خطر تعطیلی و ورشکستگی آزمایشگاه‌ها
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی با تاکید بر نقش مهم IT در آزمایشگاه‌ها اظهار کرد: هرچقدر عامل نیروی انسانی را در فرایند آزمایش کاهش دهیم، خطاهای آزمایشگاهی نیز کاهش می‌یابد. امروزه در فرایند آزمایش تنها در مرحله نمونه‌گیری امکان به‌وجودآمدن خطای انسانی وجود دارد که در برخی از مواقع به‌دلیل شلوغی بیش از اندازه آزمایشگاه بوده است.
به گزارش ایسنا، محمدعلی خلیلی‌فر در رابطه با حوزه‌های فعالیت جهاد دانشگاهی اظهار کرد: معاونت جهاد دانشگاهی سه حوزه فعال دارد ازجمله "کلینیک دندانپزشکی"، چهار "آزمایشگاه تشخیصی"، "درمانگاه تخصصی داخلی" و "مرکز مشاوره و آزمایشگاه ژنتیک". در آزمایشگاه‌های تشخیص طبی جهاد ۹۵ درصد آزمایش‌ها پذیرفته و پنج درصد باقی‌مانده به آزمایشگاه‌های دیگر فرستاده می‌شود. درمجموع مراکز پزشکی جهاد دانشگاهی در سال گذشته به تعداد ۶۵۰ هزار نفر خدمات‌رسانی کرده و در سال جاری پیش‌بینی بر این است که به ۷۰۰ هزار نفر برسد.
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی ادامه داد: همواره تلاش شده است تا آزمایشگاه‌های ما اسلامی و مردمی باشد به این معنا که برای مردم ما اهمیت دارد تا مردان از خانم‌ها نمونه‌گیری نکنند و اعتقادات مردم در این مسائل درنظر گرفته شود. بنابراین در آزمایشگاه طلاب در همان ابتدا سرویس‌های بهداشتی و نمونه‌گیری برای خانم‌ها جدا از آقایان ساخته شد. از سویی دیگر توانسته‌ایم در آزمایشگاه نیشابور کاملاً این تفکیک‌ها را رعایت کنیم.
وی در زمینه استانداردسازی و کیفیت کار آزمایشگاه‌های جهاد تشریح کرد: خوشبختانه مسئولان در وزارت بهداشت به این نتیجه رسیده‌اند که آزمایشگاه‌ها بایستی یک‌سری از الزامات را رعایت کنند. یکی از بایدها بحث استانداردسازی و مدیریت کیفیت است. درواقع وزارت‌خانه این موارد را به صورت آیین‌نامه و بخش‌نامه به آزمایشگاه‌ها ابلاغ کرده است. در آزمایشگاه‌های جهاد موضوعات کنترل‌کیفی و استانداردسازی به‌طور جدی در دستور کار قرار دارد. در این راستا مسئول کنترل‌کیفی و اتاق‌های کنترل کیفی بر روند عملیات تخصصی نظارت دارند. همچنین به‌صورت مرتب کلاس‌های ارتقای دانش را برگزار می‌کنیم.
IT میزان خطای آزمایشگاهی را به حداقل رسانده است
خلیلی‌فر اظهار کرد: یکی از موارد مهم در آزمایشگاه‌های جهاد بحث وجدان کاری است. در این راستا یک‌سری دوره‌های آموزشی را برگزار کرده‌ایم تا کارمندان دانش کافی در حوزه آزمایشگاه را به‌دست آورند. نکته دیگری که در آزمایشگاه‌های جهاد دانشگاهی مطرح بوده، افزایش کیفیت است. آزمایش‌ها با بهترین دستگاه‌های روز دنیا انجام می‌شود که این اقدام هزینه‌های ما را بالا برده است.
