عملکرد تیم ملی زیر ذره‌بین آمار؛ چگونه ویلموتس از قلعه‌نویی بهتر است!

اگر بنا به آمارسازی باشد و بخواهیم عملکرد تیم ملی و نتایج کسب شده را با توسل به آمارهایی که قابل دستکاری است توجیه کنیم، می‌توان آمار را به گونه‌ای ارائه کرد که عملکرد فاجعه‌بار مارک ویلموتس بهتر از امیر قلعه‌نویی باشد.

به گزارش سرویس ورزشی تابناک، امیر قلعه‌نویی، سرمربی تیم ملی است. چه این انتخاب درست باشد یا غلط؛ اگر او گزینه مطلوب تیم ملی باشد یا نامطلوب؛ حتی اگر از انتخاب او خرسند باشیم یا ناخشنود. در هر صورت تیم ملی با این مربی ایرانی به جام جهانی ۲۰۲۶ کانادا، مکزیک و ایالات متحده آمریکا با حضور ۴۸ تیم راه یافته است. حتی اگر به باور خودش و بسیاری از اهالی فوتبال، صعود به جام جهانی ۴۸ تیمی، دستاورد محسوب نشود.

تیم ملی در جام جهانی پیش‌رو اگر از مرحله گروهی صعود کند و در میان ۳۲ تیم برتر جام جهانی قرار بگیرد، تازه اتفاقی را رقم زده که فوتبال ایران در جام‌های جهانی ۱۹۹۸ فرانسه، ۲۰۰۶ آلمان، ۲۰۱۴ برزیل، ۲۰۱۸ روسیه و ۲۰۲۲ قطر رقم زد و توانست با صعود به جام جهانی به جمع ۳۲ تیم برتر جهان راه پیدا کند. هرچند در صورت رقم خوردن چنین اتفاقی، اولین صعود تیم ملی از مرحله گروهی‌اش در جام جهانی شکل می‌گیرد و به نام کسی ثبت می‌شود که روی نیمکت نشسته است. با این حال دستاورد زمانی رقم خواهد خورد که تیم ملی بتواند دو مرحله صعود را رقم بزند و میان ۱۶ تیم برتر جهان قرار بگیرد. شاید بتوان گفت تیم ملی ایران با هدایت حشمت مهاجرانی به جام جهانی ۱۹۷۸ آرژانتین صعود کرد که ۱۶ تیمی بود، با این حال تفاوت‌ نسل و تغییرات زیاد در فوتبال، می‌تواند حضور دوباره تیم ملی ایران در میان ۱۶ تیم برتر جهان را به یک دستاورد تبدیل کند.

با این حال، در میان تمامی این نتایج و آمارها، می‌توان گفت که هر نتیجه‌ای با مقداری دستکاری هوشمندانه توجیه‌پذیر می‌شود یا می‌تواند زیر سؤال برود. هرچند هیچ آماری عملکرد اصلی را توجیه نمی‌کند و نمی‌توان واقعیت ماجرا را با آمار تغییر داد و مخاطبان تحت تأثیر قرار بگیرند. همانطور که نمی‌توان در اوج بحران معیشتی با دستکاری آمار یا صحبت از افزایش تولیدناخالص و رشد اقتصادی، به مردم القا کرد که شرایط خوبی دارند، چرا که آنها به سفره‌های خود نگاه می‌کنند. در سایر مقوله‌ها از جمله فوتبال هم شرایط همین است و فوتبالی‌ها به عملکرد کلی و دوست داشتنی بودن یک تیم به لحاظ فنی و اخلاقی نگاه می‌کنند و آمار چیزی را در آنها تغییر نمی‌دهد. هرچند وقتی پای آمار هم وسط باشد، در تیم فنی امیر قلعه‌نویی شاهد چیزی هستیم که با واقعیت کمی تفاوت دارد.

