آیا ۳ میلیون و ۷۵۹ هزار تومان به عنوان حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری در نظر گرفته خواهد شد؟

با نزدیک شدن به روز‌های پایانی سال، دوباره موضوع تعیین حقوق و دستمزد کارگران برای سال آینده داغ شده است. تاکنون تنها یک جلسه شورای عالی کار جهت تعیین حقوق و دستمزد کارگران برگزار شده و قرار است در جلسه بعدی ـ که در ۲۱ اسفند برگزار می‌شود ـ وزیر کار نیز باشد. پیش بینی‌ها حکایت از آن دارد، بر خلاف قانون کار، افزایش حداقل دستمزد در سال آینده، به گونه‌ای نخواهد بود که بتواند حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری برای یک ماه را پوشش دهد.

به گزارش «تابناک اقتصادی»؛ سال جاری در حالی آغاز شد که نوسانات و تکانه‌های ارزی به رغم تلاش‌های دولت به بازار کالا و خدمات سرایت کرد و قیمت‌ها به شدت افزایش یافت. همین موضوع باعث شد تا قدرت خرید مردم به ویژه قدرت خرید کسانی که حقوق و دستمزدی ثابتی دریافت می‌کردند، به شدت کاهش یابد. در این بین، مشکلات جامعه کارگری، بیشتر از سایر قشر‌های جامعه بود و به همین منظور، نمایندگان کارگری شورای عالی کار، در تیرماه، خواستند دولت در دستمزد امسال بازنگری کند که این درخواست با تشکیل یک نشست شورای عالی کار مطرح شد، اما به نتیجه نرسید.

 

علی خدایی، نماینده کارگران در شورای عالی کار در بیستم شهریور ۱۳۹۷ طی مصاحبه‌ای اعلام کرد: نمایندگان هر سه گروه کارگری، کارفرمایی و دولت بر افزایش ۸۰۰ هزار تومانی هزینه‌های زندگی و تورم ۳۱ درصدی در این هزینه‌ها توافق کرده اند. همچنین کاهش ۵۲ درصدی قدرت خرید کارگران به تأیید هر سه گروه رسیده است. وی افزود: در این جلسه مقرر شد، پیشنهاد احیای ستاد بن به عنوان مصوبه کمیته مزد به شورای عالی کار برای تصویب نهایی ارجاع شود. در نهایت این پیشنهاد هم راه به جایی نبرد تا اینکه دوباره موضوع تعیین دستمزد و حقوق کارگران به پایان سال موکول شود. هر ساله حداقل حقوق و دستمزد بیش از ۱۴ میلیون کارگر بر اساس یک پروسه خاص و مشخصی برای سال آینده تعیین می‌شود.

 

حداقل حقوق و دستمزد کارگران چگونه تعیین می‌شود؟

طبق ماده ۴۱ قانون کار، شورای عالی کار همه ساله موظف است میزان حداقل مزد کارگران را برای نقاط مختلف کشور و یا صنایع مختلف بر اساس درصد تورمی که از سوی بانک مرکزی جمهوری اسلامی ایران اعلام می‌شود، تعیین کند. همچنین حداقل مزد باید بدون آن که مشخصات جسمی و روحی کارگران و ویژگی‌های کار محول شده را مورد توجه قرار دهد، به اندازه‌ای باشد تا زندگی یک خانواده که تعداد متوسط آن توسط مراجع رسمی اعلام می‌شود را تأمین کند.

البته پیش از ورود به مذاکرات تعیین حداقل دستمزد در شورای عالی کار، میزان مخارج ماهیانه زندگی کارگران در "کمیته دستمزد" این شورا بررسی می‌شود تا حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری تعیین شود. در این کمیته که متشکل از اعضا و نمایندگان تشکل‌های کارگری است به منظور تعیین دستمزدی متناسب با وضعیت معیشتی کارگران و توجه ویژه به تنگنا‌های معیشتی قشر کارگر با در نظر گرفتن شرایط اقتصادی و تورم موجود پیشنهادهایی مطرح می‌شود. در کمیته دستمزد نمایندگان هر گروه کارگری دور میز مذاکره نشسته و با بررسی قیمت‌های منطقه‌ای به دست آمده از سراسر کشور و آنالیز قیمت ها، حداقل‌های زندگی یک خانوار کارگری را بر مبنای نرخ تورم محاسبه می‌کنند؛ پس از آن گزارش جمع بندی شده به "ستاد دستمزد" ارائه می‌شود.

