مروری بر نرخ تورم در 73 سال گذشته

بررسی وضعیت نرخ تورم در 73 سال گذشته نشان می‌دهد که ایران در این سالها نرخ تورم منفی و دو رقمی بسیار بالا را تجربه کرده است. نرخ تورم تاریخی 49.4 درصدی سال 74 که در پی شکست طرح تعدیل اقتصادی اتفاق افتاد، همچنان در سکوی اول از لحاظ بالاترین نرخ قرار دارد.

به گزارش مهر، با توجه به آغاز اجرای قانون هدفمندی یارانه ها از دو هفته پیش، موضوعی که برای بسیاری از مردم در شرایط فعلی حائز اهمیت است، ادامه روند نرخ تورم و تغییرات قیمتی کالا و اقلام مصرفی است. این موضوع در حالی مطرح است که بانک مرکزی سیاست کاهش نرخ تورم را از حدود بیش از یکسال پیش در دستور کار خود قرار داده است.

اهمیت این نرخ تا جایی است که هر یک از تحلیلگران اقتصادی کشور و حتی دستگاه‌های اجرایی که با اجرای طرح هدفمندی یارانه ها به صورت مستقیم سرو کار دارند، هرگونه تغییری را با ارزیابی و براساس وضعیت تورمی کشور اعمال می کنند.

حمایت قاطعانه بانک مرکزی از ارزیابی تورم

اهمیت این نرخ در جایی مشهود است که مشخص می شود آمارهای مربوط به نرخ تورم یکی از مهمترین آمارهای اقتصادی کشور است، چرا که اکثر برنامه ریزی های اقتصادی، مالی و پولی کشور بر اساس این نرخ صورت می گیرد.

موفقیت یا عدم موفقیت رئیس کل بانک مرکزی در کاهش نرخ تورم را باید در ارزیابی آمارها مشاهده کرد، ضمن اینکه باید گفت اجرای طرح هدفمندی یارانه ها به عنوان مهمترین طرح اقتصادی کشور نیز به نحوی منوط به کاهش نرخ تورم بوده است.

گرچه در برخی از موارد، ابهاماتی به نرخ تورم اعلام شده از سوی بانک مرکزی وارد می شود، اما این بانک تاکنون قاطعانه به این ابهامات پاسخ داده است. جالب اینکه بانک مرکزی از نرخ تورمی حدود 50 درصدی سال 74 نیز به شدت حمایت کرده است.

ارزیابی نرخ تورم توسط 124 اقتصاددان

در حال حاضر 124 اقتصاددان و کارشناس خبره که 93 نفر آنها دارای دکترای اقتصاد خارج از کشور و کاملا حرفه ای هستند، نرخ تورم کشور را محاسبه و ارزیابی می کنند.

محمود بهمنی رئیس کل بانک مرکزی در برابر انتقاداتی که به نرخ تورم اعلامی بانک مرکزی صورت می گیرد، معتقد است که عملکرد اقتصاددانان آنقدر دقیق است که حاضر نیستند حتی با دستور وی نیز آن را غیرواقعی اعلام کنند.

بررسی تغییرات شاخص کل بهای کالاها و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران یعنی همان شاخص تورم 74 سال گذشته که توسط بانک مرکزی ارائه شده است، نشان می دهد که طبق شرایط کشور در سنوات مختلف این نرخ دستخوش تغییراتی رو به پایین و یا بالا شده است.

نرخ تورم 73 سال گذشته

بر این اساس، نرخ تورم سال 1316 معادل 21.2 درصد، سال 1317 حدود 8.8 درصد، سال 1318 معادل 8.0 درصد، سال 1319 معادل 13.8 درصد، سال 1320 معادل 49.5 درصد، سال 1321 حدود 96.2 درصد، سال 1322 معادل 110.5 درصد، سال 1323 حدود 2.7 درصد، سال 1324 معادل منفی 14.4 درصد و سال 1325 حدود منفی 11.5 درصد بوده است.