امیر قلعه‌نویی دوشنبه شب با دستیاران پر شمارش راهی برنامه فوتبال برتر شد تا بلکه بتواند بخشی از نارضایتی‌ها را که به دنبال عملکرد تیم ملی در فضای فوتبال ملی حاکم است، کم کند؛ جایی که دستیارانش را هم دکتر و نخبه خطاب قرار می‌داد تا به نوعی بار علمی و فنی تیمش را به رخ بکشد! از همین‌رو دستیاران او با آمارهای مختلف به استودیو برنامه فوتبال برتر رفتند و اسکرین برنامه مدت زیادی در اختیار سه عضو کادرفنی تیم ملی بود که روی آن آمارها را به نمایش می‌گذاشتند.

در خصوص اینکه آمارها چه مبنایی داشت و از چه نقطه‌ای به چه نقطه‌ای رسیده، طبیعتاً انتقادهایی مطرح است و از برخی آمارها نیز می‌توان دفاع کرد و مورد تحسین قرار داد. همانطور که با وجود تلاش برای توجیه عملکرد و نتایج تیم ملی با آمار، به نظر نمی‌رسد اهالی فوتبال نظرشان تغییر کرده باشد؛ چون آنها چیزی که باید را می‌فهمند و درست مانند مردمی که معیشت‌شان درگیر است و از سفره‌شان متوجه پیشرفت اقتصادی می‌شوند، تغییر روند تیم ملی را هم از سبک بازی و نتایج آن متوجه می‌شوند. همگان در نهایت به نتایج تیم ملی نگاه می‌کنند که در جام ملت‌ها دستاوردی حاصل نشد و با وجود صعود به جام جهانی، اما عملکرد تیم ملی در برخی بازی‌ها با کسب پیروزی اما متزلزل بود. در جام جهانی پیش‌رو هم تا زمانی که نتیجه‌ای حاصل نشود، نمی‌توان قضاوت مثبت یا منفی داشت، اما برخی نمایش‌های متزلزل مقابل کره شمالی، قرقیزستان و ازبکستان هواداران فوتبال را نگران کرده است. با این حال نکته قابل تأمل آمارهای دل‌به‌خواهی کادرفنی تیم ملی در برخی از بخش‌ها بود که قابل تأمل است.

سعید الهویی که آمار فنی تیم ملی را مورد بررسی و مقایسه با دوره‌های قبلی قرار داده بود، در بخشی تلاش کرد آمار گلزنی تیم ملی را بهتر از دوره‌های قبلی جلوه دهد، اما آماری که تحویل مخاطبان داد، هم اشتباهاتی داشت که البته شاید این اشتباه به ضررش هم تمام شد و هم بازه زمانی انتخاب شده، شرایط را تغییر داده بود. به طور مثال در بخش گل زده تیم ملی، آمار ارائه شده از شروع حضور امیر قلعه‌نویی در تیم ملی تا پایان جام ملت‌های آسیا ارائه شد. پرسش اینجاست که چرا این بازه زمانی انتخاب شده و چرا بازی‌های انتخابی جام جهانی ۲۰۲۶ در آمار لحاظ نشد؟ پاسخ روشن است، چراکه اگر بازی‌های انتخابی جام جهانی ۲۰۲۶ هم لحاظ شده بود، میانگین گل زده تیم ملی تحت هدایت امیرقلعه‌نویی کمتر از آمار ارائه شده می‌شد.

دستیار امیر قلعه‌نویی انگار دقت لازم را در این زمینه نداشته؛ الهویی در آمار ارائه شده اشاره کرد که میانگین گل زده تیم ملی در زمان امیر قلعه‌نویی تا پایان جام ملت‌های آسیا ۲.۶۱ بوده و حدود ۰.۴ (چهار دهم درصد) نسبت به دوره‌های گذشته که میانگین گل زده ۲.۲ بوده رشد داشته است. الهویی اشاره کرد که ادوار گذشته نیز مربوط به ۸ سال اخیر است، اما اینجا پرسشی مطرح می‌شود که او چرا ۸ سال اخیر را با عملکرد امیر قلعه‌نویی مقایسه کرده و چرا عملکرد هر مربی را جداگانه بررسی نکرده است؟ این شیوه آماردهی دل‌به‌خواهی است که می‌توان با تغییر چند المان، آمار را تغییر داد.

