ماجرای گوشت‌های دپو شده بی صاحب به کجا رسید؟ /عدم پاسخگویی مقام مرتبط در بندر شهید رجایی

به رغم همه تلاش‌های دولت و راهکار‌های اتخاذ شده، هنوز قیمت گوشت قرمز، آن گونه که باید کاهش نیافته است. بررسی‌های نشان می‌دهد، دلیل عمده افزایش قیمت گوشت قرمز به کاهش تولید و کاهش واردات آن بازنمی‌گردد. در چند روز گذشته، موضوع دپوی گوشت‌های وارداتی در گمرک مطرح شده که خود پرسش‌های فراوانی را ایجاد کرده است. رئیس کل گمرک ایران در مصاحبه با تابناک اقتصادی، توضیحاتی در این زمینه داده است.

به گزارش تابناک اقتصادی، از آغاز سال جاری و با افزایش نرخ ارز قیمت تمامی کالا‌ها افزایش یافت و در این بین قیمت برخی از کالا‌ها در مقایسه با سایر کالا‌ها افزایش چشمگیرتری داشتند. یکی از این کالا‌ها که در سبد کالا‌های اساسی نیز قرار می‌گیرد و قیمت آن به صورت چشمگیری از ابتدای سال جاری رشد داشت، گوشت قرمز بود. دولت تلاش‌هایی نیز برای کنترل قیمت این کالای اساسی انجام داد از جمله اینکه برای واردات گوشت قرمز ارز ۴۲۰۰ تومانی در نظر گرفت و حتی با محدود شدن فهرست کالا‌های اساسی به ۲۵ قلم کالا در ۱۶ مرداد ماه سال جاری این کالا را از فهرست کالا‌های ارزبگیر دولتی جهت واردات خارج نکرد و همچنین در ماه‌های اخیر اجازه واردات دام زنده با ارز ۴۲۰۰ تومانی را نیز از کشور‌های مختلف از جمله رومانی صادر نمود. این راهکار‌ها هم باعث نشد تا قیمت گوشت قرمز آن گونه که باید کاهش یابد و حتی در برخی روز‌ها و در برخی استان‌ها گفته شد که قیمت هر کیلو گوشت قرمز از ۱۰۰ هزار تومان هم فراتر رفته است.

 

در این بین، پرسش مهمی که مطرح می‌شود این است که چرا علیرغم واردات گوشت قرمز و امتیازاتی که دولت برای آن در نظر گرفته، هنوز موفق به کنترل قیمت گوشت قرمز نشده است؟    

برای واکاوی و رسیدن به پاسخ این پرسش نیاز است که در ابتدا بدانیم سالانه حداکثر به چه میزان گوشت قرمز در کشور نیاز است و چقدر از این نیاز با تولید داخل و چقدر از طریق واردات تأمین می‌شود؟

هرچند آمار‌های متفاوتی در این زمینه منتشر شده، احمدعلی کیخا رئیس کمیسیون کشاورزی، آب و منابع طبیعی مجلس شورای اسلامی در مصاحبه‌ای در سیزدهم بهمن ۱۳۹۷ در این زمینه گفت: طبق آماری که وزارت صمت به کمیسیون ارائه کرده نیاز کشور به گوشت قرمز سالیانه یک میلیون تن است که تنها از این میزان، در بیشترین زمان مورد نیاز حدود ۱۵۰ هزار تن وارداتی است.

بسیاری از کارشناسان اعلام کرده اند که تولید داخل به دلیل قاچاق گسترده دام کاهش یافته و همین موجبات افزایش قیمت گوشت قرمز را فراهم نموده است. پرسش این که قاچاق دام در سال جاری چقدر بوده و این قاچاق چقدر بر تولید گوشت قرمز تأثیرگذار بوده است؟

سردار ایوب سلیمانی جانشین فرمانده نیروی انتظامی در هفتم بهمن ۱۳۹۷ در حاشیه دومین نشست تخصصی سالانه مبارزه با قاچاق کالا و ارز پلیس آگاهی سراسر کشور در جمع خبرنگاران پیرامون آمار قاچاق دام در سال جاری، گفت: در سال جاری با علم به اینکه قاچاق دام زنده صورت می‌گیرد، پلیس برای مبارزه با این نوع قاچاق برنامه داشت، در ده ماهه نخست سال جاری ۱۶ درصد کشف قاچاق دام زنده نسبت به سال قبل افزایش یافته و حدود ۱۶۴ هزار رأس دام با میانگین وزن حداکثر ۳ هزار تن کشف شده است و معتقدیم بیش از ۵۰ درصد دامی که قصد قاچاق آن بود، توسط پلیس کشف شده است. وی افزود: اگر فرض کنیم که دو برابر این رقم از کشور خارج شده باشد حداکثر قرار بوده ۱۰ هزار تن دام قاچاق شود که یک سوم آن را کشف کردیم.

