واکنش ایران به قطعنامه احتمالی آژانس بین المللی انرژی اتمی چیست؟

پیش‌نویس قطعنامه ادعا می‌کند: «ناکامی‌های متعدد ایران در انجام تعهدات خود از سال ۲۰۱۹ برای ارائه همکاری کامل و به موقع به آژانس در مورد مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در چندین مکان اعلام نشده در ایران، به معنای عدم پایبندی به تعهدات آن تحت توافقنامه پادمانی آن است.»

به گزارش سرویس بین الملل تابناک، آمریکا، انگلیس، آلمان و فرانسه پیش‌نویس قطعنامه‌ای را تهیه کرده‌اند که مبنای آن گزارش جامع رافائل گروسی، مدیرکل آژانس از برنامه هسته‌ای ایران است.

این پیش نویس امروز پنجشنبه 22 خرداد در شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی به رأی گذاشته می شود و پیش بینی می شود که در این شورا به تصویب برسد.

این گزارش در مقطعی حساس همزمان با مذاکرات تهران و واشنگتن درباره برنامه هسته‌ای ایران منتشر شده است.

در این گزارش ادعا شده است که ایران تا ۱۷ ماه مه (۲۷ اردیبهشت)، ۴۰۸.۶ کیلوگرم اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد غنی‌سازی کرده است که نسبت به آخرین گزارش آژانس در فوریه، افزایش ۱۳۳.۸ کیلوگرمی را نشان می‌دهد.

در بخش دیگری از این گزارش ادعا شده است که این میزان اورانیوم، «یک قدم کوتاه فنی» با سطوح ساخت سلاح (۹۰ درصد) فاصله دارد. در گزارش ماه فوریه آژانس، ذخایر اورانیوم با خلوص ۶۰ درصد ایران ۲۷۴.۸ کیلوگرم اعلام شده بود.

پیش‌نویس قطعنامه ادعا می‌کند: «ناکامی‌های متعدد ایران در انجام تعهدات خود از سال ۲۰۱۹ برای ارائه همکاری کامل و به موقع به آژانس در مورد مواد و فعالیت‌های هسته‌ای اعلام نشده در چندین مکان اعلام نشده در ایران، به معنای عدم پایبندی به تعهدات آن تحت توافقنامه پادمانی آن است.»

بر این اساس، ایران برای اولین در ۲۰ سال اخیر برای اولین بار به نقض تعهدات پادمانی خود متهم شده است.

پیش‌نویس قطعنامه علاوه بر این، ادعا کرده است که «ناتوانی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در ارائه تضمین مبنی بر اینکه برنامه هسته‌ای ایران منحصراً صلح‌آمیز است، پرسش‌هایی را مطرح می‌کند که در صلاحیت شورای امنیت سازمان ملل متحد، به عنوان نهادی که مسئولیت اصلی حفظ صلح و امنیت بین‌المللی را بر عهده دارد، قرار دارد.»

این قطعنامه از «رافائل گروسی»، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌خواهد «به تلاش‌های خود برای اجرای این قطعنامه و قطعنامه‌های قبلی ادامه دهد و دوباره درباره مسائلی از جمله هرگونه پیشرفت بیشتر در مورد این موارد گزارش دهد.»

‏قطعنامه‌ای که احتمالاً رای کافی اعضا را دارد و گرچه لزوماً پیش‌نیاز هیچ اقدام بعدی چه در رابطه با تعهدات پادمانی و چه دیگر فعالیت‌های دیگر ایران نیست، اما می‌تواند بار سیاسی سنگینی برای ایران داشته باشد.

‏تهران هشدار داده است که در واکنش به تصویب احتمالی قطعنامه اقداماتی در نظر گرفته است.

«رضا نجفی»، نماینده دائم ایران در سازمان‌های بین‌المللی مستقر در وین گزارش اخیر آژانس را رد کرده و گفته است: این گزارش فاقد مبنای محکم و قابل اتکاست و بسیاری از مسائل مطرح‌شده در آن به موضوعات گذشته مربوط می‌شود.