وی ادامه داد: یکی دیگر از فعالیت‌های مهم جهاد دانشگاهی در آزمایشگاه استفاده از سیستم IT است. ما در آزمایشگاه‌های خود از سیستم اتوماسیون استفاده می‌کنیم که تمامی اطلاعات بیماران در آن ثبت می‌شود و به‌شدت خطاهای ما را کاهش می‌دهد. درواقع هرچقدر عامل نیروی انسانی را در فرایند آزمایش کاهش دهیم، خطاهای آزمایشگاهی نیز کاهش می‌یابد. امروزه در فرایند آزمایش تنها در مرحله نمونه‌گیری امکان به‌وجودآمدن خطای انسانی وجود دارد که در برخی از مواقع به‌دلیل شلوغی بیش از اندازه آزمایشگاه بوده است.
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی تشریح کرد: امروزه دو نوع روش آزمایشگاهی به نام "الایزا" و "کمیلومنسانس" وجود دارد. روش الایزا هزینه کیت ارزانتر و دستگاه‌های مناسب‌تری نسبت به روش کمیلومنسانس دارد. این درحالی‌ست که در آزمایشگاه‌های جهاد از روش کمیلومنسانس استفاده می‌شود. درواقع تلاش کرده‌ایم تا در آزمایشگاه‌های جهاد از تعرفه دولتی مناسب برای روش کمیلومنسانس استفاده کنیم؛ چراکه این روش، بسیار دقت بالایی دارد و تمام‌اتومات انجام می‌شود. کیت‌ها کاملاً باکیفیت هستند. خطای آزمایش بسیار کم می‌کند، درواقع منفعت خود را کاهش داده‌ایم تا دقت عمل افزایش یابد.
وقتی قیمت وسایل سه برابر می‌شود خدمت‌رسانی با مشکل مواجه می‌شود
وی در رابطه با تغییرات نرخ ارز و تأثیراتی که بر خدمات‌رسانی جهاد می‌گذارد تشریح کرد: با توجه به نوسانات نرخ ارز، دولت اولویت‌بندی‌هایی را برای خود مشخص کرده است، از اولویت‌های نخست دولت بحث غذا و موادغذایی مردم و پس از آن بحث پزشکی است. درواقع دولت در تلاش است تا بتواند منابع مالی این بخش را تأمین کند. خود وزارت بهداشت نیز برای کارهای پزشکی اولویت‌بندی کرده و برای اقلام وارداتی مورد نیاز پزشکی اولویت‌های یک، دو و سه را درنظر گرفته است. این وسایل آزمایشگاهی تاکنون جزو اولویت‌های دولتی بوده و با نرخ ارز دولتی وارد کشور می‌شود، اما اگر قرار باشد اتفاقی بیفتد و ارز نباشد و قیمت کیتی که استفاده می‌کنیم سه برابر شود، خدمات‌رسانی ما دچار مشکل می‌شود. به هرحال برای رفع این مشکل باید تعرفه آن نیز افزایش یابد.
افزایش ۳۵ درصدی قیمت اقلام آزمایشگاهی
خلیل‌فر در رابطه با تغییر هزینه‌های آزمایشگاهی با توجه به نرخ ارز خاطرنشان کرد: براساس بررسی‌های انجام شده، در سه ماهه ابتدایی امسال مواد مصرفی و کیت‌ها در مقایسه با مدت زمان مشابه، ۳۵ درصد افزایش قیمت داشته است.
وی افزود: باید توجه داشت هنوز گران‌شدن کیت‌ها روی قیمت کیت‌های آزمایشگاهی ما تأثیر نداشته است؛ چراکه تاکنون شرکت‌ها توانسته‌اند برای واردکردن این کیت‌ها ارز دولتی دریافت کنند و با ارز دولتی مواد آزمایشگاهی خود را وارد کنند. نکته دیگر این است که همه مواد خریداری شده آزمایشگاه‌های جهاد، با ارز دولتی تأمین نمی‌شوند، بلکه به‌صورت آزاد خریداری می‌شوند مانند کاغذ، دستکش، سرنگ و...؛ بنابراین تغییر نرخ ارز هزینه‌های زیادی را برای ما به‌همراه داشته است.