با استناد به این آمار می‌توان گفت که اقدام به قاچاق دام حداکثر در سال جاری ۱۰ هزار تن بوده است که پلیس موفق به کشف ۳ هزار تن آن شده و بنابراین ۷ هزار تن قاچاق دام انجام شده است که این رقم در مقایسه با تولید ۸۵۰ هزار تنی گوشت قرمز در داخل، رقم آنچنانی محسوب نمی‌شود.

همچنین بررسی‌های گزارش‌های نتایج آمار کشتار دام در کشتارگاه‌های کشور که توسط مرکز آمار ایران تهیه و منتشر می‌شود، نشان می‌دهد که در ۹ ماهه سال جاری در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته در مجموع میزان لاشه قابل مصرف حدود ۴۵ هزار تن کاهش یافته است. همان گونه که از تصاویر زیر دیده شده، میزان کشتار انواع دام در فصل بهار ۹۶ حدود ۱۰۷ هزار تن بوده که این میزان در فصل بهار ۹۷ به ۹۶ هزار تن کاهش یافته است (کاهش ۱۱ هزار تنی). در فصل تابستان سال ۹۶ نیز کشتار دام حدود ۱۱۱ هزار تن بوده که در تابستان سال جاری به ۹۹ هزار تن کاهش یافته است (کاهش ۱۲ هزار تنی). از سوی دیگر، به تازگی آمار عملکرد کشتارگاه‌های کشور در فصل پاییز اعلام شده است که بر این اساس میزان تولید از ۱۰۴ هزار تن پاییز سال ۹۶ به ۸۴ هزار تن کاهش یافته است. (کاهش ۲۰ هزار تنی)

به این ترتیب در مجموع میزان کاهش تولید گوشت (کشتار دام) تنها ۴۵ هزار تن بوده که احتمالاً بخشی از این کاهش به قاچاق دام و بخش دیگر به دلیل ترسالی و عدم تمایل دامداران و پرواربندان به عرضه دام به کشتارگاه‌ها باز می‌گشته است.  

رقم ۴۵ هزار تن در مقایسه با ۸۵۰ هزار تن تولید داخل رقم زیادی نیست و می‌توان حتی آن را با واردات پوشش داد. پس قاچاق دام و یا عدم عرضه دام به بازار به دلیل ترسالی، نمی‌تواند تاثیر آنچنانی در افزایش قیمت گوشت قرمز داشته باشد.

پس دلیل افزایش قیمت گوشت قرمز چیست؟ آیا کاهش واردات گوشت قرمز به کمبود آن در بازار و در نتیجه افزایش قیمت دامن زده است؟

همان گونه در بالا آمد حداکثر نیاز برای تأمین گوشت قرمز از طریق واردات ۱۵۰ هزار تن است.

مهدی میراشرفی، معاون وزیر اقتصاد و رئیس کل جدید گمرک جمهوری اسلامی طی مصاحبه‌ای با خبرنگار تابناک اقتصادی در مورد میزان واردات گوشت در سال جاری گفت: از آغاز سال جاری تا ۱۵ بهمن ماه ۱۳۹۷ حدوداً ۱۲۵ هزار تن گوشت قرمز وارد شده است. همچنین میزان واردات دام زنده در این مدت ۴ هزار و ۶۰۰ تن بوده است. وی افزود: هر دوی این مقادیر در مقایسه با سال گذشته با رشد چشمگیری همراه بوده اند؛ بنابراین با توجه به آمار بالا، نیاز است تا پایان سال حداکثر ۷۰ هزار تن گوشت قرمز (۲۵ هزار تن از اختلاف ۱۵۰ هزار تن و ۱۲۵ هزار تن واردات به اضافه ۴۵ هزار تن کاهش تولید گوشت قرمز در داخل) دیگر وارد کشور شود. این رقم ۷۰ هزار تن، در مقایسه با یک میلیون تن گوشت مصرفی سالانه داخل کشور رقمی ناچیز است.

 

اما دولت باز هم برای تأمین این میزان گوشت قرمز برای تنظیم بازار علاوه بر دو راهکار بالا (اختصاص ارز ۴۲۰۰ تومانی به واردات گوشت قرمز و واردات دام زنده) راهکار سومی را نیز در ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ ارائه و هیأت وزیران مصوب کرد که سود بازرگانی واردات گوشت قرمز صفر شود. این مصوبه از سوی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور لازم الاجرا اعلام شد و بر این اساس، وزارت جهاد کشاورزی، وزارت امور اقتصادی و دارایی، وزارت صنعت، معدن تجارت و همچنین سازمان برنامه و بودجه کشور موظف شدند این مصوبه را از ۲۱ بهمن ماه اجرایی کنند.

