از اینستاگرام تا اتاق عمل، چرا زنان ایرانی به جراحی زیبایی روی آورده اند؟!

به گزارش تابناک، در سال‌های اخیر، تقاضا برای جراحی‌های زیبایی در ایران به‌طرز چشمگیر و بی سابقه ای افزایش یافته و این پدیده نه‌تنها در کلینیک‌های مجهز تهران، بلکه در شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام نیز نمود پررنگی پیدا کرده است.

 
تصویری از بیماران جراحی زیبایی در تهران
بر اساس پژوهشی که در سال ۲۰۲۵ در تهران انجام شد، از میان ۷۴۴ بیمار (با مجموع ۹۰۰ عمل جراحی زیبایی) که تحت نظر سه جراح پلاستیک برجسته شهر عمل کردند، ۹۰.۷ درصد بیماران را زنان تشکیل می‌دادند. این آمار نشان‌دهنده شکاف جنسیتی عمیقی در تمایل به جراحی زیبایی است. رینوپلاستی (جراحی بینی) با ۶۱.۳ درصد، پرطرفدارترین عمل در میان این بیماران بود. پس از آن، تزریق چربی صورت (۶.۷ درصد)، بلفاروپلاستی (جراحی پلک، ۶.۳ درصد)، لیفت صورت (۴.۰ درصد) و بزرگ کردن سینه (۳.۸ درصد) در رتبه‌های بعدی قرار داشتند.

تقریباً نیمی از این بیماران (۴۹.۶ درصد) مجرد بودند و از میان بیماران متأهل، ۸۰ درصد دارای فرزند بودند. گروه سنی ۳۰ تا ۳۹ سال با ۳۷.۲ درصد، پرجمعیت‌ترین گروه سنی در میان این بیماران بود. نکته جالب توجه، سطح تحصیلات بالای این افراد بود؛ بخش قابل‌توجهی از بیماران دارای تحصیلات دانشگاهی و شاغل بودند. این داده‌ها نشان می‌دهد که جراحی زیبایی در ایران دیگر صرفاً یک انتخاب لوکس نیست، بلکه به بخشی از سبک زندگی گروهی از زنان تحصیل‌کرده و شاغل تبدیل شده است.

انگیزه‌های پشت جراحی زیبایی
چرا ایرانیان، به‌ویژه زنان، به جراحی زیبایی روی می‌آورند؟ پژوهش‌ها نشان می‌دهند که عوامل متعددی در این تصمیم‌گیری دخیل هستند. بر اساس مطالعه‌ای که در بالا ذکر شد، سطح تحصیلات، سن، وضعیت تأهل و جنسیت به‌ترتیب مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار در تصمیم به انجام جراحی زیبایی بودند. در میان عوامل اجتماعی-روانی، تمایل به خودبهبود، یافتن فرصت‌های شغلی بهتر، رقابت اجتماعی، تأثیر رسانه‌ها، وضعیت سلامت و حتی افسردگی از مهم‌ترین انگیزه‌ها بودند. نکته جالب، کم اهمیت بودن هزینه و ریسک‌های جراحی برای این بیماران بود، که نشان‌دهنده تغییر نگرش فرهنگی نسبت به جراحی زیبایی است.

پژوهش دیگری از دانشگاه تهران (پایان‌نامه کارشناسی ارشد، ۲۰۲۳) نشان داد که شبکه‌های اجتماعی مانند اینستاگرام نقش مهمی در ترویج جراحی زیبایی دارند. این پژوهش، که روی ۳۰۰ زن ۲۰ تا ۴۰ ساله در تهران انجام شد، نشان داد که ۶۸ درصد از این زنان تحت تأثیر تصاویر اینستاگرامی از سلبریتی‌ها و اینفلوئنسر‌ها به جراحی زیبایی علاقه‌مند شده‌اند. اینستاگرام نه‌تنها به‌عنوان یک پلتفرم تبلیغاتی برای کلینیک‌ها عمل می‌کند، بلکه با نمایش بدن‌های ایده‌آل، استاندارد‌های زیبایی را در ذهن مخاطبان بازتعریف کرده است.
 
افزایش دسترسی به جراحی زیبایی در ایران تنها به عوامل داخلی محدود نمی‌شود. نفوذ فرهنگ غربی، به‌ویژه از طریق رسانه‌های اجتماعی، نقش مهمی در این روند داشته است. تصاویر مدل‌های غربی و استاندارد‌های زیبایی هالیوودی، از بینی‌های کوچک و صورت‌های متقارن گرفته تا بدن‌های لاغر و بدون چربی، به‌عنوان معیار‌های زیبایی در ایران بازنمایی شده‌اند. این موضوع به‌ویژه در پدیده‌ای که پژوهشگران آن را "فت‌فوبیا" (ترس از چاقی) می‌نامند، نمود پیدا کرده است. مطالعه‌ای از دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی (۲۰۲۴) نشان داد که ۷۲ درصد از زنان ۲۵ تا ۴۵ ساله در تهران معتقدند که داشتن بدنی لاغر و بدون چربی برای موفقیت اجتماعی و حرفه‌ای ضروری است.

این پژوهش همچنین به تأثیر فت‌فوبیا در تصمیم‌گیری برای جراحی‌هایی مانند لیپوساکشن و تزریق چربی اشاره کرد. این گرایش نه‌تنها به فشار‌های اجتماعی برای دستیابی به بدن ایده‌آل دامن زده، بلکه به حاشیه‌راندن افرادی منجر شده که از این استاندارد‌ها پیروی نمی‌کنند.  
 
مقایسه داده‌های ایران با کشور‌های دیگر مانند ایالات متحده و عربستان سعودی نیز نکات جالبی را نشان می‌دهد. در ایالات متحده، بر اساس گزارش انجمن جراحان پلاستیک آمریکا (۲۰۲۴)، رینوپلاستی همچنان یکی از محبوب‌ترین جراحی‌ها است، اما جراحی‌های مرتبط با بدن مانند لیپوساکشن و بزرگ کردن سینه سهم بیشتری دارند.

 در عربستان سعودی، مطالعه‌ای در سال ۲۰۲۳ نشان داد که زنان جوان‌تر (۲۰ تا ۳۰ سال) بیشتر به جراحی‌های غیرتهاجمی مانند تزریق بوتاکس و فیلر روی می‌آورند. این تفاوت‌ها نشان‌دهنده تأثیر فرهنگ محلی بر نوع جراحی‌های مورد تقاضا است. در ایران، تأکید بر رینوپلاستی ممکن است به اهمیت فرهنگی بینی به‌عنوان نماد زیبایی در این جامعه مربوط باشد.
 
جراحی زیبایی در ایران دیگر یک پدیده حاشیه‌ای نیست؛ این یک روند اجتماعی است که با ترکیبی از عوامل جمعیتی، اجتماعی و روانی شکل گرفته است. از زنان تحصیل‌کرده و شاغل گرفته تا تأثیر اینستاگرام و فرهنگ غربی، این پدیده لایه‌های پیچیده‌ای دارد. با این حال، برای درک بهتر این روند، نیاز به پژوهش‌های گسترده‌تر و توجه به مسائل اجتماعی در بازتعریف زیبایی است. جراحی زیبایی در ایران نه‌تنها یک انتخاب شخصی، بلکه بازتابی از تغییرات فرهنگی و اجتماعی عمیق‌تر در این کشور است.
 
نظر شما چیست؟ چرا زنان ایرانی به خصوص دختران دهه شصتی، چنین به سمت جراحی زیبایی می شتابند؟!