خلیلی‌فر با بیان اینکه «در این شرایط مسئولانی که در مجلس یا وزارت بهداشت هستند باید این اجازه را به ما بدهند تا زمانی که در تأمین هزینه‌های خود دچار مشکل می‌شویم تعرفه آزمایشگاهی را نسبت‌به گران‌شدن مواد آزمایشگاه افزایش دهیم»، ادامه داد: اگر این اتفاق صورت بگیرد مشکلی برای آزمایشگاه‌ها پیش نخواهد آمد، اما اگر مسئولان همچنان تأکید بر تعرفه‌های قدیمی داشته باشند و تعرفه‌های آزمایشگاهی را افزایش ندهند، آزمایشگاه‌ها تعطیل و ورشکسته می‌شوند. از سویی دیگر حتی اگر دولت نتواند به آزمایشگاه‌ها ارز دولتی برای واردکردن مواد آزمایشگاهی دهد، بایستی میان قیمت و نرخ توازن برقرار کند.
خلیلی‌فر در رابطه با تعرفه‌های خدمات آزمایشگاهی جهاد دانشگاهی توضیح داد: تعرفه‌های خدمات آزمایشگاهی جهاد دانشگاهی دولتی است. درواقع دولت در چند سال گذشته سه نرخ تعرفه را تعریف کرد که شامل تعرفه دولتی، تعرفه خیریه و نهادهای عمومی غیردولتی و تعرفه خصوصی بود. متأسفانه در سال گذشته دولت لایحه‌ای را به مجلس برد که براساس آن، نهادهای عمومی غیردولتی که به هر دلیلی از دولت بودجه دریافت می‌کنند، موظف هستند تعرفه دولتی برای خدمات خود در نظر بگیرند که کار درستی نیست؛ چراکه نهادی مانند جهاد دانشگاهی اگر بودجه‌ای دریافت می‌کند بودجه خود را صرف کارهای فرهنگی و پژوهشی می‌کند و به‌هیچ عنوان به مراکز خدمات تخصصی خود بودجه‌ای ارائه نمی‌دهد.
مردم حس می‌کنند جایی که گران‌تر است خدمات بهتری می‌دهد
وی ادامه داد: تفاوت ما با بخش دولتی و خصوصی در این است که بدون کمک‌های دولتی تعرفه دولتی ارائه می‌دهیم؛ چراکه تنها دانشگاه‌ها تعرفه دولتی دارند به این دلیل که بودجه دولتی دریافت می‌کنند. بنابراین بخش مطالباتشان از بیمه‌ها اضافه پرداخت است. بخش خصوصی هم هزینه‌های زیادی از مردم دریافت می‌کند بنابراین اگر بیمه‌ها پرداختی‌های آن‌ها را نپردازد مشکلی برایشان پیش نمی‌آید و در این بین آزمایشگاه‌های جهاد است که زیان می‌کنند.
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی افزود: این درحالی‌است که آزمایشگاه‌های جهاد دانشگاهی مشهد یکی از معدود آزمایشگاه‌هایی هستند که همچنان بر خدمات خود، تعرفه دولتی اعمال می‌کنند. تفاوت تعرفه دولتی با خصوصی در این است زمانی که بیمار به آزمایشگاه خصوصی مراجعه می‌کند، بیمه‌ها از این آزمایشگاه‌ها، تعرفه دولتی را می‌پذیرند و آزمایشگاه خصوصی مابه‌التفاوت مبلغ دولتی و آزاد را به همراه ۳۰ درصد فرانشیز از بیمار دریافت می‌کند، اما در آزمایشگاه‌های جهاد، تنها ۳۰ درصد فرانشیز از بیمار دریافت می‌شود. تعرفه پایین باعث شده برخی مردم احساس می‌کنند جایی که هزینه بیشتر از آن‌ها می‌گیرند، خدمات‌دهی بهتری دریافت می‌کنند، حال آنکه دستگاه‌های آزمایشگاهی ما، محصول ۲۰۱۴ شرکت زیمنس آلمان است و گمان می‌کنم که از این دستگاه جدیدتر در آزمایشگاه‌های سطح شهر وجود نداشته باشد.
