سیصد نباید برای تدریس موفق

تعطیلات تابستانه که بسیاری از استادان و معلمان از تدریس فارغ شده اند، فرصت مناسبی است که با ارزیابی تدریس خود در سال و ترم گذشته، برای آینده هم برنامه ریزی و دانش اندوزی کنند.
آنچه در پی می‌اید نبایدهایی است که دانستن آن‌ها برای هر معلم و استادی ضروری و لازم است.

*سیصد نباید برای تدریس موفق*

1- آغاز کلاس بدون بسم الله
2- بدون سلام وارد کلاس شدن
3- آغاز کلاس با بداخلاقی
4- آغاز کلاس بدون کمی احوال‌پرسی
5- آغاز کلاس بدون ابرقراری نظم
6- ترسیم نکردن اهداف درس در ابتدای ترم یا سال تحصیلی
7- ترسیم رویایی و غیر قابل دستیابی اهداف درس
8- نگاه چشمی و توجه، فقط به به بخشی از کلاس
9- نگاه به شخص خاص
10- نگاه نکردن و وانمود حال ناخوشایند از شخصی خاص
11- نگاه به در و دیوار
12- نگاه مکرر به بیرون از پنجره
13- دیر آمدن و سر وقت رفتن
14- سر وقت آمدن و زود رفتن
15- دیر آمدن و زود رفتن
16- دیر آمدن و بدون رضایت همه دیر رفتن
17- تعطیلی کلاس به بهانه‌های مختلف
18- بی توجهی به وضع ظاهری خود
19- بی نظمی و وقت ناشناسی
20- معرفی نکردن و نگفتن مختصری از رزومۀ کاری در ابتدای سال
21- اغراق و غلو در معرفی خود و رزومهٔ کاری بافت
22- از معلمان و استادان پیشین بدگویی نمودن
23- تعریف بیش از حد از خود
24- بی مطالعه به کلاس رفتن
25- سرسری گرفتن درس
26- عدم مدیریت کلاس
27- عدم ارتباط منطقی با فراگیران
28- توقع و انتظار یک‌سان از همه
29- مسئولیت ناپذیری
30- بی صبری و از کوره به در رفتن
31- بی عدالتی
32- عدم شناخت کافی از روحیات، طبیعت‌ها، نیازها و تفاوت‌ها
33- تحقیر متعلمان
34- غرور بی جا
35- خوب گوش ندادن به پرسش‌ها
36- انتقاد نپذیرفتن
37- ارزیابی نکردن مستمرِ خود
38- ارزیابی نکردن مستمرِ پیشرفت تحصیلی فراگیران
39- عدم مطالعة مستمر
40- بی اطلاعی از اوضاع فرهنگی، سیاسی و اقتصادی جامعه
41- شوخی‌های بی جا
42- بد دهانی
43- عدم بهره گیری از وسایل جدید کمک آموزشی
44- عدم آشنایی با فناوری‌های نو و فضای مجازی
45- عدم پیوند محبت‌آمیز و عاطفی
46- برقراری ارتباط عاطفی بیش از حد با فراگیران به نحوی که درس را تحت‌الشعاع قرار دهد
47- ایجاد یاس و نا امیدی
48- گلایه از وضعیت جامعه
49- بیان مشکلات شخصی
50- یک‌نواختی کلاس
51- عدم بهره گیری از طنز، لطیفه و...