سال	نرخ تورم	سال	نرخ تورم
1357	10.0	1373	35.2
1358	11.4	1374	49.4
1359	23.5	1375	23.2
1360	22.8	1376	17.3
1361	19.2	1377	18.1
1362	14.8	1378	20.1
1363	10.4	1379	12.6
1364	6.9	1380	11.4
1365	23.7	1381	15.8
1366	27.7	1382	15.6
1367	28.9	1383	15.2
1368	17.4	1384	10.4
1369	9.0	1385	11.9
1370	20.7	1386	18.4
1371	24.4	1387	25.4
1372	22.9	1388	10.8

همچنین شاخص تورم سال 1326معادل 6.6 درصد، سال 1327 معادل 11.1 درصد، سال 1328 معادل 2.3 درصد، سال 1329 حدود منفی 17.2 درصد، سال 1330 معادل 8.3 درصد، سال 1331 معادل 7.2 درصد، سال 1332 معادل 9.2 درصد، سال 1333 معادل 15.9 درصد، سال 1334 معادل 1.7 درصد و سال 1335 معادل 8.8 درصد محاسبه شد.

در عین حال شاخص کل بهای کالاهای و خدمات مصرفی در مناطق شهری ایران در سال 1336 معادل 4.4 درصد، سال 1337 معادل 1.0 درصد، سال 1338 حدود 13.0 درصد، سال 1339 حدود 7.9 درصد، سال 1340 معادل 1.6 درصد، سال 1341 معادل 0.9 درصد، سال 1342 معادل 1.0 درصد، سال 1343 معادل 4.5 درصد، سال 1344 معادل 0.3 درصد و سال 1345 معادل 0.8 درصد است.

بر اساس گزارش مهر، شاخص تورم سال 1346 معادل 0.8 درصد، سال 1347 معادل 1.5 درصد، سال 1348 معادل 3.6 درصد، سال 1349 معادل 1.5 درصد، سال 1350 معادل 5.5 درصد، سال 1351 معادل 6.3 درصد، سال 1352 حدود 11.2 درصد، سال 1353 حدود 15.5 درصد، سال 1354 حدود 9.9 درصد و سال 1355 معادل 16.6 درصد بود.

بانک مرکزی نرخ تورم سال 1356 را معادل 25.1 درصد، سال 1357 معادل 10.0 درصد، سال 1358 حدود 11.4 درصد، سال 1359 حدود 23.5 درصد، سال 1360 حدود 22.8 درصد، سال 1361 حدود 19.2 درصد، سال 1362 حدود 14.8 درصد، سال 1363معادل 10.4 درصد، سال 1364 حدود 6.9 درصد و سال 1365 را حدود 23.7 درصد اعلام کرد.

همچنین نرخ تورم سال 1366 حدود 27.7 درصد، سال 1367 معادل 28.9 درصد، 1368 معادل 17.4 درصد، سال 1369 معادل 9.0 درصد، سال 1370 حدود 20.7 درصد، سال 1371 معادل 24.4 درصد، سال 1372 معادل 22.9 درصد، سال 1373 معادل 35.2 درصد، سال 1374 معادل 49.4 درصد و سال 1375 حدود 23.2 درصد بوده است.

نرخ تورم سال 1376 معادل 17.3 درصد، سال 1377 معادل 18.1 درصد، سال 1378 حدود 20.1 درصد، سال 1379 معادل 12.6 درصد، سال 1380 حدود 11.4 درصد، سال 1381 معادل 15.8 درصد، سال 1382 معادل 15.6 درصد، سال 1383 معادل 15.2 درصد، سال 1384 معادل 10.4 درصد، سال 1385 معادل 11.9 درصد، سال 1386 معادل 18.4 درصد، سال 1387 معادل 25.4 درصد و سال 88 معادل 10.8 درصد اعلام شد.

سال	نرخ تورم	سال	نرخ تورم
1316	21.2	1337	1.0
1317	8.8	1338	13.0
1318	8.0	1339	7.9
1319	13.8	1340	1.6
1320	49.5	1341	0.9
1321	96.2	1342	1.0
1322	110.5	1343	4.5
1323	2.7	1344	0.3
1324	14.4-	1345	0.8
1325	11.5-	1346	0.8
1326	6.6	1347	1.5
1327	11.1	1348	3.6
1328	2.3	1349	1.5
1329	17.2-	1350	5.5
1330	8.3	1351	6.3
1331	7.2	1352	11.2
1332	9.2	1353	15.5
1333	15.9	1354	9.9
1334	1.7	1355	16.6
1335	8.8	1356	25.1
1336	4.4

بیشترین نرخ تورم در 73سال گذشته

بررسی ها نشان می دهد که بالاترین نرخ تورم ایران طی 30 سال گذشته مربوط به سال 74 با 49.4 درصد و سپس در سال 73 با 35.2 درصد بوده است.