پزشکانی که پورسانتی کار می‌کنند
خلیلی‌فر ادامه داد: از سویی دیگر بحث‌های غیراخلاقی میان برخی از پزشکان وجود دارد. درواقع بسیاری از آزمایشگاه‌های سطح شهر با برخی پزشکان ارتباط غیرسالم دارند. براین اساس که پزشک بیمار را به آزمایشگاه‌های خصوصی خاصی می‌فرستد و ۲۰ تا ۳۰ درصد از هزینه آزمایشگاه را دریافت می‌کنند، بنابراین اعلام می‌کنند که برخی از آزمایشگاه‌های دولتی اعتبار اندکی دارند. البته اغلب پزشکان چنین شیوه‌ای را پیش نمی‌گیرند و به اخلاق پزشکی وفادارند.
شرکت‌های بیمه بدهی‌های سال گذشته خود را پرداخت نکرده‌اند
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی در رابطه با پرداختی بیمه‌ها خاطرنشان کرد: بیمه‌ها منابع مالی محدودی دارند و دچار کمبود نقدینگی شده‌اند. شرکت‌های بیمه بدهی‌های خود را تنها تا تیرماه سال گذشته پرداخت کرده‌اند، این درحالی است که شرکت‌های بیمه از سال جاری به دلیل فشار مالی زیادی که وجود دارد روش دیگری را به‌کار گرفته‌اند، باقی‌مانده بدهی‌های سال گذشته خود را پرداخت نکرده و اعلام کرده‌اند که مطالبات گذشته جهاد را در بخشی به نام دیون قرار می‌دهند تا هر زمان که پول مازاد داشتند، دیون آزمایشگاه را پرداخت کنند. بنابراین تنها بدهی‌های سال جاری جهاد را پرداخت می‌کنند و از فروردین‌ماه پرداختی‌های خود را آغاز کرده‌اند.
وی تصریح کرد: این شرایط ما را از لحاظ نقدینگی دچار مشکل می‌کند. درواقع زمانی که نتوانیم پول دریافت کنیم، نمی‌توانیم مواد آزمایشگاهی مانند کیت، دستگاه و... را خردیداری کنیم؛ چراکه شرکت‌هایی که از آن‌ها مواد می‌خریم تقاضای پول نقد دارند، بنابراین این شرایط ما را دچار تنش می‌کند. بهترین اقدامی که می‌توان در این زمینه انجام داد، این است که سازمان بیمه پس از دو ماه هزینه خدمات ما را پرداخت کند و این شرایط به‌صورت همیشگی باشد.
چرا خدمات دندانپزشکی گران است؟
خلیلی‌فر در ادامه با بیان اینکه «ارائه خدمات در دندانپزشکی جهاد دانشگاهی حدودا در تمامی بخش‌های تخصصی دندانپزشکی از جمله معاینه، عصب‌کشی و درمان ریشه، ایمپلنت، پروتز، بیماری‌های دهان و دندان، جراحی فک و صورت، جراحی لثه، اطفال، ارتدونسی، ترمیم و زیبایی و تروما صورت می‌پذیرد»، افزود: در برنامه‌های خود بسیاری از اقدامات جدید و به‌روز را برای دندانپزشکی درنظر گرفته‌ایم که امیدوارم با وجود مشکلات موجود بتوانیم آن‌ها را محقق سازیم. اتفاق خوبی که در این کلینیک افتاده، به‌کارگیری پزشکان بیشتر و افزایش زمان خدمات‌دهی است. درحال حاضر کلینیک دارای سه شیفت صبح، ظهر و عصر است این شرایط موجب می‌شود که مردم بیشتر از خدمات کلینیک بهره‌مند شوند.
