«ویتکاف» به توافق با ایران خیلی خوش بین است/ روسیه و چین نمی‌توانند مانع ارجاع مجدد پرونده ایران به شورای امنیت شوند

سرپرست اسبق معاونت بخش عدم اشاعه وزارت خارجه آمریکا گفت: وقتی اتحادیه اروپا سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) را فعال کرد، برخی تحلیلگران ادعا کردند این اقدام اهرم فشار E۳ را از بین برده است. این ارزیابی نادرست بود.

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، لورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال ادعا کرده است: «به من گفته شده که در صورت عدم همکاری، سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان ممکن است پرونده ایران را حداکثر تا نوامبر به شورای امنیت بفرستند. ایران می‌تواند تظاهر کند که مسئله از بین رفته است. اینطور نیست. شایان ذکر است که گروه E ۳ تا ۱۲ ماه فرصت دارد قطعنامه عدم پایبندی ماه ژوئن را به شورای امنیت ارجاع دهد.»

در خصوص دلایل این اقدام تروئیکای اروپایی (انگلیس، فرانسه و آلمان) خبرنگار تابناک گفتگویی با «مارک فیتزپاتریک» سرپرست اسبق معاونت بخش عدم اشاعه وزارت خارجه آمریکا انجام داده که در ادامه آمده است.

فیتزپاتریک تا چندی قبل مدیریت اجرایی اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک (IISS) را برعهده داشت. او از سال ۲۰۰۵ به عضویت اندیشکده انستیتو بین‌المللی مطالعات استراتژیک در آمده بود. پیش از آن، فیتزپاتریک ۲۶ سال به عنوان دیپلمات در وزارت خارجه امریکا خدمت کرده‌بود. در طول این سال‌ها او در دفاتر نمایندگی امریکا در سئول، توکیو، ولینگتون، وین و همچنین به عنوان دستیار موقت وزیر امورخارجه در امور عدم اشاعه، خدمت کرده است. این سوابق دیپلماتیک او را به یکی از کارشناسان مطرح امریکایی در حوزه خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه تبدیل کرده است. او کتاب‌های متعددی در زمینه خلع سلاح هسته‌ای و عدم اشاعه منتشر کرده است. کتاب «قدرت‌های هسته‌ای پنهان آسیا: ژاپن، کره جنوبی و تایوان»، «فائق آمدن بر خطرات هسته‌ای پاکستان» و «بحران هسته‌ای ایران: اجتناب از بدترین سناریوها» بین سال‌های ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۶ توسط او در مورد مسائل خلع سلاح هسته‌ای نوشته‌شده است.

*لورنس نورمن، خبرنگار وال استریت ژورنال ادعا کرده است: «به من گفته شده که در صورت عدم همکاری، سه کشور اروپایی انگلیس، فرانسه و آلمان ممکن است پرونده ایران را حداکثر تا نوامبر به شورای امنیت بفرستند. ایران می‌تواند تظاهر کند که مسئله از بین رفته است. اینطور نیست. شایان ذکر است که گروه E ۳ تا ۱۲ ماه فرصت دارد قطعنامه عدم پایبندی ماه ژوئن را به شورای امنیت ارجاع دهد.» به نظر می‌رسد منظور خبرنگار وال استریت ژورنال، قطعنامه شورای حکام آژانس باشد که قبل از حمله اسرائیل به ایران صادر شد. بر این اساس اروپا می‌خواهد پرونده هسته‌ای ایران را از طریق شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی به شورای امنیت سازمان ملل بفرستد. با توجه به اینکه پرونده هسته‌ای ایران با فعال شدن مکانیسم ماشه ذیل فصل ۷ منشور سازمان ملل قرار دارد اقدام جدید اروپا با چه اهدافی صورت می‌گیرد؟

کشور‌های انگلیس، فرانسه و آلمان (E۳) تلاش می‌کنند از اهرم فشار برای متقاعد کردن ایران به پذیرش مسئولیت خود در ازسرگیری همکاری با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی (IAEA) استفاده کنند. 

