آیت‌الله جعفر سبحانی، از مراجع برجسته تقلید شیعه، در نامه‌ای به رئیس قوه قضائیه خواستار اصلاح قانون مهریه و الزامی شدن قید «عندالاستطاعه» در عقدنامه‌ها شده است.
به گزارش سرویس اجتماعی تابناک، این پیشنهاد که ظاهرا در پی جلساتی با کارشناسان و بررسی چالش‌های اجتماعی مانند افزایش زندانیان مهریه مطرح شده، واکنش‌های گسترده‌ای در پی داشته است. بر اساس این پیشنهاد، مطالبه مهریه تنها در صورت اثبات توانایی مالی مرد (استطاعت) ممکن خواهد بود، برخلاف رویه کنونی که مهریه به‌صورت پیش‌فرض «عندالمطالبه» (فوری) است.
تأثیرات اجتماعی و قضایی مهریه‌های سنگین
آیت‌الله سبحانی در نامه خود به معضلاتی چون زندانی شدن مردان به دلیل ناتوانی در پرداخت مهریه‌های سنگین، تخریب بنیان خانواده‌ها و افزایش پرونده‌های قضایی اشاره کرده است. آمارهای اخیر نشان می‌دهند که در سال‌های گذشته، هزاران نفر به دلیل بدهی مهریه روانه زندان شده‌اند، موضوعی که فشار روانی و اقتصادی بر خانواده‌ها وارد کرده و به افزایش طلاق منجر شده است. وی تأکید دارد که مهریه‌های سنگین، که گاهی تحت تأثیر تورم و شرایط اقتصادی غیرواقعی تعیین می‌شوند، به جای تقویت پیوند زناشویی، به ابزاری برای اختلاف تبدیل شده‌اند.
این مرجع تقلید با استناد به آیه ۴ سوره نساء («وَآتُوا النِّسَاءَ صَدُقَاتِهِنَّ نِحْلَةً») و قواعد فقهی مانند «لاضرر» و «عدم مشروعیت شرط غیرمقدور»، مطالبه مهریه از مرد ناتوان (معسر) را «بی‌وجد و ظالمانه» خوانده و پیشنهاد کرده که قید عندالاستطاعه به‌صورت پیش‌فرض در تمام عقدنامه‌ها درج شود. این تغییر، بار اثبات استطاعت مالی را بر دوش زن قرار می‌دهد و از حبس مردان معسر جلوگیری می‌کند.
تفاوت با دیدگاه‌های سنتی فقها
در فقه سنتی شیعه، بر اساس روایاتی از امام صادق (ع) و دیدگاه فقهایی مانند شیخ طوسی و علامه حلی، مهریه به‌صورت پیش‌فرض عندالمطالبه است و زن می‌تواند در هر زمان آن را مطالبه کند، حتی اگر مرد ناتوان باشد. در این چارچوب، اثبات اعسار (ناتوانی مالی) بر عهده مرد است و در صورت عدم اثبات، حبس ممکن می‌شود. برخی مراجع معاصر مانند آیت‌الله سیستانی و آیت‌الله خویی نیز عندالاستطاعه را به‌عنوان شرط اختیاری در عقد معتبر می‌دانند، اما آن را الزامی نمی‌شمارند.
در مقابل، آیت‌الله سبحانی با رویکردی اجتماعی‌تر، خواستار حذف پیش‌فرض عندالمطالبه و الزامی کردن عندالاستطاعه است. این دیدگاه با نظر آیت‌الله مکارم شیرازی که مهریه‌های سنگین را «سفیهانه» و گاه باطل می‌داند، شباهت‌هایی دارد، اما سبحانی با تأکید بر تغییر ساختار قانونی مطالبه، گامی فراتر برداشته است. این پیشنهاد، مطالبه مهریه را مشروط به توانایی مالی مرد می‌کند و از نظر برخی، می‌تواند از فشار بر مردان کاسته و به کاهش زندانیان مهریه کمک کند.