در "ستاد دستمزد" رقم دستمزد کارگران به تصویب نمی‌رسد، بلکه نتیجه مذاکرات و گفت وگو‌های دو جانبه میان نمایندگان گروه کارگری و کارفرمایی زیر نظر معاون روابط کار جمع بندی و به شورای عالی کار ارسال می‌شود.

حداقل دستمزد در سال‌های قبل چقدر بوده است؟

جدول زیر حداقل دستمزد و میزان افزایش آن و نرخ تورم در ده سال اخیر را نشان می‌دهد. در این ده سال میزان افزایش حداقل دستمزد در ۵ سال بیشتر و در ۵ سال کمتر از نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی بوده است. همان گونه که دیده می شود، در دو سال اخیر یعنی سال‌های ۱۳۹۶ و ۱۳۹۷ دو نرخ جهت میزان افزایش مزد آمده است؛ در سال ۱۳۹۷، کارگران به دو گروه «حداقلی بگیران» و «سایر سطوح مزدی» تقسیم شدند و بر همین مبنا دو نرخ در ستون میزان افزایش مشاهده می‌گردد. کارگرانی که دستمزد پایه آن‌ها در سال ۹۶ معادل ۹۳۰ هزار تومان بود «کارگران حداقلی بگیر» تلقی شدند که دستمزد این گروه از کارگران در سال ۹۷ به میزان ۱۹.۵ درصد افزایش یافت. همچنین دستمزد سایر کارگران که حقوق پایه آن‌ها در سال ۹۶ بیشتر از ۹۳۰ هزار تومان بود، در گروه «سایر سطوح مزدی» قرار گرفتند و دستمزد آنان ترکیبی از «درصد» و «رقم ثابت» تعیین شد و به این ترتیب علاوه بر افزایش ۱۰.۴ درصدی نسبت به پایه حقوق ۹۶، رقم ثابت ۸۴ هزار و ۶۲۴ تومان به مزد پایه این گروه از کارگران اضافه شد. پیش بینی می‌شود در سال ۱۳۹۸ نیز کارگران به دو گروه «حداقلی بگیران» و «سایر سطوح مزدی» تقسیم شوند و بنابراین میزان افزایش دستمزد کارگران در سال ۱۳۹۸ نیز به دو صورت خواهد بود.

نکته بااهمیت در سال جاری برای تعیین حداقل دستمزد سال ۱۳۹۸ این است که بانک مرکزی اعلام نرخ تورم را از آبان ماه سال جاری متوقف کرده و این در حالی است که طبق قانون کار باید نرخ تورم بانک مرکزی ملاک تعیین حداقل دستمزد قرار بگیرد.

سال	حداقل دستمزد(تومان)	میزان افزایش در مقایسه با سال گذشته (درصد)	نرخ تورم سال قبل (درصد)
1388	236,520	17	25.4
1389	303,000	13	10.8
1390	330,300	9	12.4
1391	389,700	18	21.5
1392	487,125	25	30.5
1393	608,906	25	34.7
1394	712,425	17	15.6
1395	812,164	14	11.9
1396	930,000	14.5 و 12	9
1397	1,114,140	19.8 و 12	9.6

حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری در ماه چقدر تعیین شده است؟

همان گونه که عنوان شد کمیته دستمزد، قبل از ورود به فرآیند تعیین حداقل دستمزد در شورای عالی کار برای سال آینده سعی می‌کند تا حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری را تعیین کند.

در ۲۴ بهمن ماه سال جاری کمیته دستمزد اعلام کرد، با محاسبات صورت گرفته حداقل هزینه معیشت خانوار برای سال ۹۷ با احتساب نرخ تورم ۲۰.۶ درصدی دی ماه (بر خلاف قانون کار، نرخ تورم مرکز آمار ایران ملاک قرار گرفته و این در حالی است که همواره نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی بالاتر از نرخ تورم اعلامی مرکز آمار ایران بوده است) و میانگین هر خانواده ۳.۳ تن، معادل ۳ میلیون و ۷۵۹ هزار تومان استخراج شد. این در حالی بود که کمیته دستمزد شورای عالی کار حداقل هزینه معیشت برای سال ۹۶ را ۲ میلیون و ۶۷۰ هزار تومان در ماه تعیین کرده بود. مقایسه این دو عدد نشان می‌دهد که قدرت خرید جامعه کارگری در سال جاری در مقایسه با سال ۹۶ یک میلیون و ۸۹ هزار تومان کاهش یافته است.