وقتی اتحادیه اروپا سازوکار بازگشت خودکار تحریم‌ها (مکانیسم ماشه) را فعال کرد، برخی تحلیلگران ادعا کردند این اقدام اهرم فشار E۳ را از بین برده است. این ارزیابی نادرست بود.

E۳ همچنان اهرم فشار دیگری دارد و آن تهدید به ارسال قطعنامه عدم پایبندی ایران به شورای امنیت سازمان ملل است. این تهدید دلیل دیگری است برای اینکه ایران باید به تعهدات پادمانی خود عمل کرده و اجازه بازرسی‌های آژانس از تمام تأسیسات و سایت‌های هسته‌ای خود را بدهد.

*در صورت این اقدام اروپا، آیا محتمل نیست چین و روسیه آن را وتو کنند؟ دو کشوری که در نامه مشترک با ایران فعال شدن مکانیسم ماشه را غیر قانونی اعلام کرده‌اند و گفته‌اند با تحریم‌های سازمان ملل همراهی نخواهند کرد.

روسیه و چین نمی‌توانند جلوی اقدامات شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را بگیرند. اگر اکثریت اعضا از گزارش تخلف ایران به شورای امنیت سازمان ملل حمایت کنند، این موضوع گزارش خواهد شد. 

روسیه و چین در نیویورک (شورای امنیت) حق وتو دارند، اما در وین ندارند؛ بنابراین توانایی آنها برای حمایت دیپلماتیک از ایران محدود است.

*علی لاریجانی دبیر شورای امنیت ملی ایران اعلام کرده اگر آژانس بین‌المللی انرژی اتمی پیشنهادی برای همکاری با ایران ارائه دهد، توسط کمیته‌ای در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بررسی خواهد شد. لاریجانی همچنین گفته است که «رافائل گروسی، مدیرکل آژانس کار خود را انجام داده است و گزارش‌های (آتی) او (به شورای حکام) دیگر تاثیری نخواهد داشت.» ارزیابی شما از سخنان لاریجانی چیست؟

اظهارات لاریجانی دارای جنبه‌ای مثبت است، اما از نظر من در مجموع امیدوارکننده نیست. از یک سو، او اشاره کرده که پیشنهاد آژانس برای همکاری به‌طور جدی مورد بررسی قرار خواهد گرفت و توسط کمیته‌ای در دبیرخانه شورای عالی امنیت ملی بررسی می‌شود. با این حال، چنین بررسی‌ای می‌تواند باعث تأخیر‌های غیرضروری در پاسخ به آژانس شود. 

همکاری با بازرسی‌های آژانس تاکنون بیش از حد به تأخیر افتاده است. همچنین اظهارنظر لاریجانی مبنی بر اینکه گزارش‌های مدیرکل آژانس، آقای گروسی، دیگر تأثیری ندارند، نگران‌کننده است اگر به این معنا باشد که ایران دیگر به آنها توجه نخواهد کرد.

*استیو ویتکاف اخیراً اعلام کرده «تماس‌هایی از ایرانی‌ها هم دریافت می‌کنیم. می‌دانید امیدواریم که یک راه حل دیپلماتیک بلندمدت با ایران داشته باشیم.» وی افزوده است: داریم روی این مساله کار می‌کنیم. ارزیابی شما از این سخنان چیست؟

استیو ویتکاف خوش‌بین ابدی است که همیشه تلاش می‌کند بهترین تفسیر ممکن را از تحولات ارائه دهد. این نوع خوش‌بینی می‌تواند برای دیپلماسی مفید باشد. 

هنگام حرکت به‌سوی هدف، مهم است که سعی شود بر همه موانع غلبه کرد، حتی اگر به معنای نادیده گرفتن آنها باشد. 

اظهارنظر ویتکاف درباره داشتن یک راه‌حل دیپلماتیک بلندمدت هدف درستی است و هر دو طرف باید برای دستیابی به آن تلاش کنند.