به دنبال پیروزی حجت الاسلام حسن روحانی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و گمانه زنی ها مبنی بر حضور و عدم حضور برخی دولتمردان یازدهم در کابینه دوازدهم، سایت «تابناک» بر آن شد با بررسی برخی شاخص ها و معیارهایی که توسط برخی تحلیلگران و کارشناسان عرصه سیاسی و مدیریتی ارائه شده بود، وضعیت حضور « بیژن نامدار زنگنه » را در دولت آینده ارزیابی کند. این روند در مورد سایر اعضای کابینه و دولتمردان ادامه خواهد داشت و آنها نیز ارزیابی و تحلیل خواهند شد.
به گزارش «تابناک»؛ حجت الاسلام حسن روحانی بعد از پیروزی در انتخابات ریاست جمهوری، در سیزدهم مرداد سال 1392 بیژن نامدار زنگنه را به عنوان گزینه دولت یازدهم برای تصدی وزارتخانه نفت به مجلس شورای اسلامی معرفی کرد که در جلسه رأیگیری، نمایندگان وی را شایسته تصدی این وزارتخانه تشخیص دادند.
بیژن نامدار زنگنه در سال 1331 در کرمانشاه به دنیا آمد. وی پس از پشت سر گذاشتن دوره ابتدایی و دوره اول متوسطه در زادگاه خود، تحصیل خود را در تهران تکمیل و در سال 1350 به دانشکده فنی دانشگاه تهران راه پیدا کرد. زنگنه در سال 1356 با مدرک فوقلیسانس رشته راه و ساختمان فارغالتحصیل شد. وی به عضویت هیأت علمی دانشگاه خواجه نصیرالدین طوسی درآمد و در سال 1385 از این سمت بازنشسته شد.
زنگنه باتجربهترین عضو کابینه دولت حسن روحانی و به عبارتی شیخ الوزرا کابینه دولت یازدهم است. او حضور خود را در دولت از سال 1359، آن هم با سمت معاونت فرهنگی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی آغاز کرد و در آبان ماه سال 1361، به عضویت شورای مرکزی این نهاد درآمد.
او پیش از اینکه در مردادماه ۹۲ از مجلس برای سومین بار برای وزارت نفت رأی اعتماد بگیرد، سابقه تصدی وزارت جهاد سازندگی در دولت دوم آیتالله خامنهای، وزارت نیرو در دولت هاشمی رفسنجانی و وزارت نفت در دولت خاتمی را داشته است. ایشان عضویت در مجمع تشخیص مصلحت نظام (1375-1390) و شورای اقتصاد (1362-1384) را نیز در کارنامه خود دارد.
زنگنه با وجود اعتراض فراوان برخی نمایندگان به عملکرد وی در قرارداد کرسنت موفق شد که بعد از حمایت شدید روحانی از وی در مجلس شورای اسلامی، با ۱۶۶ رأی موافق و ۱۰۴ رأی مخالف از سوی نمایندگان مجلس به عنوان وزیر نفت دولت یازدهم شناخته شود و در ۲۷ مرداد ۹۲ رسماً کارش را در دفتر وزیر نفت آغاز کرد.
***زنگنه به مجلس چه گفت؟ زنگنه برنامه پیشنهادی خود برای اداره وزارت نفت را در چهار فصل و در دو بخش کوتاه مدت و بلندمدت تقدیم مجلس کرد. افزایش صادرات نفت، احیای ظرفیت تولید نفت خام کشور به میزان سال ۱۳۸۴ (۴ میلیون و ۲۰۰ هزار بشکه در روز)، توسعه فازهای اولویت دار پارس جنوبی، اصلاح ساختار قراردادهای نفتی، رفع موانع تولید و صادرات محصولات پتروشیمی، رفع موانع صادرات میعانات گازی و LPG، تلاش برای توسعه مرحله به مرحله پالایشگاه ستاره خلیجفارس، از برنامههای کوتاه مدت عنوانشده در برنامه پیشنهادی زنگنه بود.
زنگنه در برنامه بلندمدت خود، وعده افزایش ظرفیت تولید نفت و گاز صیانت شده با هدف افزایش و یا حداقل حفظ سهم ایران در بازار جهانی نفت و ارتقای جایگاه کشور در اوپک، افزایش بهرهبرداری و استفاده حداکثری از میادین مشترک، اولویت دادن به تأمین گاز مورد نیاز برنامههای تزریق به میادین نفت، تغییر رویکرد از صادرات نفت خام به صادرات فرآوردههای با ارزش افزوده بالا و ایجاد فرصت بیشتر برای بخش خصوصی به منظور مشارکت در تجارت نفت و گاز را داده بود.