نکته اینجاست که الهویی در آمار ارائه شده هم دچار اشتباه شد؛ او تا جام ملت‌ها آمار گل‌های زده تیم ملی در ۱۸ بازی را ارائه داد و یک بازی را از قلم انداخت که البته به ضررش تمام شد. بازی دوستانه با اندونزی پیش از جام ملت‌های آسیا ۲۰۲۳ قطر که با نتیجه ۵ بر صفر به سود تیم ملی پایان یافت که اگر در جدول بود، می‌توانست میانگین گل زده را از ۲.۶۱ به ۲.۷۳ برساند و آمار گل زده تیم ملی را به بیش از نیم درصد افزایش دهد. با این حال آمار گل‌زده تیم ملی با هدایت امیر قلعه‌نویی تا پایان انتخابی جام جهانی با تمامی بازی‌های رسمی و دوستانه، ۸۱ گل در ۳۳ بازی بوده که میانگین ۲.۴۵ را می‌دهد که در این زمینه هم آمار قابل دفاعی است. با این حال اگر آمار گل‌های زده تیم ملی با دوره‌های قبلی مقایسه شود، می‌توان آمار را به گونه‌ای ارائه کرد که عملکرد فاجعه‌بار مارک ویلموتس بهتر از امیر قلعه‌نویی باشد. ویلموتس در ۶ مسابقه [۲ دیدار دوستانه و ۴ دیدار رسمی] سرمربی تیم ملی بود که آمار ۲۳ گل زده را ثبت کرد و میانگین گل زده تیم ملی با هدایت او ۲.۸۳ است. حالا می‌توان گفت ویلموتس که تیم ملی را تا آستانه حذف از دور مقدماتی انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ برده بود، از امیر قلعه‌نویی بهتر است؟

بازهم با آمار در زمینه گل زده کار داریم. سعید الهویی در پاسخ به برخی پرسش‌ها می‌گفت که ما نباید خودمان را با تیم‌های دیگر مقایسه کنیم و باید خودمان را با خودمان مقایسه کنیم. به همین دلیل می‌توان به جای پرداختن به تمامی بازی‌ها در تمامی ادوار، یک دوره مشخص را تعیین کرد تا اجحافی در حق آمار و دیگر مربیان نشود. بررسی تعداد گل‌های زده تیم ملی در سه دوره انتخابی جام‌های جهانی ۲۰۱۸ و ۲۰۲۲ و ۲۰۲۶ می‌توان معیار خوبی برای بررسی آمار باشد. تیم ملی در انتخابی جام جهانی ۲۰۱۸ با کارلوس کی‌روش ۳۸ گل در ۱۸ بازی به ثمر رساند که میانگین گل‌های زده تیم ملی روی عدد ۲.۱۱ در هر بازی است. تیم ملی را در انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر ابتدا مارک ویلموتس برای ۴ بازی و سپس دراگان اسکوچیچ برای ۱۴ بازی هدایت کرد که آمار گل زده تیم ملی در این دوره ۴۹ گل در ۱۸ بازی بود. یعنی ۱۱ گل بیشتر از دوره کارلوس کی‌روش و میانگین ۲.۷۲ گل در هر بازی که میانگین آن ۰.۶۱ گل بیشتر از دوره قبلی بوده است. تیم ملی با هدایت امیر قلعه‌نویی انتخابی جام جهانی ۲۰۲۶ را با ۱۶ بازی پشت سر گذاشته و علاوه بر ۴۸ تیمی شدن و افزایش تعداد تیم‌های صعود کننده، با ۲ بازی کمتر هم کار راحت‌تری برای صعود داشته است. تیم ملی با امیر قلعه‌نویی در این دوره ۳۵ گل به ثمر رسانده که میانگین تعداد گل در هر بازی ۲.۱۸ است که نشان می‌دهد نسبت به دوره قبلی در انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر ۰.۵۴ گل کمتر است؛ هرچند نسبت به دوره انتخابی جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه ۰.۰۷ گل بیشتر است که این عدد کمتر از یک دهم می‌شود.