در مجموع می‌توان گفت: آمار‌های بالا نشان می‌دهند که افزایش قیمت گوشت قرمز، آنچنان که گفته می‌شود به کمبود عرضه گوشت قرمز چه به لحاظ تولید داخل (به دلیل قاچاق دام و کاهش عرضه دام از سوی پرواربندان و دامدارن) و چه به لحاظ میزان واردات مرتبط نیست.

پس مشکل افزایش قیمت گوشت قرمز دقیقاً کجاست؟ آیا در ترخیص گوشت قرمز از گمرک مشکلی وجود دارد و همین عامل باعث شده تا کمبود گوشت قرمز در بازار احساس شود؟

در این مورد باید گفت: در ۲۱ بهمن ۱۳۹۷ وزیر اقتصاد در نشست با نخبگان دانشگاهی و اقتصاددانان در گلستان گفت: چندی قبل یک محموله ۲.۵ تنی گوشت کشف شد که مالک آن با وجود دریافت ارز ۴۲۰۰ تومانی برای واردات، قصد داشت گوشت‌ها را به قیمت آزاد در بازار به فروش برساند. وی افزود: همچنین اکنون ۶۰۰ کانتیر گوشت در گمرک بدون صاحب است که پس از بررسی‌ها مشخص شد، مالک آن با وجود دریافت ارز دولتی قصد دارد آن را با قیمت بیشتر در بازار عرضه کند.

 

همچنین علی اکبری عضو هیات کمیسیون کشاورزی مجلس طی مصاحبه‌ای در مورخه ۲۳ بهمن ماه ۱۳۹۷ با اشاره به خبری مبنی بر اینکه ۱۷ هزار تن گوشت اظهار نشده در گمرک دپو شده است، گفت: سالانه بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ هزار تن کشور به دو روش وارد کشور می‌شود، بخشی از این واردات را شرکت پشتیبانی امور دام و بخشی را ۲۰۰ شرکت خصوصی وارد کشور می‌کنند.

این دو مصاحبه نشان می‌داد که گویا مشکلاتی در گمرک در زمینه ترخیص گوشت قرمز وجود داشته است.

 

مهدی میراشرفی، رئیس گمرک در توضیح ماجرای گوشت‌های قرمز دپو شده در گمرک به خبرنگار تابناک اقتصادی گفت: به این موضوع دپوی گوشت‌های قرمز در گمرک یک مقدار غیرکارشناسی شده نگاه شد. وی ادامه داد: همان گونه که عرض کردم از آغاز سال جاری تا ۱۵ بهمن ماه حدود ۱۲۵ هزار تن گوشت قرمز وارد کشور شده است؛ یعنی اگر میانگین بگیریم ماهی ۱۲ هزار و ۵۰۰ تن گوشت در سال جاری وارد کشور شده است. این رقم تقریباً نزدیک به ۱۶ هزار تنی است که اعلام می‌شود در گمرک دپو شده است. شما اگر در ماه‌های گذشته هم به گمرک سری می‌زدید این میزان گوشت وجود داشت و در گمرک دپو شده بود و این به این دلیل است که هنگامی که گوشت وارد کشور می‌شود نیازمند این است که مجوزات قرنطینه‌ای و بهداشت را بگیرد و این زمان بر است. مضاف بر اینکه به دلیل تحریم اگر خریدار نتواند پولش را به موقع به فروشنده پرداخت کند و اسناد مالکیت را دریافت نماید نمی‌تواند گوشت وارداتی را ترخیص کند که این روند پرداخت هم ممکن است چند روزی در موضوع واردات گوشت خلل ایجاد کند. من حاضرم به صورت کارشناسی با منتقدان سر این موضوع بحث کنم که اصلا واردات و ترخیص گوشت از گمرک غیرعادی نیست و تقریباً روند عادی را طی می‌کند.

 

رئیس کل گمرک در پاسخ به این پرسش که گفته می‌شود این گوشت‌های قرمز دپو شده در بندر شهید رجایی اصلا به گمرک اظهار نشده اند گفت: اکنون ۶۱۹ کانتینر گوشت در منطقه ویژه اقتصادی شهید رجایی دپو شده است. از این محموله‌ها در ۱۷ فقره اظهارنامه واردات قطعی به گمرک شهید رجایی اظهار شده، بخشی در شرف اظهار است و بخشی دیگر نیز متروکه شده است. وی افزود: بخشی از این گوشت‌ها با ارز ۴۲۰۰ تومانی وارد شده است و بخشی دیگر با ارز نیمایی است. آن‌هایی که با ارز نیمایی وارد شده اند، مشمول معافیت از سود بازرگانی هستند و با ۴ درصد حقوق گمرکی ترخیص می‌شوند و آن‌هایی که با ارز ۴۲۰۰ وارد شده اند باید سود بازرگانی را جهت واردات پرداخت بکنند. میراشرفی گفت: بخش اعظمی از این محموله‌ها متعلق به بخش خصوصی است و سهم دولتی‌ها در این محموله‌ها کم است.

