چرا سفر نخست‌وزیر عراق به ایران مهم است؟
عادل عبدالمهدی، نخست‌وزیر عراق، در چارچوب سفری رسمی و برای نخستین بار در قامت رئیس دولت این کشور همسایه به ایران سفر کرده است. انجام این سفر در شرایطی که از یک سو، ایالات متحده تلاش خود را برای فاصله انداختن میان ایران و شرکای منطقه‌ای و بین‌المللی کشور افزایش داده و از سوی دیگر، رقبای منطقه‌ای ایران در راستای محدود کردن نفوذ کشور در عراق فعال شده‌اند، حائز اهمیت بسیار است.
به گزارش «آزادی»، نخست‌وزیر عراق روز شنبه و در رأس یک هیئت عالیرتبه سیاسی و اقتصادی وارد تهران شده و دیدار‌های خود را با مقامات ارشد جمهوری اسلامی ایران آغاز کرد. در این راستا، پس از استقبال از وی توسط حسن روحانی، رئیس‌جمهور کشورمان و گفتگو‌های دوجانبه دو رئیس دولت، عبدالمهدی به دیدار آیت‌الله خامنه‌ای، رهبر معظم انقلاب رفت. در این فاصله، هیئت‌های دو کشور نیز با یکدیگر دیدار کرده و درباره جنبه‌های مختلف روابط دوجانبه به گفتگو پرداختند.
سفر عبدالمهدی به تهران به فاصله کمتر از یک ماه از سفر روحانی به بغداد صورت می‌گیرد که در جریان آن، موافقتنامه‌ها و یادداشت‌های تفاهم مهمی در حوزه‌های مختلف به امضای طرفین رسید. از مهمترین توافقات صورت گرفته در جریان سفر مذکور، می‌بایست به توافق در زمینه رایگان شدن صدور روادید برای اتباع دو کشور، تأکید بر مبنا قرار دادن معاهده «الجزایر» در روابط دوجانبه، توافق بر سر اتصال خط آهن شلمچه- بصره و همچنین تعدادی موافقتنامه تجاری و اقتصادی بود.
در همین راستا، همزمان با اعلام تصمیم نخست‌وزیر عراق برای سفر به ایران، یکی از اهداف اصلی این سفر، پیگیری توافقات انجام گرفته در جریان سفر روحانی و به نتیجه رساندن آن‌ها عنوان شده بود. در واقع، مشایعت عبدالمهدی توسط هیئتی متشکل از مقامات سیاسی و اقتصادی و همچنین فعالین بخش خصوصی عراق، نشان از جدی بودن طرف عراقی در به نتیجه رساندن توافقات مذکور دارد.
در این میان، توجه به شرایط جاری منطقه‌ای و بین‌المللی، به ویژه از منظر تلاش رقبای جمهوری اسلامی ایران برای محدود کردن نفوذ ایران در عراق، اهمیت این سفر را بیش از پیش روشن می‌سازد. در این زمینه، به طور مشخص می‌توان به نقش آمریکا و عربستان سعودی اشاره کرد.
همزمان با نزدیک شدن موعد پایان یافتن معافیت‌های تحریمی در نظر گرفته شده از سوی واشنگتن برای خریداران نفت ایران، مقامات آمریکایی نه تنها مدعی عدم تمدید این معافیت‌ها شده‌اند، بلکه علناً اعلام کرده‌اند که شرکای اقتصادی ایران، به جز حوزه نفت می‌بایست در دیگر حوزه‌ها نیز روابط خود را با تهران قطع کرده و یا به شکل قابل توجهی محدود سازند.
