چرا آمریکا تقریبا هیچ شانسی برای برگرداندن تحریم‌ها به قبل از برجام را ندارد؟

مقامات سابق دولتی، دیپلمات‌ها و کارشناسان آمریکایی معتقدند، دولت ترامپ که قصد دارد فشار اقتصادی بر ایران را افزایش دهد، در صورتی که نتواند دولت‌های اروپایی و شرکای آسیایی‌اش را با خود همراه کند، به جایی نخواهد رسید و تنها باید به اقدامات یکجانبه متوسل شود.

به گزارش «تابناک»؛ فارین پالیسی در مطلبی در این باره، به مرور برنامه احتمالی دولت ترامپ در خصوص اعلام عدم پایبندی ایران به برجام، تلاش برای بازگرداندن تحریم‌ها و شانس موفقیت دولت ترامپ در برگرداندن میزان تحریم‌ها به زمان قبل از برجام پرداخته است.

برخی از مخالفان تندروی برجام در تلاش هستند که تحریم‌های پیشین علیه ایران را بازگردانند با این امید که فشاری مانند فشار پنج سال پیش به اقتصاد ایران وارد شده و ایران را مجبور کنند از امتیازات خود در برجام عقب‌نشینی کند.

یکی از سخت‌ترین فشارهایی که می‌توان بر ایران وارد کرد، این است که سایر کشورها میزان واردات نفت خود از ایران را یک بار دیگر به شکل قابل توجهی کاهش دهند. همین اقدام به تنهایی ایران را از ده ها میلیارد دلار درآمد نفتی محروم خواهد کرد.

ولی تقریبا با قطعیت می‌توان گفت که دولت ترامپ نمی‌تواند همان فشاری را به ایران وارد کند که دولت اوباما در سال 2012 با محدود کردن صادرات نفت به اقتصاد ایران وارد کرد. آن فشارها موفق بود، زیرا با همراهی کشورهای اروپایی و آسیایی با آمریکا، صادرات نفت ایران از حدود 2.5 میلیون بشکه در روز به کمتر از 1.5 میلیون بشکه در روز کاهش یافت و مقامات آمریکایی با استفاده از همه روش‌ها، کشورهای آسیایی مانند چین، هند و کره جنوبی را با موفقیت در مسیر کاهش بیشتر خرید نفت از ایران قرار داده بودند.

بعد از برجام و برداشته شدن تحریم نفت ایران، این کشور سهم خود از بازار نفت را به مرور پس گرفته و در ماه اوت امسال به اندازه دوره پیش از تحریم یعنی 2.5 میلیون بشکه در روز نفت صادر کرده است.

مقامات سابق دولتی و متخصصان بازار انرژی معتقد هستند که هیچ راهی برای بازگرداندن ایران به آن شرایط وجود ندارد. جیسون بورداف، مشاور پیشین انرژی کاخ سفید در دوره باراک اوباما و مدیر مرکز سیاست‌گذاری جهانی انرژی در دانشگاه کلمبیا در این باره می‌گوید: من فکر می‌کنم احتمال این که دولت ترامپ عدم پایبندی ایران به برجام را اعلام کند زیاد است ولی بعید است که همان اتفاقی را مشاهده کنیم که در دفعه قبل دیدیم و طی آن یک میلیون بشکه نفت ایران از بازار حذف شد.

وقتی که دولت اوباما از سایر دولت‌ها درخواست داشت که واردات نفت خود از ایران را کاهش دهند، از آنها می‌خواست یک فداکاری موقت انجام دهند تا ایران از پای درآید. به گفته ریچارد نفیو که به عنوان کارشناس اصلی تحریم‌ها در مذاکرات هسته‌ای حضور داشته است، یکی از عوامل قبولاندن تحریم‌های نفتی ایران به خریداران نفتی ایران، استدلال‌های ارائه شده در خصوص موقتی بودن آن بوده است.