بر اساس آخرین گزارشات، نرخ تورم در دوازده ماهه منتهی به فروردین ماه امسال 10.4 درصد، در اردیبهشت ماه 9.9 درصد و در خردادماه 9.4 درصد، در تیرماه 9.1 درصد، در مردادماه 8.8 درصد، در شهریورماه 9.9 درصد، در مهر ماه 9.2 درصد، شهریورماه 8.9 درصد، در مهرماه 9.2 درصد و آبان ماه امسال 9.7 درصد گزارش شده است. البته در صورت پایداری نرخ تورم تک رقمی می توان بهبود شرایط اقتصادی، بالا رفتن ثبات در اقتصاد کشور و همچنین موثر بودن سیاستهای کنترلی دولت در بازار را انتظار داشت.

نرخ تورم و نحوه محاسبه آن

بر اساس تعریف بانک مرکزی، شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی (CPI) معیار سنجش تغییرات قیمت تعداد ثابت و معینی از کالاها و خدمات است که توسط خانوارهای شهرنشین ایرانی به مصرف می رسد. برای محاسبه این شاخص نیز بهای کالاها و خدمات مصرفی در 30 استان به صورت مستقل محاسبه و از ترکیب استانهای مختلف شاخص کل مناطق شهری کشور کسب می شود.

در سال 83 پس از انتخاب شهرها، حدود 12هزار خانوار به طریق علمی از بین خانوارهای ساکن در 75 شهر (که 70درصد جمعیت کل مناطق شهری را شامل می شود) انتخاب شده است که متوسط هزینه آنها نماینده متوسط هزینه کلیه خانوارهای ساکن در شهرهای ایران است.

با توجه به تغییرات در الگوی مصرف خانوارها، در سال 83 با استفاده از نتایج بررسی بودجه خانوارهای شهری تجدید نظری در انتخاب کالاها و خدمات صورت گرفت و از بین کالاها و خدماتی که خانوارهای ساکن در شهرها مصرف می کنند تعداد 359 قلم کالا و خدمت ( 272 قلم کالا و 87 قلم خدمت) با توجه به اهمیت آنها به طریق علمی انتخاب شده است که هزینه این اقلام بیش از 85 درصد کل هزینه اقلام مصرفی خانوارها را شامل می شود.

گروه‌های اصلی نرخ تورم

این 359 قلم کالا و خدمت به 12گروه  خوراکی ها و آشامیدنی ها با ضریب 28.49 درصد، دخانیات 0.52 درصد، پوشاک و کفش 6.22 درصد، مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوختها 28.60 درصد، اثاث، لوازم و خدمات مورد استفاده در خانه 6.26 درصد، بهداشت و درمان 5.54 درصد، حمل و نقل 11.97درصد، ارتباطات 1.63درصد، تفریح و امور فرهنگی 3.80 درصد، تحصیل 2.07 درصد، رستوران و هتل 1.72درصد، کالاها و خدمات متفرقه 3.18 درصد تقسیم بندی شده است. همچنین گروههای اصلی هزینه دارای زیر گروههایی هستند که چندین کالا و خدمات با خصوصیات مشابه را با ضرایب مختلف در بر می گیرند.

بر اساس این آمارها گروه مسکن، آب، برق، گاز و سایر سوختها با ضریب اهمیت 28.60 درصد و خوراکی ها و آشامیدنی ها با 28.49 درصد دارای بالاترین ضرایب در بررسی نرخ تورم هستند. اهمیت بخش مسکن تا حدی است که اگر رشد قیمتهای بخش مسکن مهار شود و رشد آن به صفر نزدیک باشد، یک سوم تورم کنترل شده تلقی می شود.

کالاهای مشمول شاخص از 100قلم کالای گروه خوراکی‎ها و آشامیدنی‎ها و 259 قلم کالای غیرخوراکی و خدمت تشکیل می شود.

40هزار منبع اطلاعاتی برای محاسبه یک نرخ

آمارگیران بانک مرکزی برای بررسی نرخها ماهانه 40هزار منبع اطلاعاتی را مورد ارزیابی قرار می دهند و با اخذ قیمت 121هزار کالا و خدمت و بررسی دلایل افزایش و کاهش قیمتها، نرخها را محاسبه می کنند. این قیمتها نیز به 3 طریق  قیمتهای دولتی، بازار آزاد و ترکیب این دو جمع آوری می شود.

بانک مرکزی برای محاسبه شاخص تورم  یا شاخص بهای کالاها و خدمات مصرفی از فرمول شاخص قیمت "لاسپیرز" استفاده می کنند که در آن روش، یکسال به عنوان سال پایه تعیین نرخ تورم انتخاب می شود.