این در حالی است که طی سال‌های اخیر، ایران به عنوان تأمین‌کننده اصلی برق عراق شناخته شده و صادرات انرژی برق، یکی از جنبه‌های اصلی روابط دو کشور را تشکیل داده است. بر اساس آمار‌های موجود، عراق در حال حاضر حدود ۳۰ درصد از برق مورد نیازش را از ایران وارد می‌کند. در این میان، هرچند واشنگتن اخیراً با تمدید معافیت تحریمی برای عراق به مدت ۹۰ روز به منظور تأمین برق خود از ایران موافقت کرد، اما همچنان به بغداد هشدار می‌دهد که می‌بایست در راستای قطع وابستگی به ایران قدم بردارد.
با این حال، محمد الحلبوسی، رئیس پارلمان عراق، در جریان سفر اخیر خود به واشنگتن صراحتاً اظهار داشت که در شرایط کنونی، قطع واردات برق از ایران ممکن نیست و عراق برای رسیدن به خودکفایی در این زمینه، دستکم به سه سال زمان نیاز دارد. از سوی دیگر، هرچند مقامات ارشد آمریکایی، از جمله شخص دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور این کشور، گهگاه از ضرورت ادامه حضور نیرو‌های نظامی آمریکایی در عراق به منظور تحت کنترل قرار دادن و یا «مهار» ایران سخن گفته‌اند، مقامات عراقی تصریح کرده‌اند که چنین موضوعی برایشان پذیرفتنی نیست.
از سوی دیگر، سفر نخست‌وزیر عراق به تهران در شرایطی انجام می‌شود که عربستان سعودی به عنوان رقیب منطقه‌ای ایران نیز اخیراً تحرکات خود را به منظور محدود کردن فضای مانور ایران در عراق شدت بخشیده است. در آخرین و یکی از جدی‌ترین اقدامات در این زمینه، ماجد بن عبدالله القصبی، وزیر تجارت عربستان سعودی در رأس یک هیئت عالیرتبه اقتصادی به عراق سفر کرد تا به گفته خود، «مرحله‌ای جدید» در روابط دو کشور را آغاز کند.
این مقام سعودی در جریان سفر خود اعلام کرد که کشورش مبلغ یک میلیارد دلار در قالب وام به منظور پیشبرد پروژه‌های توسعه‌ای و ۵۰۰ میلیون دلار نیز به منظور ارتقای صادرات، در اختیار عراق قرار می‌دهد. وی همچنین اعلام کرد که به عنوان هدیه‌ای از جانب ملک سلمان، پادشاه سعودی، عربستان اقدام به ساخت یک استادیوم ورزشی ۱۰۰ هزار نفری در بغداد خواهد کرد. در جریان این سفر همچنین کنسولگری عربستان سعودی در بغداد بازگشایی شد.
بسیاری از ناظران، هدف اصلی عربستان سعودی از توسعه روابط با عراق را در شرایط کنونی، مقابله با نفوذ ایران در این کشور می‌دانند که در دوره پس از شکست داعش در عراق و سوریه، بیشتر نیز شده است. در این راستا، هرچند ریاض طی ماه‌های اخیر تلاش کرد تا از طریق فشار‌های سیاسی و دیپلماتیک و نیز برخی اقدامات ایذایی، بغداد را برای محدود کردن روابط با تهران تحت فشار بگذارد، در این زمینه موفقیتی حاصل نکرد و اکنون، از درِ توسعه روابط سیاسی و به ویژه اقتصادی با هدف رقابت با ایران وارد شده است.
با این وجود، آن‌گونه که مشخص است، هرچند دولت کنونی عراق از برقراری روابط مثبت با کشور‌های مختلف منطقه، از جمله عربستان سعودی استقبال می‌کند، اما مایل نیست چنین امری به هزینه به خطر افتادن روابط مثبتش با ایران صورت گیرد. عبدالمهمدی نیز پس از سفر به ایران، دیدار از تعدادی دیگر از کشورها، از جمله عربستان را در دستور کار دارد؛ اما ماهیت دوستانه و در عین حال جدی گفتگو‌های وی در تهران، حاکی از حفظ جایگاه ویژه ایران در عرصه سیاسی و اقتصادی عراق در آینده قابل پیش‌بینی است.