واکنش‌ها و چشم‌انداز
این پیشنهاد در حالی مطرح شده که مجلس ایران در حال بررسی طرحی برای اصلاح قانون نحوه اجرای محکومیت‌های مالی است. موافقان این تغییر معتقدند که الزامی شدن عندالاستطاعه می‌تواند به کاهش پرونده‌های قضایی، حفظ بنیان خانواده و جلوگیری از زندانی شدن مردان کمک کند. با این حال، منتقدان، به‌ویژه فعالان حقوق زنان، هشدار داده‌اند که این تغییر ممکن است حق مالی زنان را تضعیف کند و آنها را در شرایط طلاق یا اختلاف بدون پشتوانه مالی قرار دهد.
در شبکه‌های اجتماعی، واکنش مردان و زنان به این نامه دوپاره بوده و بحث‌های داغی را برانگیخته است؛ مردان عمدتاً آن را گامی مثبت برای پایان دادن به "زندان‌های مهریه" و حفظ خانواده‌ها می‌دانند، در حالی که زنان اغلب آن را تلاشی برای ضایع کردن حقوق مالی‌شان توصیف کرده و به کلک‌های مردان برای فرار از پرداخت اشاره میکنند. دو نمونه از پرلایک‌ترین پست‌ها شامل پستی از یک کاربر با بیش از ۵۰۰۰ لایک است که می‌گوید: "هیچ‌کس با زور مجبور به امضای مهریه نشده، امضا با اختیار بوده. اینکه بعدش مردها ژست قربانی می‌گیرن، پاک کردن رد پای انتخاب خودشونه"، و پستی طنزآمیز از کاربری دیگر با ۷۴ لایک (و ریپوست‌های گسترده) که می‌نویسد: "نامه آیت الله سبحانی... خانوما مهریه هاتون رفت رو هوا 😂😂"، نشان‌دهنده طنز تلخ و انتقاد زنان از این تغییر است. کارشناسان پیشنهاد می‌دهند که برای توازن بین حقوق زن و مرد، می‌توان سقف مشخصی برای مهریه عندالمطالبه تعیین کرد یا آموزش‌های پیش از ازدواج را تقویت نمود تا زوجین با آگاهی بیشتری مهریه را تعیین کنند. شورای فقهی قوه قضائیه نیز قرار است این پیشنهاد را بررسی و در صورت تأیید، لایحه‌ای به مجلس ارائه دهد.
این تحول، نشان‌دهنده تلاش برای تطبیق احکام فقهی با چالش‌های اجتماعی مدرن، از جمله تورم و مشکلات اقتصادی، است و می‌تواند نقطه عطفی در قوانین خانواده در ایران باشد.
عملکردها و تشدید بحران مهریه
عملکرد نهادها و مسئولین و مدیران در حوزه‌های مختلف، به‌ویژه در مسائل اجتماعی، معیشتی و اقتصادی، نقش غیرقابل انکاری در به وجود آمدن شرایط کنونی و طرح مساله اصلاح قوانین مهریه داشته است. ناکارآمدی در مدیریت تورم، کاهش ارزش پول ملی، بیکاری و فشارهای اقتصادی بر خانواده‌ها، توانایی مالی بسیاری از مردان را برای پرداخت مهریه‌های سنگین به شدت کاهش داده و به افزایش زندانیان مهریه، فروپاشی خانواده‌ها و پرونده‌های قضایی منجر شده است. این عوامل، که ریشه در سیاست‌گذاری‌های کلان اقتصادی و اجتماعی دارد، زمینه‌ساز طرح پیشنهادهایی مانند الزامی شدن «عندالاستطاعه» توسط آیت‌الله سبحانی شده است. بنابراین، در بررسی تغییر قوانین مهریه، نمی‌توان نقش سوءمدیریت‌ها و ناکامی‌های مسئولین در تأمین معیشت و ثبات اقتصادی را نادیده گرفت، چرا که مجموعه این عملکردها به تشدید ناتوانی مالی خانواده‌ها و بروز چنین چالش‌هایی دامن زده است.
