جایگاه روزنامه ها بازیابی شود

مدیران مسوول و سردبیران روزنامه ها، در گفت وگو با بولتن نیوز،  مشکلات مطبوعات امروز و دلیل فعالیت بسیاری از روزنامه ها با تعداد اندک و پنج شش نفر  و تیراژ کم را به چند دسته تقسیم می کنند.

یک دسته به مشکلات مالی، مسائل آگهی ها، یارانه ها و... به عنوان دلیل اصلی اشاره می کنند و برخی دیگر نیز به ظهور رسانه های آن لاین در کنار روزنامه ها، بی توجهی به گزارش های تولیدی درروزنامه های خبر محور و عدم استفاده از کارشناسان اشاره دارند.

بيژن مقدم مديرمسئول روزنامه جام‌جم ،یکي از دلايل گرفتار شدن مطبوعات در چنين وضعيتي را مشكلات مالي می داند كه منجر به تعديل نيروها شده و در نتیجه روزنامه‌اي كه تنها با ۵ يا ۶ نفر نيرو در حال انتشار است، نمي‌تواند در جذب مخاطب توفيقي داشته باشد

 وی افزود: ‌هر مديري اگر شناخت درست و دقيق از وضعيت فعلي نداشته باشد، در طرح‌ها و برنامه‌هاي خود نمي‌تواند موفقيتي را كسب كند و منظور از اين شناخت اعم از وضعيت اقتصادي، فرهنگي و مشكلات ريشه‌اي است كه مطبوعات ما با آن دست به گريبان هستند.  يكي از دلايل گرفتار شدن مطبوعات در چنين وضعيتي مشكلات مالي  است  كه منجر به تعديل نيروها شده و روزنامه‌اي كه تنها با ۵ يا ۶ نفر نيرو در حال انتشار است، نمي‌تواند در جذب مخاطب توفيقي داشته باشد د

وی ادامه داد: نقش معاونت مطبوعاتي در حل اين دسته از مشكلات مطبوعات قابل توجه است. اگر مشكلات اقتصادي روزنامه‌ها حل شود بسياري از اين معضلات قابل حل است چرا كه مشكلات اقتصادي به صورت تدريجي آنقدر به روزنامه‌ها فشار آورده و باعث شده اين دسته از روزنامه‌ها مجبور به تعديل نيروهاي خود شوند و در نهايت تمام نيروي يك روزنامه به چند نفر خلاصه شده است.

در مواردي برخي از روزنامه‌ها تنها ۳ نفر نيرو دارند و وقتي از یک نيرو سؤال مي‌شود كه شما مسئول كدام گروه هستيد در پاسخ مي‌گويد گروه اجتماعي، فرهنگي، سياست خارجي و ... گاهي ديده مي‌شود كه يك نفر نيرو در روزنامه، مسئول بستن ۵ صفحه از صفحات روزنامه است

اما حجت الاسلام مسیح مهاجری مدیر مسوول روزنامه جمهوری اسلامی در این زمینه نظر دیگری دارد و معتقداست که تیراژ روزنامه ها کاهش نیافته وبا تاکید بر اینکه  تیراژ روزنامه ها کاهش نیافته می افزاید :به نظر من هنوز روزنامه ها مخاطبان خود را از دست نداده اند،بلکه تیراژ آنها هر روز افزایش می یابدو روزنامه جمهوری اسلامی تا به حال افزایش تیراژ داشته است ومن از اساس ادعای کاهش تیراژ را رد می کنم.

عده ای از روزنامه هایی که با کاهش نفرات و تیراژ مواجه شده اند، در خصوص چرايي مبتلا شدن به اين وضعيت به مشكلات اقتصادي اشاره مي‌كنند و معتقدند که  اگر اين دسته از مشكلات حل شود بسياري از اين روزنامه‌ها مي‌توانند به عرصه پرنشاط فعاليت بازگردند.

عده ای به مسائل مالی اشاره دارند که به دو بخش آگهی های روزنامه ها، فروش تک نسخه ای و یارانه های دولت مرتبط است و معتقدند که دولت باید یارانه را متناسب با تیراژ هر روزنامه توزیع کند و در عرضه آگهی نیز شرکت ها و سازمان ها مانند یک بنگاه اقتصادی بخش خصوصی تصمیم گیر باشند.

