برای ایران، گسترش روابط با کشورهای آفریقایی، چون مالی، بورکینافاسو و نیجر مزیت دسترسی به بازارهای اقتصادی حیاتی از جمله فلزات و مواد معدنی را به همراه دارد.
به گزارش سرویس بین الملل تابناک، سایت کانورسیشن در مقالهای به بررسی روابط ایران با کشورهای آفریقایی پرداخته که در ادامه آمده است.
لازم به ذکر است انتشار مقالات خارجی به معنای تایید محتوای آن از سوی تابناک نیست.
وزیر امنیت بورکینافاسو در ۱۲ نوامبر ۲۰۲۵ برای گفتوگوهای سطح بالا با مقامهای ایرانی راهی تهران شد. این سفر پربار بود: این کشور در غرب آفریقا، سفارت ایران را دوباره افتتاح کرد، توافقنامههای جدیدی درباره همکاریهای امنیتی نهایی شد و درباره تقویت روابط در حوزههای کشاورزی و صنعت گفتوگوهایی صورت گرفت.
این سفر فراتر از یک رویداد معمول دیپلماتیک دوجانبه برای هر دو کشور بود و بخشی از یک روند گستردهتر محسوب میشود.
از زمان آغاز جنگ غزه در اواخر ۲۰۲۳ که توسط گروه فلسطینی حماس شعلهور شد، ایران خود را با مجموعهای از بحرانهای سیاسی و اقتصادی مواجه یافته است.
در سطح بینالمللی، محور مقاومت، با حملات شدید اسرائیل علیه حماس و حزبالله و نیز سقوط نظام اسد در سوریه در اواخر ۲۰۲۴ تا مرز فروپاشی پیش رفت.
مشکلات منطقهای تهران سپس با جنگ ۱۲ روزه و سنگین با اسرائیل در ژوئن ۲۰۲۵ که ایالات متحده نیز به آن پیوست، به اوج رسید.
پس از آن هم تحریمهای «بازگشت سریع» شورای امنیت سازمان ملل با ابتکار اتحادیه اروپا اعمال شد – مجموعهای از مجازاتها علیه ایران که پس از توافق ۲۰۱۵ درباره محدود کردن برنامه هستهای تهران در ازای کاهش تحریمها لغو شده بود.
علاوه بر این، ایران اکنون با یک بحران زیستمحیطی ناشی از خشکسالی شدید که پایتخت را درگیر کرده، روبهروست.
در حالی که مقامهای ایرانی تلاش میکنند با این وضعیت سخت جدید کنار بیایند، به دنبال تقویت منافع ژئواستراتژیک خود در نقاط دیگر هستند.
یک کارشناس سیاست خارجی ایران، معتقد است یکی از حوزههای نوظهور مهم در این زمینه آفریقاست؛ جایی که ایران تلاشهای خود را برای ارتباط با شرکای تاریخی و راهبردی مانند بورکینافاسو افزایش داده است.
این روند فرصتهای مهمی برای تهران ایجاد کرده تا با کشورها در موضوعاتی مانند امنیت و مواد معدنی حیاتی همکاری کند و در عین حال بازار صادراتی تسلیحات و دیگر کالاهای خود را با دور زدن تحریمها گسترش دهد.
امنیت، اورانیوم و اقتصاد در آفریقای غربی
ایران علاوه بر بورکینافاسو، تلاشهای خود را برای ارتباط با دیگر کشورهای آفریقایی در غرب قاره و منطقه ساحل، مانند مالی و نیجر، تشدید کرده است.
از اوایل دهه ۲۰۲۰، این کشورها کودتاهای نظامی را تجربه کرده و از غرب فاصله گرفتهاند. آنها همچنین با تهدیدات جدی امنیتی از سوی شورشیان، شبهنظامیان و جهادیها روبهرو بودهاند.
در نتیجه، همانطور که در مورد اتیوپی نیز مشاهده شد، به ایران بهعنوان شریک امنیتی و تأمینکننده احتمالی سلاح، پهپاد و دیگر تجهیزات نگاه کردهاند.
برای ایران، گسترش روابط با این کشورهای آفریقایی مزیت دسترسی به بازارهای اقتصادی حیاتی از جمله فلزات و مواد معدنی را به همراه دارد.
برای نمونه، تهران به دنبال دسترسی به طلا از بورکینافاسو و مالی، و اورانیوم از نیجر بوده است.
با توجه به میزان آسیب و تخریب وارده به برنامه هستهای ایران در جریان جنگ ۱۲ روزه، اورانیوم احتمالی بهدستآمده از این کشورها میتواند در صورت تصمیم ایران برای بازسازی یا تسلیحاتی کردن برنامهاش اهمیت ویژهای داشته باشد.
پس از دیدار وزرای خارجه ایران و مالی در ماه مه ۲۰۲۴، آنها سال بعد نیز در اکتبر دیدار کردند تا درباره تقویت روابط دوجانبه و چندجانبه گفتوگو کنند.
بر این اساس، دو کشور توافق کردند یک کمیسیون اقتصادی مشترک برگزار کنند و در نشستهای سازمانهای بینالمللی مانند سازمان ملل و جنبش عدم تعهد، همبستگی و حمایت خود را نشان دهند.
در همین حال، در آوریل و مه ۲۰۲۵، ایران و نیجر پس از امضای توافقهای امنیتی و اقتصادی، توافقی را نیز نهایی کردند که طبق آن تهران ۳۰۰ تن اورانیوم را به مبلغ ۵۶ میلیون دلار خریداری خواهد کرد.
