نیروگاه یا کارخانه تولید سم؟ حقیقت تلخ پشت برق نیروگاه شهید رجایی

حسین که روزگاری گله‌دار ساده‌ای بود و شب‌ها قصه‌های قدیمی قزوین را برای نوه‌هایش زمزمه می‌کرد حالا هر بار که به باغ انار خشکیده‌اش نگاه می‌کرد به یاد روز دور کودکی‌اش می‌افتاد روزی که باران نرم بهاری خاک تشنه را می‌بوسید و رود کوچک شور آبیک مثل رگ جان زمین می‌جوشید.

اما سال‌ها گذشت و آن رود شور حالا بیشتر وقت‌ها بستر خالی‌اش را نشان می‌داد. حسین پیر هر شب زمستان وقتی باد شمال سرد از آزادراه قزوین-کرج می‌وزید بوی گوگرد تلخ مازوت را در گلویش حس می‌کرد. حالا نوه‌های حسین بچه‌های کوچک روستا با سرفه‌های خشک شبانه‌شان قصه جدید این خاک زخمی را می‌گفتند. یکی‌شان لیلا دختر هشت‌ساله‌ای با چشمان سیاه مثل شب کویر هر روز مدرسه نقاشی آسمان آبی ازدست‌رفته را می‌کشید و می‌پرسید:  "بابابزرگ چرا ابر‌های ما سیاه شدن؟"

  غبار سیاه برق: قهرمان پنهان آلودگی

به گزارش تابناک؛  تصور کنید غولی آهنی در دل دشت قزوین هر روز هزاران مگاوات برق حیاتی غرب ایران را تولید کند، اما در ازایش ابر سمی غلیظی بر فراز شهر‌های کوچک آبیک محمدیه و حتی کرج و تهران بریزد. این غول نیروگاه شهید رجایی است سومین غول برق ایران با ظرفیت ۲۰۴۲ مگاوات که از سال ۱۳۷۱ بیش از ۵ درصد برق کشور را تأمین کرده.

اما قهرمان پنهان این داستان آلودگی نفس‌گیر آن است. نوع اصلی آلاینده‌ها مازوت کثیف و گازوئیل سنگین حاوی گوگرد بالا تا ۳٫۵ درصد و ذرات معلق PM۲.۵ و PM۱۰ است. طبق گزارش محیط زیست قزوین در زمستان‌های اخیر ۱۰۰ درصد سوخت بخش بخار نیروگاه مازوت بوده یعنی سه برابر حد استاندارد آلایندگی جهانی به روایت گزارش ۲۰۲۰ اداره محیط زیست قزوین. این دود سیاه نه فقط هوا را تیره می‌کند که مثل خنجری نامرئی به ریه‌های ۹۰ هزار نفر آبیک و میلیون‌ها همسایه کرجی آنها می‌زند. کسی حواسش هست؟

میزان آلودگی دقیق؟ مطالعات نشان می‌دهد انتشار سالانه SO۲ دی‌اکسید گوگرد از این نیروگاه بیش از ۵۰ هزار تن است معادل ۱۰ هزار خودروی دیزلی فرسوده مداوم در حال حرکت.

  زخم‌های پنهان: از خاک تشنه تا ریه سوخته

اثرات این آلودگی مثل ریشه‌های درختی تلخ عمیق و گسترده است. بر محیط زیست؟ خاک قزوین که روزگاری حاصلخیز بود حالا با بار اسیدی SO۲ و NOx اسیدی شده و بازدهی غلاتش تا ۳۰ درصد افت کرده. رود شور آبیک آلوده به فلزات سنگین مازوت اکوسیستم ماهی‌های بومی‌اش را نابود کرده و باد غالب غربی دود نیروگاه را تا ۱۰۰ کیلومتری تهران می‌برد یعنی سهم ۱۰ درصدی آلودگی هوای پایتخت زمستانی‌اش بر اساس داده‌های سازمان محیط زیست.

تأثیر این آلودگی بر انسان‌ها؟ تنفس کوتاه آسم مزمن و سرطان ریه با ۴ هزار مرگ زودرس سالانه فقط در تهران و قزوین کوچکش سهم غمگینی بزرگ‌تر دارد. مطالعه ۲۰۱۶ دانشگاه علوم پزشکی قزوین نشان می‌دهد نرخ بیماری‌های تنفسی کودکان آبیک ۴۰ درصد بالاتر از میانگین ملی است.

واحد‌های بخار قدیمی میتسوبیشی از ۱۹۹۲ بدون فیلتر‌های مدرن جذب گوگرد و سیکل ترکیبی آلستوم فرسوده که راندمانش زیر ۳۸ درصد افت کرده در حالی که استاندارد جهانی ۶۰ درصد است. تحریم‌ها مثل سدی آهنین جلوی واردات فناوری پاک GE یا زیمنس جدید را گرفته‌اند. سازمان ملل در ۲۰۲۲ گزارش داد تحریم‌های آمریکا دسترسی ایران به تجهیزات کاهش آلاینده نیروگاه‌ها را ۷۰ درصد کم کرده و این یعنی مازوت کثیف بیشتر.

 اظهارنظر‌های متناقض مسئولان هم نمک بر زخم است مدیرعامل نیروگاه در شش سال قبل ادعا کرد آلودگی به حداقل رسیده ۹۳ درصد گاز، اما مسئول محیط زیست قزوین بلافاصله فریاد زد تلاش ما برای تغییر سوخت و فیلتر‌ها بی‌نتیجه مانده. دادگستری قزوین هم وارد ماجرا شد و اعلام کرد تلاش کارکنان نباید نادیده گرفته شود، اما آلایندگی مازوت معضل است. این تضاد‌ها مثل دود پراکنده نیروگاه، اعتماد مردم را می‌سوزاند.

  راه نجات از دل دود: امید سبز کوچک.

اما داستان تمام نشده راه کاهش آلودگی مثل رودی زیرزمینی در کویر وجود دارد. اول تغییر سوخت به ۱۰۰ درصد گاز طبیعی که در 1397  به ۹۳ درصد رسیده بود، اما تحریم‌ها دوباره عقب راند. نصب فیلتر‌های SCR کاهش NOx و FGD جذب SO۲ که هزینه‌اش حدود ۲۰۰ میلیون دلار است، اما ۵۰ درصد آلاینده را کم می‌کند.

نوسازی واحد‌های فرسوده با فناوری کلاس F راندمان ۶۰ درصد و سرمایه‌گذاری در خورشیدی محلی قزوین با ۳۰۰ روز آفتابی سالانه پتانسیل ۵ گیگاوات خورشیدی دارد. پایش آنلاین دودکش‌ها را جدی بگیرید و خاموشی هدفمند را به جای سم مازوت بگذارید مثل مصوبه اخیر دولت برای سه نیروگاه دیگر. تأثیر تحریم‌ها را با دیپلماسی سبز کم کنید گزارش سازمان ملل می‌گوید برداشتن موانع فناوری ۴۰ هزار مرگ زودرس سالانه را نجات می‌دهد.

خانم انصاری! مسئول محیط زیست کشور! این کارخانه تولید سم را تعطیل کنید !