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی در رابطه با تعرفه‌های کلینیک دندانپزشکی توضیح داد: در کلینیک دندانپزشکی جهاد دانشگاهی همیشه تلاش شده که تعرفه‌ها برابر با تعرفه‌های کلینیک ویژه دانشگاه علوم‌پزشکی باشد، بنابراین تعرفه دولتی صرف نیست. واقعیت این است که تعرفه‌های دندانپزشکی به دو دلیل بالاست، یکی به دلیل مواد گران‌قیمت دندانپزشکی و دیگری به خاطر حضور متخصص در صحنه است. درنتیجه ما مجبوریم تعرفه خود را افزایش دهیم تا بتوانیم از خدمات دندان‌پزشک‌های ماهر استفاده کنیم. یکی از خدماتی که در کلینیک دندانپزشکی جهاد ارائه می‌شود و در مراکز دیگر صورت نمی‌گیرد، بحث "تروما" است. این کلینیک مجهز به دستگاه‌های لیزر است و خدمات "ایمپلنت" نیز در آن ارائه می‌شود که کمترین میزان خطا را دارد.
خلیلی‌فر با اشاره به خدمات مشاوره ژنتیکی جهاد دانشگاهی توضیح داد: خراسان‌رضوی در حوزه مشاوره ژنتیکی عملکرد بسیار ضعیفی داشته است. در این رابطه تنها دانشکده پزشکی مشهد به‌صورت ناقص خدماتی را ارائه می‌کرد. خوشبختانه امروزه توانسته‌ایم در این زمینه پیشرفت خوبی داشته باشیم. در مرکز مشاوره ژنتیک دو پزشک اطفال، یک پزشک متخصص زنان، پزشک متخصص ژنتیک و متخصص اعصاب و پزشک عمومی که همگی دوره مشاوره ژنتیک را گذرانده‌اند، فعالیت می‌کنند.
جنین معلول را چه زمان می‌توان سقط کرد؟
وی تشریح کرد: همچنین در کنار مشاوره بیماری‌های ژنتیک، توانسته‌ایم در جهاد دانشگاهی بسیاری از آزمایش‌ها را در حوزه ژنتیک انجام دهیم تا از به‌دنیا آمدن نوزادان معلول جلوگیری کنیم؛ به این شرط که این کار در زمان خود و موقعیت خود به انجام برسد. اگر براساس آزمایش‌های انجام شده جنین دارای مشکل ژنتیکی باشد زیر سه ماه مجوز سقط صادر می‌شود، اما اگر بالاتر باشد اجازه سقط نمی‌دهند؛ بنابراین مراحل زمانی در این کار بسیار اهمیت دارد.
خلیلی‌فر افزود: روش گرفتن آزمایش ژنتیکی برای زنان باردار، استفاده از تست‌های سلامت جنین است که از طریق خون انجام می‌شود. از سویی دیگر تلاش کردیم تعرفه دولتی داشته باشیم. لازم به ذکر است که برخی از آزمایش‌ها تعرفه دولتی ندارد و به کشورهای خارج کشور فرستاده می‌شوند.
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی توضیح داد: از نظر مشاوران انجام مشاوره‌های ژنتیک پیش از ازدواج، ضروری است؛ چراکه این مشکلات در مشاوره ژنتیک مشخص می‌شود؛ همچنین هزینه اندکی دارد که حدود ۵۰ هزار تومان است.
وی افزود: یکی از برنامه‌های آینده جهاد دانشگاهی این است که در خیابان رازی مشهد مجتمع بزرگ پزشکی ایجاد کند تا بتوان خدمات بیشتر و گسترده‌تری با تعرفه‌های بینابین دولتی و خصوصی و با کیفیت مناسب به مردم ارائه کرد. همچنین مرکز مشاوره تخصصی تبدیل به مرکز چندتخصصی ژنتیک شود تا خدمات مناسب‌تری ارائه شود. داشتن مرکز تصویربرداری مناسب و سلول‌درمانی نیز از دیگر برنامه‌های ماست.
