هدف آمریکا از تحریم فروش نفت ایران، فراتر از فشار به اقتصاد ایران است/ بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت چه می‌خواهد؟

هنگامی که آمریکا از برجام خارج شد، رئیس جمهور این کشور اعلام کرد که تحریم‌های نفتی ایران در آبان ماه ۱۳۹۷ بازخواهند گشت. آمریکایی‌ها هدف از تحریم نفتی علیه ایران را به صفر رساندن صادرات نفت کشورمان به منظور کاهش درآمد‌های دولت اعلام کردند. شب گذشته وزیر نفت ایران در گفت‌وگوی ویژه خبری گفت: من فکر می‌کنم یکی از دلایلی که این تحریم‌های نفتی را علیه ایران و ونزوئلا اعمال کردند این است که برای فروش نفت خود بازار باز کنند.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا در هجدهم اردیبهشت ماه سال گذشته، خروج آمریکا از برجام را اعلام کرد. وی در سخنرانی خود بعد از خروج آمریکا از برجام وعده داد که تحریم‌های ایران در مدت ۹۰ روزه و ۱۸۰ روزه باز خواهند گشت. تحریم نفتی ایران ۱۸۰ روزه گنجانده شده بود؛ یعنی از ۱۴ آبان ۱۳۹۷ هر گونه معامله با شرکت نفت ایران، شرکت ملی نفت کش ایران، شرکت بازرگانی نفت ایران (نیکو) و خریداری نفت، محصولات نفتی و محصولات پتروشیمی از ایران ممنوع شد. در رسانه‌ها هدف آمریکا از این تحریم ها، کاهش درآمد‌های دولت ایران از طریق به صفر رساندن فروش و صادرات نفت ایران اعلام شد.

آمریکا علیرغم تمام تلاش‌های خود هرگز نتوانست فروش نفت ایران را در مهلت ۱۸۰ روزه به صفر برساند و به همین دلیل در آبان ماه سال گذشته اعلام کرد که هشت کشور چین، هند، کره جنوبی، ژاپن، ترکیه، اسپانیا، یونان و ایتالیا از تحریم‌های نفتی ایران به مدت شش ماه معاف هستند.

زمان پایان معافیت‌های نفتی این هشت کشور، اول ماه می ۲۰۱۹ مصادف با ۱۱ اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ بود. در دوم اردیبهشت ماه ۱۳۹۸ کاخ سفید با انتشار بیانیه‌ای از تصمیم دونالد ترامپ رئیس جمهور آمریکا برای عدم تمدید معافیت خرید نفت از ایران برای دیگر کشور‌ها خبر داد. در این بیانیه آمده بود: ترامپ تصمیم گرفته که دیگر معافیت‌ها بابت خرید نفت از ایران را که در ماه می‌ تمام می‌شود، تمدید نکند. این موضوع برای این است که صادرات نفت ایران به صفر رسانده و اصلی‌ترین درآمد دولت ایران از آن گرفته شود.

 

در ادامه بیانیه ذکر شده بود: ایالات متحده آمریکا، عربستان سعودی و امارات متحده عربی، سه عضو اصلی تولید انرژی جهان به همراه دوستان و متحدان متعهد هستیم که تقاضای کافی در بازار جهانی نفت ادامه پیدا کند. ما توافق کردیم که تصمیمی زمان بندی شده بگیریم تا اطمینان دهیم تقاضای جهانی در پی کنار گذاشتن نفت ایران از بازار فراهم خواهد شد.

 

در یک سال گذشته، دولت آمریکا به رغم تحریم نفتی ایران، نفت ونزوئلا را نیز تحریم کرده است. حالا پرسش اساسی این است که آیا واقعاً هدف دولت آمریکا از تحریم نفتی ایران و ونزوئلا تنها کاهش درآمد‌های این دو کشور به منظور وارد کردن فشار حداکثری به حکومت‌های آن‌ها بوده است؟

برای پاسخ به این پرسش، باید به صحبت‌های شب گذشته (شانزدهم تیر ماه ۱۳۹۸) بیژن نامدار زنگنه وزیر نفت در گفت‌وگوی ویژه خبری شبکه دو رجوع کنیم. وزیر نفت در پاسخ به این پرسش مجری که آیا رفتار آمریکا از یک مصرف کننده عمده به یک تولیدکننده عمده در بازار نفت تغییری کرده است یا خیر، گفت: من فکر می‌کنم یکی از دلایلی که این تحریم‌های نفتی را علیه ایران و ونزوئلا اعمال کردند، این است که برای فروش نفت خود بازار باز کنند. وی با بیان اینکه آمریکا ظرف دو سال یعنی در فاصله جولای ۲۰۱۷ تا ۲۰۱۹، میزان تولید نفت روزانه خود را ۳ میلیون و ۱۰۰ هزار بشکه افزایش داده است، گفت: آمریکا هم اکنون بزرگ‌ترین تولیدکننده نفت در دنیاست و پس از آن روسیه با بیش از ۱۱ میلیون بشکه در روز و عربستان با بیش از ۹ میلیون بشکه در روز در جایگاه بعدی است.