عده دیگری از روزنامه نگاران، فضای سیاسی ، ملاحظات نویسندگان و بی توجهی مخالفان و منتقدان به رعایت مفاد قانونی وحفظ حرمت مقامات و اشخاص را دلیل کاهش تیراژ می دانند و معتقدند که هر دو طرف چه طرفدار دولت و چه منتقد دولت باید یکدیگر را تحمل کنند و اگر قرار باشد که منتقدان مانند دو دهه گذشته به شکل افراطی عمل کنند و موازین و قانون  و ارزش ها را زیر سوال ببرند باعث ایجاد مشکلاتی خواهد شد وطرف مقابل نیز برخورد خواهد کرد و فضای گفت وگو و نقد را  کم رنگ می کند.

عده  دیگری نیز به امنیت شغلی روزنامه نگاران، مشکلات مالی و اخراج روزنامه نگاران به خاطر مشکلات مالی و ... اشاره می کنند و معتقدند که روزنامه نگاران این شغل را ترک کرده و به شغل دیگر متمایل می شوند و کم شدن روزنامه نگار نیز باعث ضعیف شدن کار خبررسانی و تحلیل می شود .

نکته دیگر نیز سیاست خود هیات نظارت بر مطبوعات و  وزارت ارشاد است که عملا به سمت افزایش تعداد روزنامه ها رفته و کاهش تیراژ را به همراه دارد.

برخی روزنامه نگاران نیز تحولات سیاسی و درخواست احزاب خلق الساعه و یا دولتی برای انتشار روزنامه و همچنین درآمد زایی  برخی صاحب امتیازها از طریق اجاره دادن روزنامه و یا فروش و واگذاری آن را یکی از دلایل رشد شدید تعداد روزنامه ها بدون توجه به کیفیت و تیراژ ارزیابی می کنند و معتقدند هر گروه سیاسی برای آن که تریبونی داشته باشد به دنبال آن بوده که روزنامه ای به نام حزب خود منتشر کند و یا از کس دیگری روزنامه اجاره کند. این مسئله باعث شد که در انتخابات تیراژ روزنامه ها بالا برود و پس از آن به شدت کاهش یابد.

رضا حقی معاون مدیر مسوول روزنامه اصلاح طلب مردم سالاری، معتقد است که روزنامه ها با سه دسته مشکل مواجه هستند. مشکل مهم این است که وزارت ارشاد برنامه مشخصی برای حمایت از مطبوعات ندارد و هر کس به عنوان معاونت مطبوعاتی انتخاب می شود، نظر شخصی خود را در آن اعمال می کند.

در نتیجه دو نوع مشکل ایجاد می شود یکی این که منبع مهم تامین مالی مطبوعات، یعنی آگهی ها به گونه ای بین روزنامه ها توزیع می شود که باعث بی عدالتی می شود. به عنوان مثال بخشنامه دولت که برای اولین بار در تاریخ مطبوعات صادر شد تمام آگهی های شرکت ها و سازمان های دولتی را به سمت روزنامه ایران سرازیر کرد و ماهیانه 5 میلیارد تومان را به جای توزیع در بین همه مطبوعات، تنها به سمت روزنامه ایران روانه کرد.

این موضوع نشان می دهد که دولت تصور می کند که چون این شرکت ها و سازمان ها دولتی هستند پس اجازه دارند که در مورد این آگهی ها تصمیم بگیرند. در حالی که بخش عمده ای از اقتصاد ایران به دلایل مختلف و از جمله درآمد نفت که متعلق به همه مردم ایران است دولتی است و این اموال و کارخانه ها و سازمان ها متعلق به همه مردم است.

نکته دوم این است که یارانه های دولت به مطبوعات نباید سلیقه ای پرداخت شود. برخی مسوولین اعلام کرده اند که هر روزنامه ای که طرفدار دولت باشد و از دولت حمایت کند یارانه دریافت می کند ویارانه را اموال و دارایی خود می دانند. در حالی که روزنامه را مردم می خوانند و چه منتقد دولت و چه طرفدار دولت، مخاطبانی در بین مردم دارند و دولت موظف است که چتر قانونی را یکسان بر سر همه نگه دارد و حمایت یارانه ای را از همه به طور یکسان داشته باشد.

یکی از خبرنگاران روزنامه اصلاح طلب شرق نیز معتقد است که به خاطر فضایی که بعد از انتخابات شاهد بودیم، افراد صاحب نظر در گفتار و نوشتار خود بسیار اهل ملاحظه شده اند و تحلیل به مردم ارائه نمی دهند . اخبار نیز شب قبل ازچاپ روزنامه ها ازطرق سایت های اینترنتی و صدا و سیما، به اطلاع مردم می رسد . در نتیجه برای روزنامه ها تنها تحلیل باقی مانده است و تحلیل اخبار ورویدادها و گزارش های تحلیلی و تحقیقی نیز به خاطر همین ملاحظه های صاحب نظران ارائه نمی شود.