آموزش پیش از ازدواج فقط این که به مردان بگید برن به دادگاه های خانواده سر بزنند و با عقلشان تصمیم بگیرند قد 50 درصد از طلایی که دارند واقعا خودشان. 
| 
مهریه صرفا تضمینی است برای تداوم زندگی زوجین که تا سر یک مسیله کوچک بحث شد آقا از روی عصبانیت انی و خستگی تصمیم به طلاق نگیرد و شرایط را برای آقا سخت کند تا زندگی تداوم داشته باشد.هر چند تعداد انگشت شمار دخترانی هم هستند که از این راه کاسبی میکنند ولی بخاطر این تعداد اندک نبایدبنیان خانواده را عملا با حذف مهریه از هم پاشید اینطوری آقایونی به راحتی شلوارشون دو تا میشه و جامعه پر میشه از زنان مطلقه بدون پشتوانه مالی و خود بخوان حدیث مفصل... 
| تعداد انگشت شمار؟ سری به دادگاهها بزنید تا ببینید چه تعداد از پرونده ها مهریه و ادامه آن است | خانم هایی که نه نماز میخونن و نه روزه میگیرند و به هیچ اصول اسلامی پایبند نیستند مطالبه ی مهریه ای می کنند که فقط در اسلام وجود داره شما تصور کنید کسانی رو که به هر دلیلی طلاق گرفتند و درگیر مهره هستند واقعا دیگه به خاطر مشکلات اقتصادی دیگه نمی تونند ازدواج مجدد داشته باشند. | حق و حقوق برابر خیالتون راحت همون عندالاستطاعه هم کنید اکثر پسرها دیگه آگاه شدن و زیر بار مهریه و ازدواج مسخره امروزی نمیرن ، حرام ترین حلال تو دنیای امروز مهریه هست . امضا یه جوون ۲۴-۲۵ ساله پر از هیجان که احساسش بر عقلش غلبه داره رو میگیرین بعد میگین کسی اجبار نکرده ؟! | پس عمر اون خانم چی؟ | شما برو خواستگاری ببین اصلا بی پول باشی کسی بهت زن میده؟ در هر صورت شماها پول ندارید نه فقط مهریه پول یک اجاره خونه رو هم ندارید | چرا باید دختری با تو که احساست بر عقلت غلبه داره و پولم نداری ازدواج کنه ؟ برای اینکه وقتی خوب عشق و حالت رو کردی و عاقل شدی و پولدار شدی بری دنبال یکی دیگه ؟ | خانواده همان پسر که عقلش کار نمی‌کند، فرصت کافی برای عاقل شدن داشته‌اند و میتوانند سطح توان مالی خانواده را به آن پسر کم عقل بگویند که حداقل غیر از زندگی خودش، زندگی یک شخص دیگر را نابود نکند زمان ازدواج من سکه طلا 90 تا 100 هزار تومان بود پس انداز من حدود 60 میلیون تومان بود یعنی با ان پول من استطاعت پرداخت 600 تا 700 سکه طلا را داشتم مهریه همسرم 110 سکه تعیین شد من با آن پول خانه ای خریدم و زندگی را شروع کردیم الان همان خانه را از من 5 میلیارد یت شاید 6 میلیارد بیشتر نمی خرند و سکه حدود 100 تا 110 میلیون تومان هست یعنی من باید 5 تا 6 میلیارد دیگر تامین کنم تا مهریه همسرم را بدهم . حالا شما بگید چرا به اینجا رسیدیم؟ افزایشهای بی افسار قیمت ارز و طلا مردان ایران را به دلیل وجود قانون مهریه بیچاره و بد بخت کرده و من نمیفهمم زنان چرا بی هیچ تلاشی میتوانند تمام دسترنج و دارایی یک مرد را در اختیار بگیرند و چرا باید اینگونه باشه؟ مرد با تمام سختی ها و به دلیل عشق به خانواده تلاش کرده و زن به یک بهانه میتونه تمام دارایی مرد را بالا بکشه زن در این زندگی چه کرده؟ اگر زنان مدعی هستند که زندگی و جوانی خود را به پای مرد ریختند مرد هم تمام تلاش خودرا در این زندگی کرده است و عمر مرد هم تلف شده است چرا که زن حاصل یک عمر دستمزد مرد را یکجا میبرد و زندگیش تلف نشده و این مرد هست که باید دوباره زندگی دیگری از نو بسازد پس این مرد هست که زندگیش را با چنین زنی باخته . بنظرم دور از عدالت هست که با این وضع کشور و اقتصاد که مردان در ان هیچ نقش و تقصیری نداشته اند زندگی خود را باخته فرض کنند . گرداندن زندگی با این وضعیت شوخی نیست و همت و هنر می خواهد گوشت کیلیویی بیش از 1 میلیون تومانی برنج 350 هزار تومان لوبیا چیتی 500 هزار تومانی هزینه های درمان سرسام آور و ... شوخی نیستند واقعیات زندگی هستند که مرد باید تامین کند . مردان را بیش از این آزار ندهیم انها هم حق زندگی شرافتمندانه دارند | اوف... طوفان به پا کردی مرد،ایولا اتفاقا این خوب طرحی است، چون بعضی از زنان از این طریق سو استفاده می کردند، چندین ازدواج می کردنند، و خانواده‌ای دیگران را هم خراب می گردند، اما در این طرح باید جلوی سو استفاده مردان را هم دیده شود طوری نشود که هر مردی روی هوس هر سال ازدواج مجدد کند. | برای چنین زنانی درسته ولی نه برای همه زنان | مردی که با زور مهریه سر زندگی بمونه، به درد زندگی نمیخوره. کاسبی مهریه باید تمام شود. | که شما بری سالی یکبار ازدواج مجدد کنی و دختر مردم را رها کنی کور خوندین | اگر مردها مقصر هستند باید مهریه عندالمطالبه باشد و با دادن مهریه تاوان بدهند ولی اگر بررسی کردند مراجع مشاوره و قضایی مرد مقصر نبود باید مهریه عندالاستطاعه تلقی واقدام گردد و پیچیدن یک نسخه کلی اشتباه هست هرجور حساب کنید مهریه نجومی و سنگین الان اشتباهه | باید قانون وضع کنند مهریه را سر عقد بدن. به عنوان . هدیه 
| کاملا درسته در موقع عقد باید از مرد خواسته شود که مهریه را در همان موقع به همسر خودتحویل دهد نه برای بعدااگر ندارد دفتر دار نباید صیغه عقد را جاری کند همچنین از خانم ها که درخواست مهریه بالا دارند مالیات اخذ شود. تا جلوی سوء استفاده بعضی از خانم ها و آقاین گرفته شود. | مهریه رو باید سر عقد پرداخت کرد. از روز اول نباید دولت به لاف عاشقی ورود میکرد!! چرا کسی فتوا نمی ده که شرعا و قانونا تهیه جهیزیه با این قیمت های کمر شکن به عهده خانواده دختر نیست ؟؟ | کسی اعتراض نمی کنه چون اون خواسته ها مورد حمایت قانون نیست و توافقی است. ضمانت اجرا هم ندارد. قانونا هیچ زنی را نمیشه الزام کرد که جهیزیه تهیه کند. اما مهریه متاسفانه ضمانت اجرا دارد و اموال زوج توقیف میشه و حتی به بازداشت مرد ختم میشه. د | کل جهیزیه به اندازه رهن خانه نمیشه. باید از طرفداران این پیشنهاد پرسید که آیا حاضر هستند دخترشان بدون مهریه با شرایط فعلی ازدواج کند ؟ | قرار نیست همه مثل شما به چشم کاسبی نگاه کنن از نگاهت کاملا مشخصه به چه نیت میخوای پسر مردم رو بدبخت کنی تضمین مرد چیه؟برای مرد مهریه تعیین بشه | اتفاقا باید ممنوعیت مهریه باشه. یه زندگی و ارتباط دو سرفه است که هر دو طرف به آرامش میرسم. یعنی چی مرد باید مهریه بده. 