52- استفاده از حربة زور و تهدید
53- استفاده از حربۀ نمره برای اولین گام در تشویق یا تنبیه
54- استفاده از نمره به عنوان یک حربة ثابت
55- گروکشی در نمره دادن
56- تبعیض در نمره دادن
57- بی‌میلی و بی‌رغبتی به درس یا تدریس
58- انعطاف‌ناپذیری
59- برخورد کینه‌ای با فراگیران
60- عدم یادگیری فنون نوین تدریس
61- عدم تعامل با دیگر همکاران خود
62- قبول هدایا از فراگیران
63- تحمیل هزینه‌های سنگین خرید کتاب و لوازمی که در وسع اکثریت نیست
64- توجه نداشتن به فراگیران بی‌بضاعت
65- عدم برخورداریٍ حداقلی از جنبه‌های عمومی علم روانشناسی
66- با شکم گرسنه به کلاس رفتن
67- با اعصاب خراب به کلاس رفتن
68- برجسته کردن جیب از خودکار، کیف پول، موبایل و... به نحوی که ظاهر را خراب کند
69- متهم کردن فراگیران به دروغ در صورتی که به دلیلی عذر بیاورند
70- بی‌توجهی به مشکلات شخصی و خانوادگی دانش آموزان و دانشجویان
71-همراه نداشتن خودکار
72- عدم معرفی منابع مرتبط
73- به روز نبودن منابع
74- انگشت‌نما شدن
75- انگشت‌نما کردن یک یا چند فراگیر
76- درگیری لفظی
77- درگیری یا تنبیه فیزیکی
78- عبوس و گرفته بودن
79- مسواک نزده به کلاس رفتن
80- بوی نامطبوع کفش یا بدن
81- تدریس با عینک آفتابی یا دودی(به نحوی که چشم دیده نشود (اگر مجبورید هر از گاهی آن را از چشم بردارید حتی برای چند ثانیه)
82- تا پایان کلاس، یک جا نشستن یا ایستادن
83- گیر دادنِ بی خودی و دنبال بهانه گشتن
84- از کاه، کوه ساختن
85- سوء ظن بی جهت به خود یا کلاس
86- به همراه نداشتن یک آینۀ کوچک
87- ترس و وادادگی در کلاس
88- اهمیت بیشتر به پولدارها و آقازاده‌ها
89- تحقیر پولدارها و آقازاده‌ها
90- بی‌توجهی و تحقیر‌ بی‌بضاعت‌ها
91- آمد و شد به دانشگاه یا مدرسه با ماشین دانشجویان و دانش آموزان
92- درگیری و مجادله با مدیران آموزشگاه
93- بازی با خودکار، ریش، دکمه، ماژیک و...
94- یکسره‌ درس دادن بدون استراحت و تنفس
95- نداشتن طرح درس(دستکم طرح درس ذهنی)
96- تعجیل در رسیدن به اهداف
97- عدم تقسیم بندی بالسویۀ مطالب درسی در طول سال تحصیلی
98- خواستن تمرین‌های دشوار
99- رفاقت غیرمتعارف و معمول با فراگیران خصوصا تبعیض‌آمیز
100- اکتفا کردن به حرف و سخنرانی
101- پوشیدن لباس نامناسب، جلف و جلب توجه کننده
102- تحت‌الشعاع قرار گرفتن تدریس ذیل موارد جانبی همچون رنگ لباس، نوع پوشش و آرایش، نوع حرکت و رفتار و...
103- حضور در کلاس با لباس غیر رسمی
104- پوشیدن کفش تنگ، جوراب تنگ، لباس خشن و هرآنچه در روان شما تاثیر منفی دارد
105- فرستادن دانش‌آموز به دفتر و ناتوانی از حل مشکل در کلاس
106- ایجاد حالت پادگانی
107- ایجاد توقع غیرقابل دسترسی(مثلاً کاری کنید که از شما انتظار جوک‌گویی و خنداندن در هر کلاس داشته باشند)
108- پراکنده‌گویی یا پراکنده نویسی تابلو
109- عدم تطبیق درس با تیتر تابلو
110- نامنطم‌ نویسی روی تابلو
111- استفاده ناصحیح از تابلو مثلاً کل درس را روی تابلو نوشتن
112- پاک کردن تابلو با دست، آستین و ...
113- عدم تقسیم بندی تابلو در صورت تنوع موضوعات
114- پشت به کلاس هنگام کار با تابلو خصوصا طولانی مدت
115- وادار کردن دانش‌آموز خلافکار به عذرخواهی
116- عذرخواهی مکرر از کلاس
117- بی توجهی به رفع تیک‌های رفتاری خود
118- کیفیت را فدای کمیت کردن
119- دست انداختن کسانی که احتمالا تیک رفتاری دارند
120- زوم‌ کردن روی تیک‌های عصبی یا شخصیتی فراگیران
121- عدم رفع شبهۀ مشهود در ظاهر و سعی در مخفی کردن آن(مثلاً اگر یک انگشت ندارید، خیلی راحت بگویید مادرزاد است یا در تصادف قطع شده)