در نتیجه مخاطبان تشنه مطالب به جای این که به روزنامه ها مراجعه کنند به سایت ها، شبکه های خارج کشور، رسانه های بیگانه و... روی می آورند و مطبوعات داخلی دچار سرخوردگی می شوند و تعداد کمتری از نویسندگان در روزنامه ها مشغول کار هستندو تعداد آنها دائم رو به کاهش است و اگر این محدودیت ها و ملاحظات به تدریج برطرف شود و جناح های سیاسی یکدیگر را تحمل کنند و مخالف و موافق و منتقد به هم احترام بگذارند نتیجه این می شود که مطبوعات با رشد فروش تک نسخه ای خود درآمد کسب می کنند و خبرنگاران بیشتری را جذب خواهند کرد و تیراژ و فروش بهتر می شود وفشار برای گرفتن آگهی و یارانه از دولت نیز کاهش خواهد یافت.

البته شرط این راهکار این است که مخالف ومنتقد نیز حدود قانون را رعایت کنند و به گونه ای عمل نکنند که طرفداران دولت به دنبال ایجاد محدودیت باشند و نویسندگان مجبور به ملاحظه کاری و سکوت شوند.

نیشابوری سردبیر روزنامه عصر ایرانیان، نیز با اشاره به کاهش اعتماد مردم به روزنامه ها گفت: کاهش تولید محتوا، و حضور کسانی که تعلقات سیاسی واقتصادی دارند و کار حرفه ای و روزنامه نگاری نمی کنند و دنبال تریبون هستند تا نظرات خود را بیان کنند یا درآمدی برای خود ایجاد کنند باعث شده که تحلیل، اخبار و گزارش های تولیدی و حرفه ای کاهش یابد و مخاطبان کمتر شوند

وی اظهار داشت: باید توجه داشت که روزنامه نگاری باید در وجود خبرنگار باشد و این که کسی صرفا روزنامه نگاری خوانده باشد کافی نیست بلکه باید علاقه مند باشد و در وجود او شور کار و تحلیل و پیگیری اخبار باشد.

وی افزود: از سال آینده، با هدفمندی یارانه ها وافزایش هزینه های آب، برق، گاز و کاغذ، برخی روزنامه ها و مطبوعات تعطیل می شوند و مشکلات هزینه ای نیز عاملی برای افزایش مشکلات روزنامه ها به شمار می آید.

 محسن اکبری دبیر سرویس صنعت یکی از روزنامه های اقتصادی نیز معتقد است که نبود امنیت شغلی و تغییر شغل دائمی، مشکل عمده روزنامه نگاران است و وقتی روزنامه نگار احساس می کند که مدت کوتاهی در یک روزنامه خواهد بود و به دلیل مشکلات مالی، نظر سردبیر یا تعطیلی روزنامه، مجبور به ترک کار خود خواهد بود تصمیم می گیرد که یا از کشور خارج شود، یا به شغل دیگری مشغول باشد و یا سرگرم کارهای مطبوعاتی، روابط عمومی و شغل های مرتبط با رسانه ها باشد تا زمان بگذرد.

نکته قابل توجه این است که قبلا یک روزنامه با 50 خبرنگار و کارکنان مختلف کار می کرد، تیراژ بالای 100 هزار نسخه داشت اما حالابه دلایل مختلف، تعداد روزنامه ها بیشتر شده اما از کیفیت، تیراژ و تعداد خبرنگاران آنها کاسته شده، کیوسک های روزنامه فروشی نشان می دهد که بیش از 50 روزنامه و هفته نامه با چند نسخه محدود روی هر کیوسک قرار دارد در حالی که قبل همین اطلاعات و کیهان، با تیراژ انبوه در هر کیوسک به چشم می خورد . در نقاط مختلف شهر عده ای مشغول لایی زدن روزنامه همشهری بودند و عده ای صدا می زدند روزنامه ، روزنامه ، آخرین بار.

از طرف دیگر علیرضا بختیاری مدیر مسئول روزنامه تکنیکی دنیای اقتصاد نیز افت تیراژ روزنامه ها را تایید می کند ولی آن را از چند جهت قابل بررسی می داند. از نظر بختیاری روزنامه در کنار کارکرد رسانه ای اش یک بنگاه اقتصادی هم هست که باید با پردازش خوب اخبار و تاثیرگذاری عمیق روی مخاطب حوزه نگاه مخاطب را وسیع کند. از طرفی روزنامه ها باید با تولید بیشتر و پردازش صحیح اطلاعات و اخبار و استخدام خبرنگاران خبره به تقویت فرهنگ روزنامه خوانی کشور کمک کنند