نگاه شما: شب یلدا؛شب بلند سلامتی

هر ساله شب پیش از شروع اولین روز فصل زمستان که به نام «شب یلدا» مشهور می‌باشد برای هر ایرانی یک شب به یاد ماندنی و پر خاطره می‌باشد زیرا آداب و رسوم برگزاری جشن شب یلدا ویژه و منحصر بفرد می‌باشد و شاید این جشن که از نادر‌ترین جشنهای کشورمان و حتی جهان می‌باشد که یکی از ویژگی های برگزاری آن به نکاتی چون سلامتی مردم بسیار اهمیت داده است؛ فکر نمی‌ کنم در مراسم برگزاری شب یلدا در کلیه نقاط کشورمان کسانی باشند برای سالم ماندن در سال بعد اعتقادی به خوردن میوه‌های چون انار و هندوانه نداشته باشد.

قدامت برگزاری بعضی از جشنهای کشورمان به چند هزار سال پیش بر می‌گردد مردم دوران باستان در کشورمان ایران هر ساله چهار جشن مشهور برگزار می‌ کردند که هر جشن مخصوص یکی از فصل‌های چهارگانه سال بوده که اولین آن جشن عید نوروز به مناسبت شروع فصل بهار؛ دومین آن جشن تیرگان به مناسبت آغاز فصل تابستان؛ سومین آن جشن مهرگان که به مناسبت شروع فصل پاییز و آخرین آن جشن شب یلدا به مناسبت آغاز فصل زمستان بوده است که برپای هر جشن در آغاز هر فصل ایرانیان باستان به نوع شادمانی و شکرگزاری به درگاه خداوند بوده است که به مرور زمان برگزار جشنهای مهرگان و تیرگان در چند دهه اخیر کم رنگ و حتی در بعضی از مناطق کشور به بوته فراموشی سپرده شده است.

ولی جشن‌های یلدا و نوروز هنوز هم هر ساله در ایران و حتی کشورهای همسایه با شکوه خاص برگزار می‌شوند. حال این سوال مطرح می‌شود که جشن یلدا و روز ۳۰ آذر و محصولات سالم؛ طبیعی و ارگانیگ چه ربطی به یکدیگر دارند ولی در ابتدا: 

یک خاطره

سال ۱۳۵۵ که نوجوان دوازده ساله بودم و در مزرعه به پدرم در کار کشاورزی کمک می‌کردم که یک از روزهای تابستانی یکی از دوستان پدرم در هنگام برداشت محصولات کشاورزی بنده و پدرم را برای نهار به مزرعه‌اش دعوت کرده بود و ایشان تعدادی طالبی از مغازه خریده و بر سر سفره گذاشته بود باتوجه به اینکه همه طالبی‌ها رسیده بودند ولی هیچکدام طعم شیرین نداشتند که دوست پدرم با گفتن این جمله که «از زماتی که این کودهای شیمیایی به بازار آمدند و در کشاورزی استفاده می‌شوند دیگر از خوردن طالبی و خربزه شیرین محروم شده‌ایم».

شاید شنیدن این سخنان از یک کشاورز ساده که سوادی برای خواندن و نوشتن نداشت در آن سال‌ها دور از انتظار باشد ولی ایشان طبق تجربه چند ساله خود به این نتیجه رسیده بود که کودهای شیمیایی می‌تواند در کیفیت؛ مزه و طعم محصول تاثیر شدیدی داشته باشند لذا پدرم نیز به این نکته اشاره کرد در سالهای دهه بیست و سی ودر ایامی که کشاورزان در هنگام کاشت جالیز از
کودهای طبیعی (مانند کود حاصل از بقایای گیاهان و پهن حیوانات) استفاده می‌کردند زمانی که خربزه‌ها جالیز می‌رسیدند و آمده برداشت می‌شدند گاهی بعضی از خربزه‌ها در دورن جالیز بعلت شیرینی بیش از حد از وسط قارچ می‌ خوردند حتی ایشان نقل می‌کرد یک شب که برای جلوگیری از حمله کراز‌ها به مزرعه جالیز به صحرا رفته تا شب را در کنار جالیز خربزه‌ها سپری کند در
نیمه‌های شب که هوا شروع به سرد شدن می‌کند ایشان تا صبح با گوش خود صدای ترک خوردن خربزه‌های جالیز را می‌شنیده و حتی ایشان به این ضرب المثل نیز اشاره کرد که «خربزه‌ها آنقدر شیرین می‌شدند که هنگام بریدن خربزه و چاقو به هم می‌چسبیدند».

مراسم شب یلدا

یکی از جشن‌ها بسیار کهن و قدیمی ما ایرانیان که در حال حاضر نیز هر ساله توسط مردم در سراسر کشور به طور خاص برگزار می‌شود جشن «شب یلدا» می‌باشد که به خاطر تقارن زمانی با «طولانی‌ترین شب سال» و همچنین «شب اولین روز فصل زمستان» یکی جشن مهم و منحصر به فرد چهار گانه ایرانیان می‌ باشد (از نظر دیگر شاید با سرد‌ترین شب سال نیز تقارن داشته باشد) و
یلدا جشنی ایرانی است که هزاران سال عمر دارد این مراسم هر ساله در اولین شب دی ماه در سراسر کشورایران و در بعضی از کشورهای جهان برگزار می‌شود.