نجفی تصریح کرد که «ادعای عدم همکاری کامل ایران، غیرقابل قبول است» و اضافه کرده که قطعنامه‌ی ارائه‌شده «انگیزه سیاسی دارد.»

نجفی در این خصوص هشدار داد که در صورت تصویب قطعنامه، تهران «واکنشی بسیار قاطعی» نشان خواهد داد.

«محمد اسلامی»، رئیس سازمان انرژی اتمی نیز در حاشیه هیئت دولت گفته است: در صورت فعال شدن مکانیزم ماشه جمهوری اسلامی در زمان مقتضی تصمیمات لازم را اتخاذ خواهد کرد.

وی همچنین گفت: وزارت اطلاعات گزارش خواهد داد که آمریکا و سه کشور اروپایی به‌صورت پیوسته روی تسلیحات نظامی اتمی اسرائیل کار می‌کنند و به جمهوری اسلامی اتهام می‌زنند.

عراقچی: خطای راهبردی سه کشور اروپایی، ایران را وادار به واکنش خواهد کرد

سیدعباس عراقچی وزیر امورخارجه ایران نیز در این راستا در شبکه ایکس نوشت: سه کشور اروپایی هفت سال فرصت داشتند تا تعهدات خود را ذیل برجام اجرا کنند. آن‌ها به‌طور کامل در این زمینه شکست خوردند؛ خواه از روی عمد بوده باشد یا از سر ناتوانی.

به‌جای آن‌که نشانه‌ای از پشیمانی یا تمایل به تسهیل دیپلماسی از خود نشان دهند، امروز سه کشور اروپایی با مطرح کردن خواسته‌ای مضحک مبنی بر لزوم مجازات ایران به دلیل استفاده از حق قانونی خود در چارچوب برجام در واکنش به عدم پایبندی طرف‌های مقابل، در حال دامن زدن به تقابل هستند.

همان‌طور که هشدار داده‌ام: یک خطای راهبردی بزرگ دیگر از سوی این سه کشور، ایران را وادار خواهد کرد که واکنشی قاطع نشان دهد. مسئولیت کامل و مطلق این وضعیت بر عهده بازیگران بدخواهی خواهد بود که خودشان باعث از میان رفتن اعتبارشان شده‌اند.

غریب آبادی: ایران بلافاصله پس از تصویب قطعنامه‌ آژانس، اقدامات فنی را اجرا می‌کند

«کاظم غریب آبادی»، معاون حقوقی و بین‌الملل وزارت امور خارجه در خصوص واکنش ایران به قطعنامه ضد ایرانی در آژانس گفت: در واکنش به قطعنامه احتمالی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، که قطعاً سیاسی بوده و به احتمال زیاد بدون اجماع تصویب خواهد شد، ایران اقدامات لازم را پیش‌بینی کرده است. تصمیمات لازم در این زمینه در ساختار نظام اتخاذ شده و بلافاصله پس از تصویب چنین قطعنامه‌ای، این اقدامات در حوزه فنی به اجرا درخواهند آمد. برنامه هسته‌ای ایران نیز با گام‌های مؤثر و روبه‌جلو ادامه خواهد یافت.

غریب‌آبادی همچنین در پاسخ به سوالی در خصوص تهدید فعال سازی مکانیسم ماشه نیز گفت: در خصوص موضوع «اسنپ‌بک» (مکانیسم ماشه)، باید گفت که عملاً توافقی به نام برجام در حال حاضر وجود ندارد. چند سال است که طرف‌های مقابل، به‌ویژه آمریکا و کشورهای اروپایی، به تعهدات خود پایبند نبوده‌اند و این تعهدات عملاً متوقف شده است. از منظر حقوقی، این کشورها حقی برای ارجاع موضوع به شورای امنیت و بازگرداندن قطعنامه‌های پیشین علیه ایران در چارچوب مکانیسم ماشه ندارند. آنها خود به‌خوبی آگاه‌اند که پیگیری چنین اقداماتی، که از نظر حقوقی فاقد اعتبار است، با انگیزه‌های سیاسی و خصمانه همراه خواهد بود. بااین‌حال، جمهوری اسلامی ایران در برابر چنین اقداماتی دست‌بسته نخواهد بود. هرچند ایران تمایلی به تقابل و ایجاد چالش‌های جدید ندارد، اما در صورت لزوم، پاسخ‌های لازم را در چارچوب منافع ملی خود ارائه خواهد کرد.

