بزرگترین مانع بر سر راه کسب و کار‌های فعالان اقتصادی چیست؟

به تازگی گزارش پایش محیط کسب و کار تابستان ۹۷ که توسط اتاق بازرگانی ایران و با همکاری مرکز آمار ایران تهیه می‌شود، منتشر شده است. این گزارش نشان می‌دهد که روند نامساعدتر شدن محیط کسب و کار در سه فصل اخیر تداوم یافته است و در تابستان سال جاری محیط کسب و کار کشور نامساعدتر از فصول گذشته شده است.

به گزارش تابناک اقتصادی، توجه به محیط کسب و کار و رابطه آن با توسعه اقتصادی از اوایل دهه ۱۹۸۰ میلادی و در پی مطالعات هرناندو دسوتو که حاصل آن دو کتاب "راز سرمایه" و "راه دیگر" بود، فزونی یافت. تحقیقات دسوتو و تیم همراهش نشان می‌داد که موانع سخت و دست ­و پاگیر اداری در کشور‌های مختلف باعث می‌شود تا بخش خصوصی به سمت اقتصاد غیررسمی و خارج از قانون میل کند که توان تولیدی و بهره وری کمتری نسبت به اقتصاد رسمی داشته و در نتیجه توسعه اقتصادی کشور‌ها را با تنگنا رو به ­رو می‌کند.

نتایج این تحقیقات دسوتو باعث شد تا کشور‌ها به محیط کسب و کار توجه بیشتری نمایند و برای پی بردن به موانع پیش روی بخش خصوصی اقدام به سنجش و پایش محیط کسب و کار کنند. ایران نیز از این قاعده مستثنی نبود و سنجش و پایش محیط کسب و کار از سال ۱۳۸۹ توسط مرکز پژوهش‌های مجلس به صورت فصلی در دستور کار قرار گرفت و تهیه و منتشر شد. هم اکنون حدود ۸ فصل است که بار تهیه و انتشار گزارش پایش محیط کسب و کار ایران بر دوش اتاق بازرگانی ایران و مرکز آمار ایران قرار گرفته است. به تازگی گزارش پایش محیط کسب و کار ایران در تابستان ۹۷  منتشر شده است.   این گزارش از طریق نتایج پرسشنامه‌های پر شده توسط فعالان اقتصادی تهیه می‌شود. عدد به دست آمده برای محیط کسب و کار ایران بین صفر به عنوان بهترین ارزیابی و ده به عنوان بدترین ارزیابی می‌باشد. هر چه عدد به صفر نزدیکتر، محیط کسب و کار دارای موانع کمتر و سهل‌تر می‌باشد و هر چه عدد به ده نزدیکتر باشد محیط کسب و کار دارای موانع بیشتر و سخت‌تر است.

نمودار زیر روند محیط کسب و کار در ۸ فصل اخیر را نشان می‌دهد. همان گونه که ملاحظه می‌شود در تابستان ۹۷، عدد محیط کسب و کار ۶.۴۰ می‌باشد. این عدد بالاترین نمره در ۸ فصل اخیر است و نسبت به فصل گذشته ۴.۰۸ درصد و نسبت به فصل مشابه سال گذشته ۱۰.۹۵ درصد افزایش یافته است. یعنی محیط کسب و کار ایران در تابستان ۹۷ نسبت به هفت فصل گذشته از دید فعالان اقتصادی سخت‌تر شده است و موانع بر سر راه کسب و کار‌ها بیشتر شده است. آنچه نمودار نشان می‌دهد و جای تامل بیشتری دارد این است که روند نامساعدتر شدن محیط کسب و کار در دو فصل اخیر شیب تندتری به خود گرفته است و این می‌تواند برای اقتصاد کشور زنگ خطر را به صدا درآورد. نامساعدتر شدن محیط کسب و کار موجب خواهد شد برخی از فعالان اقتصادی که یارای مقابله با موانع موجود بر سر راه کسب و کار‌های خود را ندارند یا از تولید صرف نظر نمایند یا برای کمتر شدن هزینه‌های تولید به بخش غیررسمی وارد شون که در هر دو صورت اقتصاد ایران دچار مشکلاتی خواهد شد.

در تابستان ۱۳۹۷، فعالان اقتصادی مشارکت کننده از بین ۲۸ مولفه، مولفه "غیرقابل پیش بینی بودن و تغییرات مواد اولیه و محصولات" را به عنوان بزرگترین مانع بر سر راه کسب و کار‌های خود معرفی کرده اند. میانگین نمره فعالان اقتصادی به این مولفه ۹.۰۵ از ده (به عنوان بدترین ارزیابی ممکن) بوده است. میانگین نمره فعالان اقتصادی به این مولفه در فصل بهار سال جاری ۸.۵۶ بوده است که این نشان می‌دهد میانگین نمره این مولفه در فصل تابستان در مقایسه با فصل بهار سال جاری رشدی ۵.۶۵ درصدی را تجربه نموده است.

دلیل این که فعالان اقتصادی این مولفه را به عنوان بزرگترین مانع بر سر راه کسب و کار‌های خود در فصل تابستان انتخاب کرده اند کاملاً مشخص است. بی ثباتی بازار ارز و تکانه‌های شدید موجود در این بازار که از ابتدای سال جاری آغاز شد، بازار کالا و خدمات را نیز تحت تاثیر قرار داد به گونه‌ای که قیمت مواد اولیه و محصولات بعضاً در برخی از روز‌های نیمه نخست سال جاری به صورت ساعتی تعیین می‌شد.

به هر صورت دولتمردان باید هر چه زودتر قانون بهبود فضای کسب و کار را که مدت‌ها است بر زمین مانده و اجرا نشده است را به اجرا درآورند. شاید اجرای کامل و جامع این قانون موجب شود تا روند نامساعدتر شدن محیط کسب و کار متوقف شود و شرایط برای ادامه فعالیت اقتصادی مهیاتر گردد.