که آیین و مراسم برگزاری این جشن منحصر بفرد می‌باشد. در این شب اعضای خانواده و اقوام در کنار یکدیگر و یا در منزل بزرگان خانواده گرد هم می‌ آیند و با برگزاری شب‎نشینی این جشن را گرامی می‌دارند (مخصوصا «منزل پدر بزرگ‌ها و مادر بزرگ‌ها) همچنین آیین شب یلدا یا شب چله، خوردن آجیل مخصوص،  هندوانه، انار و شیرینی و میوه‌های گوناگون است که همه آن‌ها جنبه نمادی
دارند و نشانه برکت، تندرستی، فراوانی و شادکامی هستند. یکی دیگر از رسم های شب یلدا،» فال حافظ گرفتن «و» شاهنامه خوانی «است. اگر رسم‌ها و آیین
های دیگر یلدا را میراثی از فرهنگ چند هزار ساله بدانیم، فال حافظ گرفتن در شب یلدا در سده‌های اخیر به رسم‌های این شب افزوده شده است.

شاهنامه خوانی و قصه گویی پدربزرگ و مادربزرگ دور کرسی برای کوچکتر‌ها نیز از آیین های یلدا است که خاطرات شیرینی برای بزرگسالی آن‌ها فراهم می‌آورد.

شب یلدا پاک‌ترین شب سال از زمانهای خیلی قدیم تا کنون طبق آداب و رسوم موجود در کشورمان ایران؛  مردم برای برگزاری مراسم جشن شب یلدا احترام خاصی قائل هستند زیرا مردم
معتقدند این شب نه تنها بلند‌ترین شب سال بلکه این شب باید از نظر مواد خوارکی نیز یکی از پاک‌ترین و بهداشتی‌ترین شب سال هم باشد. با توجه به اینکه یکی از اصلیترین آیین مراسم برگزاری شب یلدا خوردن تنقلات طبیعی مانند آجیل (یا‌‌ همان میوه‌های خشکبار)؛ شیرینی‌های طبیعی؛ میوه‌های همچون هندوانه؛ انار؛ سیب؛ پرتقال و غیره می‌باشد که همه این خوراکی ‌ها حتی آجیل از مواد طبیعی تهیه شده‌اند پس شاید بتوان گفت شب یلدا یک شب پاک در میان ایرانیان می‌باشد.

پیشنهاداتی به مسئولین و چله نشیان شب یلدا

در نیم قرن اخیر که استفاده از انواع سموم و کودهای شیمیایی در کشاورزی بسیار شایع شده است و شاید استفاده از این مواد توانسته باشند که باعث افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی شده باشند ولی آنان چنان بلای بر سر محیط زیست و طبیعت آورده‌اند که حتما» عوارض آن تا نسلهای آینده نیز ماندگار خواهد بود لذا چند سالی است که موضوع محصولات سالم یکی از بحث های جدی جامعه جهانی می‌باشد و از طرفی ورود مواد غذائی آماده مانند انوع چیپس‌ها؛ ساندویچ‌ها؛ پیتزا؛ پفک‌ها؛ انواع نوشیدنی‌های گازدار و غیره ... و از همه بد‌تر متاسفانه ورود مهمانانی ناخوانده چون مواد یکبار مصرف پلاستیکی به خانواده باعث شده است که یکی از مهم‌ترین ماموریت اصلی شب یلدا که‌‌ همان اهدای سلامتی و تندرستی به مردم می‌باشد را با خطر جدی روبرو می‌کند لذا موارد ذیل را جهت برگزاری جشن شب یلدا با رویکرد سلامتی و زیست محیطی به مسئولین و هموطنان عزیز پبشنهاد می‌کنم:

۱-از مسئولین و شورای عمومی کشور در خواست می‌گردد با توجه به اینکه در تقویم رسمی کشور عزیزمان ایران روزی به نام «روز محصولات سالم و طبیعی»  وجود ندارد لذا پیشنهاد می‌گردد روز ۳۰ آذر را به نام «روز محصولات سالم و طبیعی» نام گذاری شود.

۲-از مردم نیز در خواست می‌گردداستفاده از محصولات غذائی و میوه‌های طبیعی و سالم را در شب یلدا را فراموش نکنند.

۳-از هموطنان عزیزم درخواست می‌شود که در شب یلدا از خوردن غذاهای مانند پیتزا و ساندویچ و هل هولهای همچون انواع چیپس‌ها و پفک‌ها و نوشیدنی گازدار که جزء مواد خوارکی ایرانیان قدیم نمی‌باشد جدا «خودداری کنند.

۴-ایرانیان در جشن شب یلدا با مراعات نکات زیست محیطی از جمله استفاده نکردند از ظروف پلاستیکی یکبار مصرف و استفاده از ظروف چینی؛ کریستالی و شیشه‌ای که در کمدی‌های دکوری محبوس شده‌اند به سلامتی مردم؛ طبیعت و محیط زیست خود احترام بگذاریم.

۵- بیاید به احترام» پاکی شب یلدا «آن را به پاک‌ترین شب سال در می‌ان ایرانیان تبدیل کنیم.


سخن پایانی

از نکات مهم و ویژه» شب یلدا «می‌توان احترام گذاشتن به بزرگان؛ صله رحم ؛ خوردن و نوشیدنی مواد طبیعی که به طریقی به سلامتی مردم بر می‌گردد پس بیاید سلامتی خود و فرزندانمان در این شب تضمین کنیم. پیشاپیش جشن بزرگ شب یلدا را به هموطنان و دوستان عزیزم در سراسر کشور تبریک می‌گویم.

فرستنده: حسین عبیری گلپایگانی فعال محیط زیست

* برای آشنایی با شرایط و نحوه همکاری با «نگاه شما» اینجا را کلیک کنید.