نکته مهم اینکه ترامپ و همراهان تندروی وی به دنبال ایجاد رژیمی از تحریم‌ها بدون در دست داشتن هدف روشن دیپلماتیک هستند که این باعث خواهد شد اروپایی‌ها و آسیایی‌ها درخواست آمریکا در مورد کاهش واردات نفت از ایران را به سختی قبول کنند به ویژه به این سبب که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی بارها پایبندی ایران به توافق هسته‌ای را تأیید کرده است.

متئو رید، رئیس «گزارش‌های خارجی» که یک مؤسسه مشاوره در واشنگتن است، در این باره می‌گوید: دولت ترامپ کار سختی در پیش دارد، زیرا در دوره قبل احمدی‌نژاد منزوی کردن ایران را تسهیل کرده بود، اکنون اما این گونه نیست. «برای اینکه تحریم‌ها یکجانبه عملیاتی شود، آمریکا باید همه خریداران نفت ایران را تهدید کند که نتیجه آن خشم و مقاومت جهانی به ویژه از جانب متحدین ما خواهد بود.»

نبود اجماع بین‌المللی علیه ایران یکی از مهم‌ترین تفاوت‌های بالقوه با پنج سال پیش است به ویژه به این دلیل که تحریم‌های هدفمند اروپا مخصوصا در حوزه کشتیرانی و بیمه آن بر صادرات نفت ایران تأثیر زیادی داشت و بعید است بتوان انتظار داشت که این بار کسی به تحریم‌های آمریکا علیه ایران بپیوندد.

تفاوت در وضعیت بحران هسته‌ای کره شمالی، دیگر عاملی است که به تشدید مشکلات ترامپ در تحریم ایران منجر می‌شود. در سال 2012، نفت آمریکا در حال سرازیر شدن به بازار بود و می‌شد نفت ایران را از بازار حذف کرد؛ ضمن این که در آن سال آمریکا با چنین بحران هسته‌ای در شرق آسیا مواجه نبود و می‌توانست بر پکن، توکیو و سئول فشار بیشتری وارد کند ولی در شرایط فعلی، آمریکا به همراهی این کشورها در قبال کره شمالی نیاز دارد.

برخی از مخالفان برجام مدعی هستند که مقاومت اروپایی‌ها در برابر فشار تحریمی آمریکا به مرور کاهش خواهد یافت و هیمنه اقتصاد بزرگ آمریکا کار خود را خواهد کرد. این موضوع از جمله در یادداشتی که ریچارد گلدبرگ در میان قانون‌گذاران آمریکایی پخش کرده نیز مورد اشاره قرار گرفته است.

ولی به گفته ریچارد نفیو، تهدید تحریم‌های آمریکا علیه شرکای اروپایی ایران، تنها در صورتی کارا خواهد بود که واشنگتن مایل باشد بر سر این موضوع وارد جنگ تجاری با اروپا بشود و اگر آمریکا در این جنگ عقب‌نشینی کند، تحریم‌های آمریکا به عنوان تهدیدی توخالی معرفی خواهد شد و به این ترتیب آمریکا در تله‌ای قرار می‌گیرد که هر حرکتی در آن خطراتی دارد.

در دهه 1990، ایالات متحده علیه هر شرکتی که در بخش نفت و گاز ایران سرمایه‌گذاری کند، تحریم وضع کرد ولی توتال غول نفتی فرانسه در برابر این تحریم‌ها ایستادگی و اتحادیه اروپا تهدید کرد کار را به سازمان جهانی تجارت خواهد کشید. سرانجام بیل کلینتون تسلیم شد و دو طرف در سال 1998 به توافق رسیدند.

دیوید سولیوان، سفیر اتحادیه اروپا در واشنگتن وقتی که در خصوص واکنش اروپا در قبال تنبیه اروپایی‌ها از سوی آمریکا در صورت وضع تحریم‌های یک‌جانبه آمریکا مورد سؤال قرار گرفت، در این باره اظهار داشت: «هیچ تردیدی ندارم که اگر این سناریو عملیاتی شود ـ هرچند روشن نیست که چنین شود ـ اتحادیه اروپا مجبور خواهد بود با هر چه در توان دارد از منافع مشروع شرکت‌های خود دفاع کند.»