معاون وزیر امور خارجه در پاسخ به سوال دیگری در خصوص انتظارات ایران از دور ششم مذاکرات گفت: درباره انتظارات از دور ششم مذاکرات، که قرار است روز یکشنبه برگزار شود، باید گفت که در پنج دور گذشته، طرف آمریکایی رویکردی غیرمنطقی و ناپیوسته داشته و از مواضع متزلزلی برخوردار بوده است. انتظار ما این است که در دور ششم، سیاست‌های مطرح‌شده از سوی طرف مقابل مبتنی بر منطق و چارچوب‌های حقوقی بین‌المللی باشد. درخواست‌های غیرمنطقی و غیرقابل‌قبول، که تا کنون مطرح شده‌اند، برای ایران پذیرفتنی نیست. امیدواریم طرف‌های مقابل در مواضع خود بازنگری کنند و از خواسته‌هایی که فراتر از اسناد بین‌المللی است، اجتناب ورزند.

وی تاکید کرد: حقوق ملت ایران کاملاً روشن و مشخص است. جمهوری اسلامی ایران نه‌تنها بخشی از حقوق خود را معطل نخواهد کرد، بلکه در برابر هرگونه فشار، از جمله تشدید تحریم‌ها، قاطعانه ایستادگی خواهد کرد. ایران از مذاکره و تعامل استقبال می‌کند، اما هرگز اجازه نخواهد داد تحریم‌ها به‌عنوان ابزاری برای فشار بر حقوق مشروعش استفاده شود. دولت و نظام جمهوری اسلامی ایران در این مسیر با قاطعیت عمل خواهند کرد.

«اسماعیل بقایی»، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران در گفتگوی ویژه خبری گفت: اروپایی‌ها باید ثابت کنند که مذاکره‌کنندگان قابل اعتمادی هستند. به‌هیچ‌عنوان تحت فشارِ مکانیزم ماشه به اروپایی‌ها امتیازی نخواهیم داد. اروپا نتوانست پس از خروج امریکا از برجام وظایفش را انجام دهد. ارجاع موضوع به شورای امنیت نیازی به این همه بهانه جویی ندارد. آژانس برای سه کشور اروپا و آمریکا بهانه سازی کرده است. 

وی افزود: مکانیزم ماشه مثل شمشیر دولبه است و تبعات جدی برای اروپایی‌ها و منظومۀ معاهدۀ عدم اشاعه خواهد داشت... در صورتی که قطعنامه علیه ما صادر شود اقدامات مقتضی خواهیم داشت که در زمان خود اعلام می‌شود. اگر اسنپ‌بک فعال شود (بازگشت تحریم‌های شورای امنیت سازمان ملل) گزینه ما تجدیدنظر درباره عضویت در NPT (پیمان منع عدم اشاعه) است. اما معنای آن این نیست که ما تغییری در ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای ایجاد خواهیم کرد.

وی گفت: این را ما روشن کردیم یعنی در همان زمان که این بحث (فعال کردن مکانیسم ماشه) مطرح شد در زمانی که آمریکا خارج شد یعنی در زمان دولت دوازدهم ما رسماً اعلام کردیم که یکی از گزینه‌های ما تجدید نظر در عضویت در معاهده منع اشاعه خواهد بود این البته به معنای این نخواهد بود که ما در ماهیت صلح آمیز برنامه هسته‌ای خودمان تغییر ایجاد خواهیم کرد، اما واقعاً یک سؤال جدی مطرح خواهد شد که علی رغم اینکه ایران از سال هزار و نهصد و هفتاد تا الان عضو مؤثر و فعال و مسئول در معاهده عدم اشاعه بوده همه تعهدات خود را انجام داده و به این شکل به صورت غیر منصفانه مورد رفتار قرار بگیرد خوب چه دلیلی وجود دارد که ما خودمان را کماکان متعهد بدانیم به تکالیف مندرج در این معاهده.

