. پنج فراکسیون بزرگ شیعه عراق شامل «الفتح» (هادی العامری)، «دولت قانون» (نوری المالکی)، «جریان حکمت» (سید عمار حکیم) و «جنبش العطاء» (فالح الفیاض) در نشست اخیر خود در منزل «هادی العامری» درباره معرفی الکاظمی به‌عنوان نامزد فراکسیون‌های شیعه برای تصدی پست نخست‌وزیری عراق به اجماع نظر رسیده‌اند. «مقتدا صدر»، به عنوان پدر معنوی فراکسیون سائرون نیز بعد از این اجماع پیام‌هایی مبنی بر تأیید نامزدی الکاظمی داده و بخشی از فراکسیون «النصر» (حیدر العبادی) نیز بعد از اطمینان از حصول این اجماع، حمایت خود را از عدنان الزرفی پس گرفته‌اند. لذا تعامل اولیه و خوبی میان الکاظمی و این جناح­ها شکل گرفته است و باید منتظر ماند تا ببینیم سایر اقدامات و تصمیم­گیری­ها به چه سمت و سویی خواهد رفت.

الکاظمی و مهمترین خواسته نیروهای مقاومت

مصوبه­ی پارلمان عراق بعد از ترور شهید حاج قاسم سلیمانی فرمانده سپاه قدس و شهید ابومهدی المهندس نائب رئیس حشدالشعبی، در خصوص اخراج نیروهای آمریکایی از عراق را می­توان مهمترین خواسته­ ی گروه­های مقاومت عراق دانست. راجع به جایگاه الکاظمی در این خصوص باید گفت که نخست وزیری  عراق وظیفه­ی اجرای این قانون را دارد و باید فورا این مسئله را پیگیری کند. پیش­تر گروه­های مقاومت نظیر عصائب اهل الحق، حرکه النجباء و کتائب حزب الله بیان کرده بودند که اول باید از طریق راهکار دیپلماتیک این مسئله پیگیری شود و اگر این اتفاق نیفتد وارد اقدام نظامی خواهند شد. اما آنچه از سیاست الکاظمی بر می­آید این است که این فرد بدلیل علاقه برای ایجاد تعاملات اقتصادی و امنیتی که با آمریکا دارد بطور جدی وارد این بحث نمی­شود و روند انتقام سخت از راهکارهای سیاسی به جایی نخواهد رسید. ضمن اینکه مقامات آمریکایی نیز در ازای همکاری حتما خواسته­های خود را مطرح کرده و از الکاظمی می­خواهند در حفظ ثبات دولت عراق در خصوص تعامل با آمریکا تلاش کند.

جمع بندی سخن اینکه شروع کار الکاظمی نشان داد میانجی گری وی این اتفاق را رقم زده است که اولا رضایت احزاب شیعه و گروه­های مقاومت را جلب کرده و اولویت اصلی خود را حل منازعات داخلی عراق قرار دهد؛ و ثانیا در سیاست خارجی خود نیز ضمن تاکید بر استقلال عراق، خواهان تعامل سازنده هم با جمهوری اسلامی و هم رژیم آمریکا باشد. بدیهی است او در این بین امتیازاتی رد و بدل خواهد کرد تا ثبات خود را حفظ کند. باید منتظر بود تا با بررسی ادامه­ی روند فعالیت کابینه الکاظمی و تصمیمات وی، میزان توجه او به احزاب شیعه و گروه­های مقاومت روشن­تر گردد.

پژوهشگر محور مقاومت