122- خواب آلوده درس دادن
123- سستیِ بدن و ورزیده نبودن
124- نگرش و توجه سیاسی به فراگیران
125- خواستن چیزی از فراگیران اگر خود به آن پایبند نیستید
126- پیوند ندادن آموزش‌های قبلی به درس فعلی
127- عدم اغماض وتغافل
128- پرتاپ کردن اشیا(گچ، ماژیک، عینک، صندلی و به طرف فراگیران)
129- عدم ضبط صوتی یا تصویری تدریس و مرور و ارزیابی دقیق و مستمر
130- خوردن بعضی غذاهایی که به آن حساسیت دارید و در تدریس شما اخلال ایجاد می کند(ترشی، نمک زیاد و... )
131- بردن بچه خردسال خود سر کلاس(یکی دوبار اشکال ندارد گاهی اوقات مفید هم هست)
132- خاموش نکردن گوشی یا پاسخ دادن آن وسط تدریس
133- یاد نکردن از مناسبت‌های خاص که با درس مصادف شده است
134- عدم بررسی و شناخت کافی و حضوری از محل تدریس(در اولین تدریس)
135- غیبت‌ و بدگویی کردن از بچه‌ها در دفتر آموزشگاه یا دانشگاه
136- مشاوره دادن در اموری که تخصص ندارید
137- مشورت نگرفتن‌از همکاران (مستقیم یا غیرمستقیم)‌در بهبود کلاس‌داری
138- خوردن سیر یا غذاهای بودار و رفتن به کلاس
139- اجبار به خریدن بستنی و ... برای کسانی که در کلاس شلوغ می کنند و قادر به کنترل آن‌ها نیستید
140- استفاده از برخی شیوه‌های نوین پیشنهاد شده در کارگاه‌ها، بدون تمرین قبلی
141- فقدان روح تعامل و همکاری بین استاد و دانشجو و بین دانشجویان باهم
142- عدم پیوند مطالب درسی با واقعیت‌های بیرونی
143- لحاظ نکردن روحیه فراگیران با برخی از کارهای عملی؛ مثل تشریح ناگهانی جسد برای کسی که از دیدن خون غش می‌کند!
144- فراموشیِ افرادِ ضعیف، تنبل, خجالتی، مشکل دار، پرخاشگر، بیش‌فعال
145- عدم توجه با بازخورد روش‌ها، طرح‌ها، دست‌ورزی‌ها ‌و اعلامی از بالا
146- نداشتن روحیه انتقادی و مبتکرانه نسبت به طرح‌ها و درس‌های مصوب و وحی‌مُنزل پنداشتن آن‌ها
147- رقابت با دیگر همکاران و رفاقت با خود به جای رفاقت با آن‌ها و رقابت با خود
148- شوخی با عقاید، قومیت، آداب و رسوم و ...
149- گلایه از دانش‌آموزان نزد والدین به‌جای تعامل و همفکری برای حل مشکلات
150- ممانعت بی‌دلیل از خروج دانش‌آموزان در مواقع ضروری همچون رفع حاجت و...
151- ورود به حریم خصوصی ایشان همچون جیب و کیف و موبایل و ...
152- سرزنش‌های زیاد
153- فراموشی اصل تشویق یا استفاده بیش از حد و بی‌جا از آن
154- قهرکردن مکرر با فراگیران
155- مدیریت نکردن کلاس و اکتفا کردن به تدریس
156- استمدادِ مکرر از دفتر آموزشگاه برای کنترل کلاس
157- بدگویی از همکار نزد مدیر به امید ارتقای خود
158- اصرار به سکوت محض فراگیران در کلاس
159- درگیری زبانی یا ذهنیِ مدام با افراد شلوغ کننده
160- نداشتن جاذبه
161- نداشتن جذبه
162- نداشتن دافعه در مواقع لزوم
163- توقع کمک مالی و معنوی از فراگیران
164- ساده و کاربردی نکردن فرمول‌ها و موضوعات درسی
165- اخراج از کلاس(مگر در موارد حاد آن‌هم بدون توهین و ارعاب و البته نه با لفظ اخراج )
166- فراموش کردن جایگاه معلم و استادی
167- توجه به تعلیم و تدریس محض و فراموشی جنبه‌های تربیتی و اخلاقی
168- فراموش کردن بردنِ کتاب، جزوه، کیف، یادداشت و...
169- استفاده از یک رنگ ماژیک
170- عدم تناسب اندازه ماژیک برای آخرین صندلی کلاس
171- عدم توجه به جنسیت مخاطب(پسر، دختر، مختلط)
172- عدم شناخت کافی از تفاوت‌های جنسیتی در امر آموزش
173- اعمال تبعیض ملیت‌ها
174- بی توجهی به تهویۀ مناسب کلاس
175- اجرای درس فقط در کلاس و بی توجهی به فضاهای مناسب دیگر
176- مسلط نبودن به بخشنامه‌‌ها، دستورالعمل‌ها و قوانین آموزشگاه مرتبط با تدریس(بازه زمانی، منابع، حضور و غیاب، آزمون و...)