بقایی پیشتر نیز گفته بود: در دولت دوازدهم ما مشخص کردیم در صورتی که از این اهرم بخواهد برای فشار یا امتیازگیری از ایران مورد سوء استفاده قرار بگیرد، واکنش ما هم متناسب و متقابل خواهد بود و یکی از مواردی که خیلی سریع و شفاف گفته شده، همین است که سوء استفاده از این سازوکار به این معنا خواهد بود که اساساً دیگر توجیه و دلیلی برای ماندن ایران در برخی موافقتنامه‌های مربوطه وجود ندارد، بنابراین موضوع، موضوع جدیدی نیست.

بقائی همچنین این اقدامات را قطعاتی از پازل مرتبط با ادراک ایران در خصوص مذاکرات دانست و گفت این اقدامات بر مطالبات و گام‌های ایران در مذاکرات تاثیر خواهد داشت.

بیانیه ۱+۶ کشور در حمایت از ایران در نشست شورای حکام

جمهوری بلاروس، جمهوری خلق چین، جمهوری کوبا، جمهوری اسلامی ایران، جمهوری نیکاراگوئه، فدراسیون روسیه و جمهوری بولیواری ونزوئلا در حمایت از مواضع جمهوری اسلامی ایران در نشست شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی ذیل دستورکار ۶ و «موافقتنامه پادمان جامع با جمهوری اسلامی ایران» بیانیه مشترکی را صادر کردند.

متن این بیانیه به این شرح است:

ما تعهد دیرینه ایران به عدم اشاعه هسته‌ای به عنوان عضو پیمان منع اشاعه سلاح‌های هسته‌ای (NPT) را یادآوری می‌کنیم، در حالی که سایر اعضا باید به حق ایران برای استفاده صلح‌آمیز از انرژی هسته‌ای به عنوان عضو NPT کاملاً احترام بگذارند. بنابراین، ما از سفر مدیرکل گروسی به تهران در ۱۶ آوریل ۲۰۲۵ استقبال می‌کنیم و همکاری و تعامل مستمر بین ایران و دبیرخانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را به رسمیت می‌شناسیم.

ما از بیانیه مشترک نشست پکن بین چین، روسیه و ایران که در ۱۴ مارس ۲۰۲۵ صادر شد، استقبال می‌کنیم. در این بیانیه، سه کشور مجدداً تأکید کردند که تعامل و گفتگوی سیاسی و دیپلماتیک مبتنی بر اصل احترام متقابل تنها گزینه عملی و قابل اجرا است و بر لزوم خودداری همه کشورها از هرگونه اقدامی که کار فنی، عینی و بی‌طرفانه آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را تضعیف می‌کند، تأکید کردند. در خصوص گزارش مدیرکل با عنوان  (GOV/۲۰۲۵/۲۵) تأکید بر این نکته ضروری است که به اصطلاح «ارزیابی جامع و به‌روز شده» مندرج در آن، به ابتکار مدیرکل تهیه نشده، بلکه توسط قطعنامه با انگیزه‌های سیاسی و غیراجماعی جلسه نوامبر شورای حکام به او تحمیل شده است.