البته آمار را می‌توان از زاویه دیگری هم نگاه کرد؛ همانطور که می‌توان با تغییر یک بازه زمانی یا چند المان، تغییراتی در عملکرد یک پدیده ایجاد کرد، اینجا هم می‌توان با تغییر یک بازه زمانی تیم تحت هدایت امیر قلعه‌نویی را به لحاظ هجومی برتر از دو دوره قبلی دانست. اگر به دلیل ضعف دفاعی حریفانی چون گوام در ۲۰۱۸ و کامبوج در ۲۰۲۲ که مقابل تیم ملی ایران گلباران شده بودند، مرحله نخست را فاکتور بگیریم، تیم ملی در دور نهایی انتخابی جام جهانی ۲۰۱۸ با هدایت کارلوس کی‌روش در حالی که با کره جنوبی، ازبکستان، سوریه، چین و قطر هم‌گروه بود در ۱۰ بازی فقط موفق به زدن ۱۰ گل شد که میانگین یک گل زده در هر بازی را به ثبت رسانده است که آمار بسیار ضعیفی محسوب می‌شود. در مرحله نهایی انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ هم تیم ملی ایران با هدایت دراگان اسکوچیچ در حالی که با کره‌جنوبی، امارات، عراق، سوریه و لبنان هم‌گروه بود، ۱۵ گل در ۱۰ بازی به ثمر رساند که میانگین ۱.۵ گل در هر بازی را به ثبت رساند. این بار در مرحله نهایی انتخابی جام جهانی ۲۰۲۶ تیم تحت هدایت امیر قلعه‌نویی در حالی که با رقیبی هم سطح کره جنوبی هم‌گروه نبوده، در رقابت با ازبکستان، امارات، قطر، قرقیزستان و کره شمالی موفق شد در ۱۰ بازی ۱۹ گل به ثمر برساند که میانگین ۱.۹ گل را به ثبت رسانده است. با فاکتور گرفتن قدرت رقبا در مرحله نهایی، می‌توان گفت که تیم امیر قلعه‌نویی در آمار گل زده در مرحله نهایی، شرایط بهتری داشته است.

به طور قطع، صعود به جام جهانی به جای خود ارزشمند است و در هر دوره‌ای که این اتفاق رقم خورده، تلاش‌هایی صورت گرفته و نتایج را نمی‌توان کتمان کرد. با این حال نمی‌توان با آمار نگاهی را تغییر داد و تیم ملی برای تغییر نگاه‌ها، نیاز به تغییرات اساسی در بخش‌های مختلف از جمله بازیکنان، تاکتیک و شکل بازی دارد. همانطور که ۴۵ دقیقه دوم دیدار ایران مقابل ژاپن در جام ملت‌های ۲۰۲۳ قطر، بارها و بارها به عنوان نقطه عطف تاکتیکی تیم ملی تحت هدایت امیر قلعه‌نویی یادآوری شده است. آمار به هر شکلی که باشد، قابل تغییر است و می‌توان با تغییر چند المان یا انتخاب یک بازه زمانی خاص، آمار را به سود یا ضرر مربی خاصی نوشت. مثلاً اگر روی گل‌های دریافتی آمار تیم ملی منتشر شود، امیر قلعه‌نویی نباید دیگر سرمربی تیم ملی باشد، در شرایطی که تیم ملی با او در ۱۶ بازی انتخابی جام جهانی ۱۲ گل دریافت کرده، در حالی که تیم ملی در انتخابی جام جهانی ۲۰۲۲ قطر ۸ گل و در انتخابی جام جهانی ۲۰۱۸ روسیه ۴ گل دریافت کرد. حالا می‌توان با این آمار مربی یا کادر خاصی را محکوم به شکست کرد؟ پاسخ آن را امیر قلعه‌نویی و دستیارانش بهتر از هرکس دیگری می‌دانند.