هرچند این برنامه تا حدودی جامع بوده و بخش زیادی از اهداف نظام را در زمینه صنعت نفت پیگیری میکرد، جای خالی مسائلی همچون توجه به طرحهای جمعآوری گازهای همراه نفت، ضرورت تدوین طرح جامع انرژی کشور، توجه به توسعه صنایع پاییندستی پتروشیمی، بهینهسازی مصرف انرژی در صنعت نفت و تربیت نیروی انسانی در آن محسوس بود.
*** مهمترین تصمیمات و اقدامات زنگنهمثبت1-تمرکز بر توسعه فازهای اولویت دار پارس جنوبی
2- برنامهریزی و تلاش برای ساخت پالایشگاه میعانات گازی سیراف عسلویه
3- تقویت دیپلماسی انرژی و تلاش برای انعقاد قرارداد تهاتر کالا با روسیه
4- عرضه نفت خام و میعانات گازی در بورس انرژی
5- قیمتگذاری محصولات پالایشگاهها بر اساس کیفیت
6- پیگیری راهاندازی سامانه تأمین الکترونیکی کالای صنعت نفت
منفی 1-امیدواری زیاد به بازگشت شرکتهای خارجی و لغو تحریمها و غفلت از استفاده از توان داخلی برای توسعه میدانهای نفتی (توسعه پلکانی)
2- توسعه کند صنعت پالایشگاهی کشور به ویژه پالایشگاه ستاره خلیجفارس
3-افزایش واردات بنزین با توقف تولید ریفرمیت پتروشیمی
4-پیگیری برای لغو مصوبه ستاد تدابیر ویژه اقتصادی در زمینه قیمت خوراک گاز پتروشیمیها
5- توقف فروش نفت توسط بخش خصوصی
6- عدم پیگیری جدی برای تصویب سند ملی راهبرد انرژی
7- بیتوجهی به اجرای طرحهای جمعآوری گازهای همراه نفت
8- کم توجهی به تزریق گاز به مخازن نفتی به میزان مقرر
*** آنچه زنگنه با آن روبه رو شد1- ابلاغ سیاستهای کلی اقتصاد مقاومتی توسط رهبر معظم انقلاب
2- اصلاح قیمت خوراک گاز پتروشیمیها در مجلس شورای اسلامی
3- اجرای فاز دوم هدفمندی یارانهها و عدم کاهش مصرف حاملهای انرژی
4- انعقاد توافقنامه ژنو و محدود شدن میزان صادرات نفت ایران در یک میلیون بشکه در روز
5- پیگیری ضعیف پرونده کرسنت در دادگاه لاهه
6- شکایت گازی ترکیه از ایران به دادگاه لاهه
7- تغییر مبنای قیمت فروش محصولات پتروشیمی در بورس کالا
8- تکمیل نشدن بموقع خط لوله صلح توسط پاکستان
*** عملکرد زنگنهبا توجه به گذشت نزدیک به چهار سال از دوران وزارت زنگنه، انتظار می رود تا حد زیادی برنامههای کوتاه مدت وی محقق شده باشد. در این مدت، زنگنه با در اولویت قرار دادن دیپلماسی انرژی، سعی کرد، میزان صادرات نفت و گاز ایران را افزایش دهد که چندان موفق نبود. البته کارشناسان معتقدند که چنانچه از این ظرفیت برای افزایش صادرات فرآوردهها استفاده میشد، موجب توسعه پاییندست نفت و گاز و کم اثر شدن تحریمها علیه کشور میشد.
از اقدامات خوب زنگنه در این مدت، راهاندازی فروش نفت در بورس انرژی بود؛ البته این اقدام با نواقصی (قیمت بالای نفت خام عرضهشده در بورس) همراه بود و به همین دلیل، با استقبال خریداران روبه رو نشد و به تازگی متوقف شد.
*** درآمدِ نجومیِ نفت از ایران گرفته شدپیش بینیها برای افزایش ناگهانی قیمت نفت ـ همان طور که انتظار میرفت ـ درست از آب درنیامد و بهای هر بشکه نفت خام با افت مداوم خود، دیروز به حدود 477 دلار رسید. با اجرای برجام و افزایش میزان صادرات نفت خام به میزان دو برابر، اما در عمل قیمت نفت، همواره سیری نزولی داشته؛ اتفاقی که نه به مذاق وزیر نفت خوش آمده و نه دولت، چون دولت با داشتن بدهی سنگین و این حجم درآمد، از پاسخگویی به بدهی خویش عاجز مانده است.
تا پیش از این، ضعف در دیپلماسی نفتی یکی از ایرادات بزرگ زنگنه در دنیای انرژی به شمار میآمد، اما اکنون تلاش جمعی از اعضای حاضر در بازار نفت برای کسب سود بیشتر، همه سیاستهای ژنرال کهنه کار را به چالش کشیده و با وجود افزایش تقاضا برای استفاده از انرژی در فصل سفرهای تابستانی، پیش بینی میشود تا مدتها، بازار، قیمت نفت 60 دلاری را روی تابلوهای وال استریت نبیند.
