گره معاملاتی چیست؟
یا به عبارت دیگر گره معاملاتي وضعيتي است كه:
برای رفع گره معاملاتی، تأثیر حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی نماد مورد نظر، برای دوره مشخصی که از 5 جلسه معاملاتی متوالی بیشتر نیست، حذف می‌شود.
فهرست شرکت‌های دارای گره معاملاتی براساس وضعیت سفارشات پایان جلسه معاملاتی و حجم معاملات آخرین ده جلسه معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا ساعت 16 همان روز از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت این شرکت به اطلاع عموم می‌رسد.حذف حجم مبنا در جلسه معاملاتی روز بعد اعمال خواهد شد.
پس از رفع گره معاملاتی یا خاتمه دوره پیش‌بینی شده در بند 2، حجم مبنا در محاسبه قیمت پایانی سهام شرکت لحاظ می‌گردد.کارشناسان بازار سرمایه بررسی کردند اجرای صحیح رفع گرههای معاملاتی به نفع بازار تمام می‌شود براساس دستورا لعمل قبلی متوسط معاملات روزانه کمتر از _20 درصد حجم مبنا بود در حالی که براساس دستورالعمل فعلی شرکت هایی که متوسط معاملات روزانهء آن‌ها کمتر از پنج درصد حجم مبنا باشد، می‌توانند مشمول اجرای این دستورالعمل شوند.«قانون رفع گرههای معاملاتی قبل از اصلاح، کارآیی بیش‌تری برای بازار به همراه داشت.»
مفهوم گره معاملاتی در بورس چیست؟
در بازار بورس، با توجه به اینکه برای دامنه مجاز نوسان قیمت، محدودیت وجود دارد، احتمال ایجاد صف خرید یا فروش‌های سنگین برای نمادهای معاملاتی با حجم نقدینگی پایین وجود دارد. این امر موجب کند شدن روند معاملات این نمادها می‌شود. در این شرایط با توجه به پایین بودن حجم معاملات و حجم مبنا، قیمت پایانی نسبت به روز قبل تغییر محسوسی نخواهد داشت. درصورتی‌که شرایط توضیح داده‌شده، در چند جلسه معاملاتی ادامه پیدا کند و نماد روی صف‌های خرید یا فروش قفل باشد، گره معاملاتی اتفاق افتاده است. در این صورت این نماد مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی خواهد شد.
دستورالعمل و قوانین گره معاملاتی
با توجه به دستورالعمل سازمان در خصوص ایجاد وضعیت گره معاملاتی، نمادی که شرایط زیر را داشته باشد مشمول گره معاملاتی است. در نظر داشته باشید موارد زیر عیناً دستورالعمل سازمان است.
یک نماد معاملاتی به‌رغم برخورداری از صف خرید یا صف فروش در پایان جلسه معاملاتی حداقل معادل یک برابر حجم مبنا برای شرکت‌هایی با ۳ میلیارد سهم و بیشتر و دو برابر حجم مبنا برای سایر شرکت‌ها، به علت عدم تقارن قیمت‌های درخواست خرید و فروش، حداقل به مدت ۵ جلسه معاملاتی متوالی مورد معامله قرار نگیرد یا متوسط معاملات روزانه آن در این دوره (به‌استثنای معاملات در بازار معاملات عمده)، کمتر از ۵ درصد حجم مبنا باشد.
کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در سقف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
کلیه معاملات یک نماد معاملاتی در ۵ جلسه معاملاتی متوالی در کف دامنه نوسان روزانه قیمت باشد.
چه شرکت‌های مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند؟
فهرست شرکت‌های مشمول گره معاملاتی توسط بورس استخراج و حداکثر تا پیش از شروع روز معاملاتی از طریق سامانه معاملات و همچنین سایت رسمی TSETMC.COM (بخش پیام‌های ناظر بازار) به اطلاع عموم می‌رسد. مقررات گره معاملاتی در مورد سهام برخی شرکت‌ها به تشخیص مدیرعامل بورس می‌تواند حداکثر تا ۵ روز کاری اعمال نگردد. در نظر داشته باشید که برخی از شرکت‌ها ممکن است برخلاف قوانین بالا، مشمول رفع گره معاملاتی نشوند. در این شرایط ناظر بازار با توجه به نسبت P/E سهم، در نظر گرفتن معاملات مشکوک و حجم صف ساختگی سهم، ممکن است از مشمول کردن نماد جلوگیری کند.
ماده واحده: در صورت قرار گرفتن شرکت‌هایی با سرمایه کمتر از ۱۵۰ (یک‌صد و پنجاه) میلیارد ریال در گره معاملاتی، رفع گره و عدم اعمال حجم مبنا با پیشنهاد مدیریت بازار بورس تهران همراه با ذکر دلایل مربوطه و تأیید مدیرعامل شرکت بورس صورت می‌پذیرد.
نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام سازمان بورس مشمول دستورالعمل رفع گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد و در مرحله گشایش با دو برابر دامنه نوسان روزانه قیمت عادی آن نماد بازگشایی شده و سپس در حراج پیوسته، معاملات در دامنه نوسان روزانه قیمت انجام می‌شوند. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است. برای درک بهتر این موضوع به مثال زیر توجه نمایید:
به‌عنوان‌مثال فرض کنید یک نماد از بازار اول بورس که دارای نوسان قیمت ۵ درصدی است به مدت ۱۰ جلسه معاملاتی متوالی با صف خرید همراه شود. بر اساس شرایط ایجاد گره معاملاتی که در بخش‌های پیشین توضیح داده شد، این نماد مشمول رفع گره معاملاتی بوده و در روز معاملاتی بعدی، در زمان پیش گشایش با نوسان ۱۰ درصدی عرضه می‌شود. در مدت‌زمان ۳۰ دقیقه از زمان پیش گشایش تا گشایش کشف قیمت صورت می‌گیرد و پس‌ازآن بر اساس قیمت کشف‌شده، معاملات سهم ادامه پیدا می‌کند. شایان‌ذکر است که حداکثر به مدت ۵ روز معاملاتی متوالی، حجم مبنا برای محاسبه قیمت پایانی این نماد که مشمول رفع گره معاملاتی شده است در نظر گرفته نمی‌شود؛ بنابراین کوچک‌ترین تغییری در قیمت سهم بدون توجه به حجم معاملات آن، قیمت پایانی را تغییر می‌دهد.
| برای نمادهای معاملاتی که بر اساس اعلام بورس مشمول گره معاملاتی می‌شوند، در ابتدای روز معاملاتی بعد بازگشایی نماد مطابق ترتیبات ماده ۲۲ انجام می‌گیرد. |
ماده ۲ دستورالعمل اجرایی نحوۀ انجام معاملات در بورس اوراق بهادار تهران
بازگشایی نماد معاملاتی از طریق حراج ناپیوسته در بازه ۳۰ دقیقه‌ای با اعمال یک مرحله پیش گشایش، شروع و با اجرای حراج ناپیوسته پایان می‌یابد. پس‌ازاین مرحله، معاملات از طریق حراج پیوسته در زمان باقیمانده تا پایان جلسه معاملاتی و در دامنه نوسان مجاز روزانه قیمت انجام می‌شود. قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته، قیمت کشف‌شده از طریق حراج ناپیوسته است.
تبصره ۱: درصورتی‌که در دورۀ حراج ناپیوسته معامله‌ای صورت نپذیرد یا معاملات انجام‌شده در دوره حراج ناپیوسته توسط بورس تأیید نگردد، به تشخیص بورس و پس از اطلاع‌رسانی، حراج ناپیوسته موضوع این ماده برای یک‌بار دیگر در همان جلسه معاملاتی یا در ۹۰ دقیقه ابتدایی جلسه معاملاتی بعد قابل تکرار است. به هر ترتیب در صورت عدم کشف قیمت، آخرین قیمت پایانی نماد معاملاتی، قیمت مرجع در دوره حراج پیوسته خواهد بود.
تبصره ۲: در خصوص قیمت‌گذاری حق تقدم سهام برای اولین بار پس از افزایش سرمایه و در زمان عرضه حق تقدم استفاده‌نشده در صورت عدم کشف قیمت پس از دو نوبت حراج ناپیوسته، حراج ناپیوسته تا کشف قیمت تکرار می‌شود. در زمان عرضه‌ی حق تقدم استفاده‌نشده، مدت‌زمان حراج ناپیوسته از شروع عملیات حراج آغاز و تا پایان جلسه‌ی معاملاتی ادامه خواهد داشت.
تبصره ۳: در تمامی مواد این دستورالعمل، حراج ناپیوسته بدون محدودیت دامنه نوسان صورت می‌گیرد، مگر اینکه نوع محدودیت به‌صورت صریح بیان شده باشد.
با توجه به مطلب ارائه‌شده با عنوان گره معاملاتی در بورس، با مفهوم گره معاملاتی، شرایط ایجاد آن، دستورالعمل‌های سازمان بورس در خصوص رفع گره معاملاتی و نحوه گشایش سهام پس از رفع آن آشنا شدیم.
با اندکی دقت در می‌یابیم برای آنکه سهام خریداری‌شده ما در آینده دچار گره معاملاتی نشود، بهتر است سهام با نقد شوندگی بالا را در بازار شناسایی کنیم و به‌منظور معاملات روی آن‌ها تمرکز داشته باشیم. هر اندازه نقد شوندگی یک نماد معاملاتی بالا باشد، کمتر درگیر صف خرید و فروش و گره معاملاتی خواهد شد.