معاون وزیر اقتصاد در پاسخ به این پرسش که پس از نظر شما اصلا بحث دپوی گوشت قرمز در گمرک در راستای کسب سود بیشتر مطرح نبوده و نیست، گفت: ممکن است یک درصد ناچیزی سودجویی هم در این محموله‌ها مطرح بوده باشد.

 

شایان ذکر است که در ۲۲ بهمن ماه ۱۳۹۷ مهرداد جمال ارونقی معاون فنی و امور گمرکی طی مصاحبه‌ای در زمینه دپوی ۶۱۹ کانتینر گوشت در گمرک گفته بود: قسمت اعظم این محموله‌ها هنوز به گمرک اظهار نشده و دلیل این اقدام (عدم اظهار کالا به گمرک، انجام تشریفات گمرکی و خروج کالا) در دست بررسی است. وی بیان کرده بود: طبق بررسی‌های اولیه انجام گرفته از سوی گمرک شهید رجایی و تماس با صاحبان کالا، مشکلات بانکی و صادر نشدن قبض انبار، دلیل عدم اظهار کالا به گمرک عنوان شده و این در حالی است که در جلسه گمرک و بانک مرکزی، مرجع مذکور با یقین این موضوع را رد کرده است.

گفتنی است، برای روشن‌تر شدن ماجرای کانتینر‌های دپو شده در بندر شهید رجایی با تورج امیری معاون امور بندری و منطقه ویژه اداره کل بنادر و دریانوردی هرمزگان تماس حاصل شد که وی در این زمینه پاسخگو نبودند.

همچنین بخشی از مشکل افزایش قیمت گوشت قرمز نیز به نحوه توزیع و نظارت بازمی‌گردد. جلال محمودزاده نائب رئیس کمیسیون کشاورزی مجلس در مصاحبه‌ای در چهارم بهمن ۱۳۹۷ با بیان اینکه در توزیع گوشت انحصار وجود دارد، گفت: تعدادی شرکت وجود دارند که این‌ها دارای ارتباطاتی هستند؛ این شرکت‌ها گوشت را از پشتیبانی دریافت می‌کنند، اما بخشی از آن را به دست مصرف کننده نمی‌رسانند و گوشت را در بازار آزاد عرضه می‌کنند. محمودزاده ادامه داد: به دلیل عدم نظارت دستگاه‌های مربوطه، دلالان به این مسئله ورود می‌کنند به همین دلیل گوشت‌های وارداتی با ارز دولتی به قیمت آزاد به فروش می‌رسد و به دست مصرف کننده اصلی نمی‌رسد. وی افزود: همه این موارد باعث شده که در واردات و توزیع گوشت خللی ایجاد شود و شاهد افزایش قیمت گوشت به بیش از ۱۰۰ هزار تومان باشیم.

در مورد قیمت گوشت‌های قرمز وارداتی بر اساس آمار رسمی منتشر شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، هر کیلوگرم گوشت قرمز وارداتی به صورت میانگین ۴.۴ دلار به کشور وارد می‌شود که با در نظر گرفتن قیمت میانگین حدود ۳۵۰۰ تومانی برای نرخ ارز می‌توان گفت که هر کیلوگرم گوشت وارداتی حدود ۱۵ هزار و ۴۰۰ تومان قیمت دارد. این در حالی است که حمید ورناصری مدیرعامل شرکت پشتیبانی امور دام کشور در مصاحبه‌ای در پانزدهم دی ۱۳۹۷ در مورد قیمت عرضه هر کیلو گوشت قرمز وارداتی گفت: قیمت هر کیلوگرم لاشه گوشت گوسفندی گرم (تازه) در میادین میوه و تره بار و تعاونی‌های مصرف ۳۷ هزار و ۵۰۰ تومان، گوشت تفکیکی بین ۴۸ تا ۴۹ هزار تومان و گوشت گوساله منجمد ۲۹ هزار تومان است. به هر حال همان گونه که ملاحظه می‌گردد بین قیمت وارد شده و عرضه شده گوشت قرمز تفاوت‌های معناداری وجود دارد که سازمان‌های ذی ربط بهتر است در این زمینه نیز شفاف سازی نمایند.