*** «صادرات رایگان گاز به ترکیه» زنگنه را به مجلس کشانددر جلسه اخیر کمیسیون انرژی مجلس ـ که با حضور وزیر نفت و معاون وی با موضوع بررسی صادرات رایگان گاز به ترکیه برگزار گشت ـ عنوان شد به جای پرداخت نقدی حدود ۱.۹ میلیارد دلار جریمه ایران یا به عبارت وزارت نفت بازگرداندن پول ترکیه، به این کشور گاز می دهیم.
با این حساب، از ماه های ابتدایی سال 2017 گاز رایگان به ترکیه ارسال می کنیم تا مابه ازای 1.9 میلیارد دلاری باشد که ایران طبق رأی دیوان بین المللی داوری باید به ترکیه بازگرداند.
برخی برآوردهای غیررسمی از سوی کارشناسان انرژی، حاکی از این است که باید حدود چهارده ماه این ارسال رایگان گاز ادامه یابد تا جریمه ایران تسویه شود.
بیژن نامدار زنگنه، وزیر نفت در 18 تیر سال 93 در مورد علت خودداری از اعلام نتایج آزمون استخدامی شرکت ملی نفت به مجلس احضار شد و با توضیحات خود نمایندگان را قانع کرد. همچنین زنگنه در 26 فروردین سال 93 در مورد برخی نقل قولها از وزیر نفت و تکذیب نشدن آنها از دریافت کارت زرد نمایندگان گریخت.
از سوی دیگر، وزیری که بیش از هر وزیر دیگری از برجام استفاده کرد، بیژن زنگنه وزیر نفت بود که طبق وعدهای که داده بود، تولید نفت ایران را در کمترین زمان ممکن به مرز قبل از تحریمها رساند و در شرایطی که بازار جهانی نفت با مازاد عرضه و سقوط قیمتها مواجه بود، نفت ایران به خوبی در بازار جذب شد تا موفقیت اقتصادی مهم دولت یازدهم، هم از منظر افزایش درآمدهای ارزی کشور و هم از منظر افزایش رشد اقتصادی، مدیون نفت باشد.
گویا در دولت دوازدهم هم بیژن زنگنه به عنوان وزیر نفت مورداعتماد روحانی به مجلس معرفی شود تا راه ناتمام را ادامه دهد؛ اما اگر به هر دلیلی او نباشد، سه گزینه «حبیب الله بی طرف»، «غلامرضا منوچهری» و «منصور معظمی» را میتوان به عنوان جانشین احتمالی او در نظر گرفت.
حال باید تا معرفی کابینه حجت الاسلام حسن روحانی منتظر ماند و دید که آیا حسن روحانی همچنان به حضور بیژن نامدار زنگنه در وزارت نفت اصرار دارد و شیخ الوزرا خواهد پذیرفت؟
در همین راستا «تابناک» به دنبال پیروزی حجت الاسلام روحانی در دوازدهمین دوره انتخابات ریاست جمهوری و گمانه زنی ها مبنی بر حضور و عدم حضور برخی از دولتمردان یازدهم در کابینه دوازدهم بر آن شد تا با بررسی شاخص ها و معیارهایی از جمله «نزدیکی و دوری به رئیس جمهور، محبوبیت در افکار عمومی یا عدم محبوبیت، اجماع در بین گروه های سیاسی و مجلس و ارتباط با نهادهای غیردولتی، سن و سال قابل قبول برای کارهای اجرایی، دستاورد درخشان قابل اتکا در دولت یازدهم، تعامل مطلوب با رسانه های گروهی و قدرت اقناع افکار عمومی، میزان همسویی با برنامه های دولت دوازدهم، تجربیات و سوابق مرتبط با حوزه تخصصی و نحوه ورود به کابینه، میزان استقلال رأی وزیر نسبت به لابی های قدرتمند تحمیل تخصصی نیرو (عزل و نصب ها)، کارآمدی یا ناکارآمدی، حاشیه ها و دردسرهای وزیر برای دولت» که توسط برخی تحلیلگران و کارشناسان عرصه سیاسی و مدیریتی ارائه شده بود، وضعیت حضور بیژن نامدار زنگنه را در دولت آینده ارزیابی کند.
با توجه به ارزیابی صورت گرفته در مورد زنگنه، به نظر می رسد، او گزینه ای است که مطلوبیت بالایی برای گرفتن مسئولیت مجدد در دولت دوازدهم دارد، زیرا از مجموع یازده آیتم بررسی شده در خصوص توانمندی هایش، وی موفق به اخذ نمرات بالایی شده است و به نظر می آید، دولت دوازدهم با توجه به توانمندی ها و اقدامات مثبت و ارزشمند زنگنه در دولت اول حجت الاسلام روحانی، گزینه مطلوب برای تصدی وزارت نفت در کابینه دوازدهم محسوب می شود.