177- عدم بومی سازی و ایجاد انعطاف در موارد بند بالا با توجه به فرهنگ منطقه و وحی منزل پنداشتن عین آن‌ها
178- عدم توجه به زبان بدن موقع تدریس
179- آهسته بودن تن صدا و فقط توجه به ردیف‌های اول
180- خیلی بلند بودن صدا اگر گوش خراج باشد
181- نرفتن هر ازگاهی به میان و انتهای کلاس
182- نداشتن رویه ای ثابت در چگونگی برخورد با تاخیرها
183- نداشتن رویه ای ثابت در دادن یا ندادن نمره کمکی
184- نداشتن رویه ای ثابت در برخورد با غیبت‌ها
185- نداشتن رویه ای ثابت برای آزمون‌ها
186- نداشتن رویه ای ثابت در پرسش یا عدم پرسش درس قبل
187- نداشتن رویة ثابت در امور انضباطی کلاس
188- نداشتن رویه ای ثابت در تدریس و تغییر مرتب روش های ناقص(روش مناسب باخودت را پیدا کن)
189- کوچک انگاری تاثیر تربیت یک فرد در جامعه
190- کوچک انگاری تاثیر تعلیم یک شخص در جامعه
191- عدم ایجاد انگیزه در تدریس
192- عدم سیر صعودی ساده به سخت در تدریس
193- عدم استفاده از تمثیل و ساده سازی
194- عدم سخنوری و تقویت آن
195- عدم شناسایی استعدادها
196- عدم تعامل منطقی با اولیا
197- عدم ارتقای علمی مستمر خود
198- عدم بهره‌گیری از کانال روش تدریس
199- عدم مهارت در طراحی سوال
200- حاشیه روی و فراموشی مطالب اصلی
201- به دنبال رضایت مدیران و همکاران بودن
202- صمیمی نبودن با متعلمان
203- ریسک پذیر نبودن
204- نداشتن معلومات عمومی و دینی
205- بیش از حد «کج‌دار و مریز» تا کردن
206- ندادن جرئت و جسارت اظهار نظر مخالف به متعلمین
207- اجازۀ بدگویی از دیگر استادان و معلمان
208- عدم قدردانی از معلمان پیشین کلاس
209- عدم درک شرایط فعلی و مقایسه با دوران تحصیل خود
210- بی توجهی به پیشرفت یا پسرفت تحصیلی و برخورد تدریس
211- دادن لقمۀ جویده علم به متعلم به جای قدرت اندیشه ورزی
212- تدریس چیزی که علاقه دارد اما تخصص ندارد
213- تدریس چیزی که تخصص دارد اما علاقه ندارد
214- تدریس‌چیزی‌که‌نه‌تخصص‌دارد‌نه‌‌علاقه
215- رازدار نبودن و در نتیجه ‌ترس متعلمان از بازگویی مشکلات خود به او
216- بی‌توجهی به احساسات و عواطف فراگیران
217- به دنبال نتیجه تدریس نبودن
218- بدبینی زیاد به کنش‌ها و واکنش‌های کلاس
219- نداشتن وقار
220- حب و بغض در تشویق و تنبیه
221- تدریس برای خوشایند دیگران
222- درنظر نگرفتن تاثیر رفتار
223- بیان سست و سرد
224- بیان خشن
225- بیان غیر اخلاقی
226- بیان بسیار احساسی و عاطفی
227- بیان بی احساس و کلیشه ای
228- بیان و لطیفه های خارج از نزاکت و عدم تطابق با جنسیت مخاطبین
229- یکی از اساتید نوشته است: «در اختیار گذاشتن شماره تلفن» ( البته من در این باره نگاه سیاه یا سفید ندارم با مدیریت و کنترل اشکال ندارد)
230- نجوشیدن کلام از عمق باور
231- تناسب نداشتن لحن بیان با موضوع درس
232- مشارکت ندادن فراگیران در بحث‌ و کار گروهی
233- ایجاد نا امنی روحی، روانی در کلاس
234- عدم ایجاد رغبت و شوق به درس در بین فراگیران
235- عدم تعیین مقصد نهایی از درس
236- مغلق و پیچیده گویی
237- ترس از بیان جملۀ «نمی‌دانم»
238- گذشتن از موضوعات مهم و ایستایی بر نکات فرعی(به دلیل آسانتر بودن)
239- تاکید بر «به چه فکر کن» به جای «چگونه فکر کن»
240- ترس از پرسیدن سؤالات اساسی به دلیل ترس از مورد سوال واقع شدن از سؤالات اساسی تر
241- برای اقناع، با همه به یک شیوه پاسخ دادن
242- اعتقاد اینکه حتما باید شیوه ای منحصر به فرد در تدریس پیدا کنم
243- شیوه ای انتخاب کنی که فکر کنی فقط قرار است دانشجوی شما باشند و دیگران نیز تابع شیوه تدریس شما خواهند بود!