 

وزیر نفت با بیان اینکه اگر ملاک مقایسه را ژانویه ۲۰۱۷ (اولین ماه میلادی) در نظر بگیریم به این میزان تولید نفت آمریکا می‌توان روزانه ۵۰۰ هزار بشکه دیگر اضافه کرد، یعنی در مجموع افزایش تولید نفت آمریکا از ژانویه ۲۰۱۷ تا جولای ۲۰۱۹ روزانه ۳ میلیون و ۶۰۰ هزار بشکه بوده است، گفت: این موضوع (افزایش تولید نفت آمریکا) به هیچ وجه در محاسبات اوپک دیده نشده بود و کسی در بازار تصور نمی‌کرد آمریکا با چنین سرعتی به تولید خود بیفزاید. زنگنه ادامه داد: این مقدار تولید نفت نیازمند بازار است و با کاهش تولید عادی نفت اوپک (کاهش یک میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه ای) جبران نمی‌شد و در نتیجه آمریکا باید شوک‌هایی به بازار وارد می‌کرد تا بتواند برای خود بازار پیدا کند. بخشی از تحریم‌ها در این جهت است که آمریکا بتواند به تولید و توسعه شیل اویل ادامه دهد.

داده‌های نمودار زیر از سایت اداره اطلاعات انرژی آمریکا استخراج شده است. آخرین اطلاعات موجود در این سایت مربوط به آپریل ۲۰۱۹ می‌باشد. همان گونه که دیده می‌شود در دو سال اخیر تولید نفت آمریکا رشد چشمگیری را داشته است.

این موضوع نشان می‌دهد که اعمال تحریم‌ها علیه ایران و ونزوئلا تنها با هدف کاهش درآمد‌های این دو کشور نبوده بلکه آمریکا به دنبال بازارگشایی برای تولید نفت خود بوده است. گواه این موضوع نیز فروش نفت این کشور به مشتری‌های نفتی ایران بعد از تحریم‌هاست. آخرین اقدام آمریکا در این زمینه، مربوط به فروش یک محموله نفتی به پالایشگاه دولتی مانگالور هند در ۱۴ تیر ماه ۱۳۹۸ بوده است. رویترز در این مورد نوشت: ام ونکاتش، مدیرعامل شرکت دولتی پالایشگاهی و پتروشیمی مانگالور گفته است، این شرکت نخستین محموله نفت تاندر هورس آمریکا را از طریق یک مناقصه برای تحویل در نیمه اکتبر خریداری کرد و این دومین محموله نفتی خریداری شده از آمریکاست. این قرارداد به دنبال جبران نبود نفت ایران با افزایش خرید از آمریکا بسته شده است.

شایان ذکر است، هند از جمله خریداران عمده نفت ایران بود و تا قبل از تحریم‌های نفتی اخیر آمریکا علیه ایران، روزانه بین ٤٥٠ تا ٤٨٠ هزار بشکه نفت از ایران وارد می‌کرد. با اجرایی شدن مرحله اول تحریم نفتی آمریکا در آبان ماه سال گذشته، ایالات متحده به هند اجازه داد، به واردات روزانه سیصد هزار بشکه نفت از ایران ادامه دهد، اما مدت معافیت در اردیبهشت ماه سال جاری منقضی شد.

همچنین تا قبل از خروج آمریکا از برجام، صادرات نفتی ایران روزانه به دو میلیون و ٥٠٠ هزار تا دو میلیون و ٧٠٠ هزار بشکه می‌رسید که پس از اجرایی شدن تحریم‌های نفتی این میزان به حدود یک میلیون و ٥٠٠ هزار بشکه تنزل پیدا کرد. طبق آخرین گزارش آژانس بین المللی انرژی که در ۲۴ خرداد ماه سال جاری منتشر شد، صادرات نفت ایران در ماه می ۲۰۱۹ نسبت به ماه قبل حدود ۴۸۰ هزار بشکه افت داشته و به حدود ۸۱۰ هزار بشکه رسیده است؛ بنابراین، تنها با تحریم نفتی ایران، هم اکنون عرضه نفت جهانی روزانه بیش از ۱.۸ میلیون بشکه کاهش یافته که آمریکا سعی دارد افزایش نفت خود در سال‌های اخیر را جایگزین آن کند.