از فوریه تا اکتبر، ایران همچنین تلاش کرد با برگزاری نشستهای دوجانبه با سیرالئون، روابط دیپلماتیک خود را با این کشور آفریقای غربی گسترش دهد. علاوه بر تلاش برای دسترسی به اورانیوم، تهران بهدنبال حمایت سیرالئون در نهادهای چندجانبه مانند سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی بود.
با این حال، سیرالئون که عضو غیر دائم شورای امنیت سازمان ملل نیز بود، در ماه سپتامبر به لغو تحریمهای ایران رأی منفی داد؛ بخشی به دلیل وابستگی این کشور آفریقایی به کمکهای بریتانیا.
فرصتهای گسترش روابط در آفریقا
علاوه بر تعامل با کشورهای آفریقای غربی، ایران در نقاط دیگری از قاره آفریقا نیز بهدنبال حوزههای دارای اهمیت راهبردی بوده است.
بین اکتبر و نوامبر ۲۰۲۵، تهران با مالاوی برای دور زدن تحریمها و واردات هواپیما همکاری کرد.
در ماه اوت، ایران در تلاش برای تقویت روابط امنیتی با آفریقای جنوبی – بزرگترین شریک تجاریاش در قاره – برآمد.
در آن زمان، فرمانده ارتش آفریقای جنوبی، ژنرال رودزانی مافوانیا، اظهاراتی در حمایت از ایران و انتقاد از اسرائیل بیان کرد که موجب جنجال شد. بین آوریل و اکتبر، ایران در حوزههای اقتصاد، محیط زیست و گردشگری درمانی با زیمبابوه نشستها و توافقهایی داشت.
عباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران، هنگام حضور در نشست وزرای خارجه جنبش عدم تعهد در کامپالا در ماه اکتبر، با رئیسجمهور اوگاندا، یووری موسونی، دیدار کرد و بابت محکوم کردن آمریکا و اسرائیل توسط اوگاندا در جریان جنگ ۱۲ روزه – که طی آن اوگاندا ۴۱ دانشجو را از ایران خارج کرد – از وی تشکر نمود. عراقچی همچنین تمایل تهران را برای تقویت همکاری با کامپالا در حوزههای کشاورزی، اقتصاد و تجارت ابراز کرد.
برای ایران، اوگاندا از نظر راهبردی اهمیت دارد؛ زیرا نهتنها دارای اورانیوم است، بلکه کبالت نیز دارد که در ساخت باتریهای لیتیومی، سوپرآلیاژها و دیگر محصولات صنعتی استفاده میشود.
چگونه ایران همچنان با محدودیت مواجه است
در حالی که ایران تلاشهای خود را برای تعامل با شرکای قابل اعتماد و مهم آفریقایی در سراسر قاره افزایش داده است، با مجموعهای از محدودیتهای قابل توجه نیز روبهرو شده است.
نخست آنکه رقابت تجاری گستردهای از سوی رقبای منطقهای ایران در خاورمیانه ادامه دارد. تا سال ۲۰۲۳، امارات متحده عربی یکی از اصلیترین شرکای صادراتی بورکینافاسو، مالی، نیجر، اوگاندا و زیمبابوه و همچنین یکی از مهمترین شرکای وارداتی مالاوی، نیجر، سیرالئون، اوگاندا و زیمبابوه بوده است.
همانگونه که این کشور در سال ۲۰۱۶ در شاخ آفریقا انجام داد، امارات میتواند همراه با عربستان سعودی بر سایر کشورها فشار وارد کند تا روابط خود با تهران را کاهش دهند یا قطع کنند.
با بازگشت تحریمهای شورای امنیت سازمان ملل (تحریمهای ناشی از فعال شدن مکانیسم ماشه)، فشار اقتصادی جهانی بر ایران همچنان ادامه دارد و این موضوع ممکن است کشورهای آفریقایی را در ایجاد روابط دوجانبه قویتر با تهران مردد کند.
با این حال، حتی پس از بازاعمال تحریمهای آمریکا پس از خروج از توافق هستهای در سال ۲۰۱۸، این کشورها تعامل خود با تهران را کاملاً متوقف نکردهاند.
آخرین محدودیت، ماهیت معاملهمحور تعاملات ایران است. این ویژگی میتواند بیاعتمادی میان شرکای آفریقایی ایجاد کند. برای مثال، در نوامبر ۲۰۲۵ گزارش شد که تهران در پی افزایش تنش میان اریتره و اتیوپی، پهپادهایی در اختیار اریتره قرار داده است. چنین اقدامی میتواند روابط ایران با اتیوپی را پیچیدهتر کند و تهران را درگیر یک مناقشه دیگر میان این دو کشور سازد.
زمان نشان خواهد داد که آیا فرصتها بر محدودیتها غلبه خواهند کرد یا نه؛ اما برای مقامهای تهران که با انواع بحرانهای داخلی و خارجی مواجهاند، به نظر میرسد گزینههای چندانی جز جستوجوی فرصتها هرجا که ممکن است، باقی نمانده است.
امیدوارم مثل سرمایه گذاریهای قشنگمون تو سوریه و ونزوئلا نباشه و بتونیم استفاده کنیم ازشون آقا این قرارداد نسیان آبی بدیم...گوشت از آفریقا بیاریم چی شد؟ براشون بیمارستان و ورزشگاه و … می سازیم که اخرش هم پولش رو ندهند تا در مقابل یک رای ممتنع در سازمان ملل بگیریم. همین کشورهای افریقایی با اخم ترامپ ، از ترس به خودشان .. و غالب تهی میکنند، خنده داره که ایران بدنبال فقرایی گداتر از ما هست!!! جالب بود؟وقتی غنی سازی ایران به صفر رسیده اورانیوم می خواهد بر چی؟ . همین اورانیومی که داریم مصرفی براش نداریم و باعث دردسره