244- بی توجهی به هشدارهای ناشی از تدریس شما(چه منفی چه مثبت)
245- نهادینه کردن این تفکر که «آموزش فقط در آموزشگاه وکلاس درس است»
246- تغییر محل کلاس بدون اطلاع قبلی
247- باز بودن در کلاس؛ اگر محل رفت و آمد دیگران است
248- ندادن منبع اصلی تدریس (کتاب یا جزوه یا خلاصه درس ...)
249- تعداد زیاد افراد در کلاس
250- نداشتن رویه ای مشخص برای پاسخ به سوالات(هر سوالی را هر وقت پاسخ دادن؛ بدون درنظر گرفتن اهمیت آن و مدت زمان لازم برای پاسخ و )
251- بی توجهی به قول و وعده های داده شده در درس‌های پیشین
252- هماهنگ نشدن با درس‌ها و تدریس استادان دیگر
253- به کار بردن کلمات بیگانه؛ اگر کاملا به آن زبان مسلط نیستید
254- تکیه کلام‌های خسته کننده و عدم حذف آن‌
255- تنبیه دسته جمعی
256- آشنا نبودن به شیوه‌های نوین و مؤثر تدریس
257- بی توجهی به اثر بیشتر یاددهی بصری نسبت به شنیداری
258- به هم زدن سیر منطقی مراحل تدریس
259- نپذیرفتن عواقب رفتار و گفتار خود
260- ابراز نارضایت کامل از شغل معلمی و مدرسی در کلاس
261- ابراز ناخشنودی از تدریس برای فراگیران خود
262- مچ‌گیری در کلاس
263- فقط تدریس؛ بدون مدیریت کلاس
264- عدم خلاقیت در تدریس
265- پایین تر یا همسطح بودن سواد با فراگیران
266- فراموشی ابزارهای تدریس مثلا گاهی نبودن یک ماژیک، تدریس را خراب می‌کند
267- عدم پیش بینی اتفاق غیرمترقبه مثلا در نظر نگرفتن امکان نبود «دیتاشو» اگر پاورپوینتی آماده دارید
268- مشخص نکردن تاثیر درس در زندگی و آینده دانش‌آموز
269- معرفی نکردن خود در اولین جلسه
270- سخنرانی محور بودن
271- بی توجهی به چینش صندلی‌ها و جای دانش آموزان
272- بی انصافی در قضاوت
273- لجبازی با دانش آموزان
274- نصیحت در جمع
275- سرزنش زیاد
276- واگذاری امور شخصی
277- شرطی کردن متعلم در درس خواندن
278- انتظار معجزه از خانواده دانش آموز برای رفع مشکل
279- گزارش مرتب مشکلات به خانواده ها بدون در نظر گرفتن وضعیت آن‌ها
280- گزارش مشکلات برای رفع تکلیف
281- تهدید به گزارش مشکل به خانوادة فراگیر
282- گزارش به جای تعامل و جاره جویی
283- تعامل بدون دلسوزی
284- انتظار قدردانی از رفع مشکل و حل مسئله
285- دلسوزی و اقدام بدون پشتوانه علمی و تجربیِ حل مسئله
286- تعجیل و بی تابی در نتیجۀ حل مسئله
287- ایجاد حس رقابت منفی بین متعلمین
288- عدم توانایی ایجاد الفت و رفاقت بین آن‌ها
289- متکلم وحده بودن
290- اتمام کلاس بدون در نظر گرفتن زمان‌بندی
291- گفتن حرف نادرست هرچند همه بپذیرند
292- گفتن مطلب حق و درست اگر نتوانیم قانع کنیم و کلاس به هم بریزد
293- اتمام کلاس با خاطره ناخوش
294- اتمام کلاس با تزریق خستگی مفرط
295- اتمام کلاس با پرسش‌های فراوانِ بی پاسخ
296- اتمام کلاس با ایجاد ترس
297- اتمام کلاس با دلخوری و ناراحتی
298- اتمام کلاس به دلیل عدم کنترل نظم
299- اتمام کلاس بدون جمع‌بندی
300- پایایان ندادن کلاس با ذکر صلوات بر محمد و آل محمد(ص)
والسلام

* مدرس معارف دانشگاه آزاد واحد خمینی شهر