«هزار افسان کجاست؟» بیضایی منتشر شد

کتاب «هزار افسان کجاست؟» بهرام بیضایی با حضور شهلا لاهیجی، محمد رضایی راد و حمید امجد عصر گذشته (جمعه، 29 اردیبهشت‌ماه) در خانه‌‌ي هنرمندان ایران رونمایی ‌شد.

به گزارش ايسنا، در ابتدای این مراسم که به همت انتشارات روشنگران و مطالعات زنان و خانه‌ی هنرمندان ایران برگزار ‌شد، شهلا لاهیجی ـ مدير اين انتشارات ـ به همکاری توأم با موفقیت انتشارات روشنگران و مطالعات زنان و بهرام بیضایی اشاره کرد و گفت: امشب شبی است که یکی از درخشان‌ترین آثار بیضایی رونمایی می‌شود، اگرچه من با کلمه‌ی رونمایی چندان موافق نیستم؛ چرا که اصالت کتاب با پوشیدگی در منافات است.

بهرام بیضایی نیز در پیام ویدئویی خود در این مراسم گفت: خوشحالم که این کتاب به چاپ رسید و امیدوارم که خوانده شود.

بیضایی افزود: اگر قرار بود در این کتاب به نتایج دقیق‌تری می‌رسیدیم، باید فصل جدیدتری در کتاب باز می‌کردم و این موجب می‌شد که کتاب بزرگ‌تری فراهم شود و من نمی‌دانم در شرایط کنونی به چاپ چنین کتابی خواهم رسید یا نه.

او همچنین از اسفندیار رسولی؛ حروفچین، سامان خادم که یادداشت و تصاویر کتاب را از راه دور در اختیار او قرار داده، محمد رضایی راد که ویرایش و فهرست پایانی کتاب را به عهده داشته، محسن بدیهی که کتاب‌آرایی آن را به انجام رسانده و نیز شهلا لاهیجی برای چاپ کتاب تشکر کرد.

محمد رضایی راد از دیگر سخنرانان این مراسم بود که سخنانش را با تقسیم‌بندی ادبیات دانشگاهی و ادبیات غیررسمی آغاز و اظهار کرد: در تاریخ ما، ادبیات فارسی برای حضور در آکادمی‌ها باید مجوزی از شرایط حاکم بر زمانه نیز دریافت می‌کرد، برای مثال، رودکی از آل سامان مجوز گرفت و حافظ از آل اینجو. همه‌ی این مسائل این واقعیت را بازتاب می‌دهد که تاریخ ادبیات ما برآمده از گفتار مسلط ماست. اما در کنار این ادبیات، ادبیاتی هم در تاریخ ما وجود داشته که تدریس نشده و دچار سرکوب پنهان بوده و «هزار و یک شب» یکی از این موارد بوده است.

رضایی راد افزود: این کتاب به دلیل چندصدایی بودن و آشکار شدن صداهای سرکوب‌شده جایگاه مهمی در ادبیات حاشیه‌يی ما داشته است؛ کتابی که استوار بودنش به عنصر قصه‌گویی‌اش وابسته است؛ اما متأسفانه یا به ریشه‌ی بنیادین آن توجه نشده است و یا آن را عربی پنداشته‌اند.

او همچنین اظهار کرد: بیضایی در«هزار افسان...» به این مسائل توجه نداشته است و کار اصلی‌اش، کشف اصل و منشأ بنیادین «هزار و یک شب» بوده و اهمیت کتاب هم در تولید نظریه است. نکته‌ی جالب این است که بیضایی در کنار ارائه‌ی این نظریه‌ها می‌گوید که این پایان همه‌ی حرف‌ها نیست و کسانی دیگر می‌توانند بر آن بیفزایند.

در ادامه‌ی مراسم، حمید امجد با بیان این مسأله که بیضایی نیاز به معرفی ندارد، گفت: ما در این کتاب با تحلیل بنیادین متنی از ادبیات‌مان روبه‌رو هستیم؛ کتابی که وجه مشترکی میان شش اثر پژوهشی و 120 اثر هنری بیضایی است و ویژگی اصلی‌اش جامع‌الاطراف بودنش است؛ یعنی در ارائه‌ی نظریه به اسناد تصویری، شفاهی و مکتوب پایبند بوده است.

امجد افزود: بیضایی چون دانشمندی سعی کرده تکه‌های گم‌شده‌ی این ادبیات را یافته و کنار هم بگذارد و حتا در بخش‌هایی به کشف دست زده است. او در این کتاب حقیقت‌ها و سندهایی را پیشنهاد می‌دهد و اعلام می‌کند که کدام را یافته و کدام حاصل گمان اوست.

وی همچنین اضافه کرد: یکی از ویژگی‌های این کار و دیگر کارهای بیضایی، تاریخ‌دانی اوست؛ چرا که در آثارش با زبان خطی روبه‌رو هستیم و نه زمان بازگشت‌پذیر و اسطوره‌يی و همین مسأله زمینه‌ی شناخت تاریخی مخاطب را نیز فراهم می‌کند؛ از این‌روی می‌توان بیضایی را شهرزاد زمانه‌ی ما به شمار آورد.

شهلا لاهیجی نیز در پایان این مراسم گفت: سیمای زن در آثار بیضایی تحولی دیگر یافته و زنان قهرمان او هم حامل فرهنگ هستند و هم قهرمان؛ قهرمانی که به دوران شکست تعلق دارند؛ بنابراین هرگاه که اثری از او را می‌خوانیم، سرمان را کمی بلند می‌کنیم و می‌گوییم؛ ما هم زن ایرانی هستیم.

در پایان مراسم، هدایای بهرام بیضایی به رضایی راد، رسولی، خادم و بدیهی اهدا شد.

خوانش نمایشنامه ی «آرش» بهرام بیضایی بخش دیگری از این مراسم بود.

همچنین اجرای این مراسم را که با حضور چهره‌های برجسته‌ی حوزه‌ی فرهنگ و هنر همراه بود، علیرضا محمودی، نویسنده، به عهده داشت.

کتاب «هزار افسان کجاست؟» حاصل سال‌ها پژوهش و تحقیق بهرام بیضایی در زمینه‌ی فرهنگ و تاریخ ایران و نیز ریشه‌های کتاب «هزار و یک شب» است.