مروری بر فلسفه شکل‌گیری جهاد دانشگاهی
معاون پزشکی سازمان جهاد دانشگاهی خراسان‌رضوی در بخش دیگری از صحبت‌های خود نیز در رابطه با چرایی تأسیس سازمان جهاد دانشگاهی و چگونگی خدمات‌رسانی آن اظهار کرد: یکی از محورهای مهم انقلاب اسلامی توجه به محرومان بود. درواقع آنچه که اندیشه انقلاب را پیروز کرد مبارزه با رژیم شاه بود. رژیمی که نماد سرمایه‌داری و اشرافی‌گری و متأثر از ایده بیرونی نظام سرمایه‌داری بوده است. بنابراین افرادی که سکان انقلاب را به‌دست گرفتند، حمایت از محرومان را یکی از وظایف مهم انقلابی خود می‌دانستند و ایده جهاد سازندگی بر همین اساس تشکیل شد. اندکی بعد این ایده در دانشگاه‌ها تبدیل به جهاد دانشگاهی شد که در کنار وظیفه اصلاح ساختار آموزشی توجه به محرومان را مدنظر خود قرار داد.
وی افزود: یکی از این انقلابی‌های دانشگاهی دکتر عباس‌علی امیدی بوده است. وی از تجهیزات موجود بلااستفاده در دانشگاه‌ها به سود محرومان استفاده و آزمایشگاهی با مدیریت جهاد دانشگاهی در سال ۱۳۶۱ تأسیس کرد تا از انگیزه‌های متخصصان انقلابی و همچنین تجهیزات موجود دانشگاه بتوانند خدمات بیش‌تری به محرومان ارائه دهند. درواقع فلسفه ایجاد این سازمان متشکل از سه محور اصلی است: خدمت به محرومان، بهره‌گیری از امکانات و تجهیزاتی که از آن استفاده نمی‌شود و نیازهای محرومان. یکی از مشکلاتی که در طول سال‌های ۶۵-۶۶ در کشور وجود داشت عدم ارائه خدمات درمانی، بهداشتی و آزمایشگاهی در شهرستان‌هایی چون نیشابور، گناباد و ... بود. بنابراین مردم مجبور می‌شدند برای پیگیری بسیاری از مشکلات آزمایشگاهی خود به مشهد آیند.
خلیلی‌فر خاطرنشان کرد: در این راستا مسئولان شهرستان‌های استان بسیار تلاش کردند تا جهاد در برخی از شهرستان‌ها آزمایشگاه تأسیس کند و به مردم خدمات‌رسانی کند. درنتیجه آزمایشگاهی در شهر گناباد با حداقل امکانات ایجاد شد و دو سال پس از آن نیز جهاد دانشگاهی در شهر نیشابور یک آزمایشگاه تشخیص طبی را احداث کرد که دو شعبه از آزمایشگاه‌های مرکزی مشهد بودند. این سازمان در راستای تحقق اهداف خود و خدمت‌رسانی به قشر ضعیف جامعه فرانشیز آزمایش را از این افراد دریافت نکرد و تنها حق بیمه دریافت می‌شد. به‌تدریج استقبال مردم به آزمایشگاه شماره دو افزایش یافت؛ چراکه تعرفه دولتی ارزان، یکی از دلایل جذب مردم بود. درواقع تعداد مراجعان در ابتدا ۷۰ تا ۸۰ نفر بود و پس از آن به ۱۳۰ تا ۱۵۰ نفر رسید. به‌دلیل استقبال مردم تصمیم برای احداث ساختمان آزمایشگاه در این منطقه گرفته شد. درواقع آزمایشگاه شماره دو جهاد، نخستین ساختمانی بود که مخصوص آزمایشگاه ساخته شده بود. این آزمایشگاه روزانه ۴۰۰ نفر بیمار را پذیرش می‌کرد.