 

از مجموع ۳ میلیون و ۷۵۹ هزار تومانی هزینه معیشت در سال جاری که نمایندگان کارگری و کارفرمایی در مورد آن هم عقیده هستند، ۹۹۲ هزار و ۴۴۵ تومان سهم هزینه‌های اقلام خوراکی و ۲ میلیون و ۷۶۶ هزار و ۸۱۲ تومان سهم اقلام غیرخوراکی است؛ به این ترتیب ۲۶.۴ درصد سهم اقلام خوراکی و ۷۳.۶ درصد سهم اقلام غیرخوراکی است.

جزئیات هزینه‌های اقلام خوراکی سبد معیشت خانوار که سیزده قلم کالای دارای بیشترین سهم در سبد خوراکی‌ها را شامل می‌شوند، نشان می‌دهد که نان، برنج، ماکارونی، حبوبات، سیب زمینی، سبزیجات، میوه ها، گوشت قرمز، گوشت سفید، تخم مرغ، لبنیات، روغن‌های نباتی و قندوشکر ملاک تخمین هزینه‌های خوراکی خانوار بوده است.

جدول زیر مقایسه "تغییرات قیمتی" و "تغییرات میزان مصرف" هر یک از اقلام خوراکی فوق الذکر در سال ۹۷ نسبت به سال ۹۶ را نشان می‌دهد.

جلسات شورای عالی کار برای تعیین دستمزد سال ۱۳۹۸ به کجا رسیده است؟

اولین جلسه رسمی شورای عالی کار در سال جاری در پنجم اسفند ماه ۱۳۹۷ جهت بررسی حقوق و دستمزد سال ۱۳۹۸ با حضور معاون روابط کار وزیر کار برگزار شد که این جلسه بدون رسیدن به عدد و رقم مشخصی جهت دستمزد به پایان رسید. قرار بر این شد که جلسه بعدی شورای عالی کار در زمینه تعیین حقوق و دستمزد برای سال ۱۳۹۸ در روز سه شنبه ۲۱ اسفند ماه ۱۳۹۷ راس ساعت ۱۵ با حضور محمد شریعتمداری وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در محل این وزارتخانه برگزار شود. حضور وزیر کار در جلسه بعدی شورای عالی کار، نشان از جدی‌تر شدن این مذاکرات دارد.

همان گونه که ملاحظه می‌شود تاکنون یک جلسه برای تعیین حقوق و دستمزد سال آینده برگزار شده و این در حالی است که تنها یازده روز تا پایان سال باقی مانده است. علی خدایی، عضو کارگری شورای عالی کار طی مصاحبه‌ای در این زمینه اعلام کرد: وزارت کار جلسه را به تعویق می‌اندازد و این اصلاً اتفاق قابل قبول و خوشایندی نیست. بر خلاف سال‌های گذشته، تا شانزدهم اسفند هنوز هیچ مذاکره جدی و رودررویی با کارفرمایان و دولت نداشته ایم. وی افزود: برگزار نشدن جلسات، عملاً فضای چانه زنی کارگران را محدود کرده است.

گفتنی است، در سال گذشته و تا ۲۵ اسفندماه ۱۳۹۶، شورای عالی کار سه جلسه برای تعیین حقوق و دستمزد ۱۳۹۷ برگزار کرده بود که در ۲۵ اسفند ماه ۱۳۹۶ همه اعضای شورای عالی کار حضور داشتند. به نظر می‌رسد در سال جاری نیز همان روند سال گذشته طی شود.

در پایان باید به این نکته اشاره نمود، هر چند نمی‌توان دقیق میزان افزایش حداقل دستمزد برای سال آینده را پیش بینی کرد، می‌توان گفت که این میزان افزایش قطعا با توجه به شرایط اقتصادی جامعه و نگاه به روند‌های گذشته، حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری برای یک ماه را پوشش نخواهد داد که این بر خلاف ماده ۴۱ قانون کار می‌باشد. همان گونه که عنوان شد، حداقل هزینه معیشت خانوار کارگری برای یک ماه ۳ میلیون و ۷۵۹ هزار تومان اعلام شده که این رقم فاصله بسیار زیادی با رقم حداقل دستمزد سال ۹۷ یعنی یک میلیون و ۱۱۴ هزار و ۱۴۰ تومان دارد.