ما خاطرنشان می‌سازیم که این گزارش بیان می‌کند که آژانس تلاش گسترده‌ای برای راستی‌آزمایی در ایران متناسب با چرخه سوخت هسته‌ای و فعالیت‌های ایران انجام می‌دهد و ایران همچنان به همکاری با آژانس ادامه می‌دهد. از این گزارش مشخص است که تمام مسائل پادمانی باقی‌مانده مربوط به گذشته قبل از سال ۲۰۰۳ است. در این زمینه، شایان ذکر است که در قطعنامه دسامبر ۲۰۱۵ (GOV/۲۰۱۵/۷۲) شورا تصمیم به بستن تمام مسائل باقیمانده گذشته و حال گرفت.

ما همچنین خاطرنشان می‌کنیم که ایران و دبیرخانه هر دو تلاش‌هایی را برای روشن شدن مسائل باقیمانده انجام داده‌اند. ما امیدواریم که این تعامل و همکاری بر اساس حرفه‌ای‌گری، بی‌طرفی و بدون فشار سیاسی و دخالت طرف‌های ثالث ادامه یابد.

دبیرخانه باید شواهد و استدلال های ارائه شده توسط ایران را با هدف یافتن راه‌حل، در نظر گرفته و تجزیه و تحلیل کند. در این زمینه، توجه شما را به یادداشت توضیحی ارائه شده توسط ایران که به عنوان سند INFCIRC/۱۲۹۷ منتشر شده است، جلب می‌کنیم که شایسته بررسی دقیق و توجه کافی دبیرخانه و همه کشورهای عضو است. 

در مورد پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی ایالات متحده، فرانسه، آلمان و بریتانیا، مایلیم تأکید کنیم که گزارش مدیرکل بیان نمی کند که ایران به تعهدات خود تحت توافقنامه جامع پادمان پایبند نیست. همچنین ادعا نمی‌کند که آژانس قادر به تأیید عدم انحراف مواد هسته‌ای نیست. همچنین شایان ذکر است که مدیرکل هیچ اقدامی از سوی شورای حکام را درخواست نمی‌کند. بنابراین، ادعاهای موجود در پیش‌نویس قطعنامه در مورد عدم پایبندی ادعایی ایران و همچنین نتیجه‌گیری در مورد ناتوانی آژانس، فاقد مبنای واقعی و حقوقی است. 

ما توجه داریم که اگر نتیجه‌گیری ادعاهای نادرست فوق توسط شورای حکام اتخاذ شود، خطر حل و فصل موضوع خارج از چارچوب آژانس را به همراه خواهد داشت. بنابراین، تأکید می‌کنیم که در شرایط فعلی، هرگونه مداخله عجولانه شورای امنیت سازمان ملل متحد به ایجاد اعتماد یا رفع اختلافات بین طرف‌های ذیربط کمکی نخواهد کرد.

با توجه به موارد فوق، از همه کشورهای عضو آژانس بین‌المللی انرژی اتمی می‌خواهیم که نقشی سازنده ایفا کنند و در برابر هرگونه تلاش برای سیاسی کردن مسائل پادمانی مقاومت کنند. در این راستا، از همه کشورهای عضو مسئول می‌خواهیم که از پیش‌نویس قطعنامه پیشنهادی حمایت نکنند.

برنامه جامع اقدام مشترک (برجام) که در سال ۲۰۱۵ مورد توافق قرار گرفت و توسط قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد تأیید شد، بیش از یک دهه تلاش دیپلماتیک توسط همه طرف‌های مربوطه را در بر می‌گیرد. خروج یکجانبه ایالات متحده از برجام، علت اصلی وضعیت فعلی است. ما قویاً معتقدیم که قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد همچنان معتبر است و باید توسط همه کشورها اجرا شود.

با نزدیک شدن به روز اختتام برجام، تمام تلاش‌ها باید در راستای قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد انجام شود تا اطمینان حاصل شود که آنچه جامعه بین‌المللی چندین سال سرمایه‌گذاری کرده است، به سادگی نادیده گرفته نمی‌شود.

ما از سه کشور اروپایی/اتحادیه اروپا و ایالات متحده می‌خواهیم که تمام مفاد قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت سازمان ملل متحد، از جمله زمان‌بندی مندرج در آن را به طور کامل اجرا کنند.