ایران و اقلیم کردستان عراق به دنبال چه هستند؟!

به گزارش خبرنگار تابناک از کردستان، ورود رسمی استانداران اقلیم کردستان عراق به استان کردستان ایران، حاکی از تحولی جدید در سطوح دیپلماتیک و همکاری‌های بین‌المللی در سطح منطقه‌ای است.

این رویداد، در سطح نمادین و عملی، گویای تقویت دیپلماسی مرزی، اعتمادسازی منطقه‌ای و عزم دوطرف برای گسترش روابط چندوجهی است.

در شرایطی که منطقه غرب آسیا با بی‌ثباتی‌های متوالی و معادلات پیچیده ژئوپولیتیکی مواجه است، نزدیکی میان جمهوری اسلامی ایران و اقلیم کردستان عراق می‌تواند نقطه اتکایی مهم برای تأمین منافع دو جانبه، ثبات مرزی و بهره‌برداری از ظرفیت‌های مغفول‌مانده تلقی شود.

۱. فرصت‌های سیاسی و امنیتی

الف) نهادینه‌سازی دیپلماسی مرزی

دیدار استانداران به عنوان سطوح اجرایی-حاکمیتی محلی، می‌تواند بسترساز «دیپلماسی پارلمانی و محلی» باشد. این نوع از دیپلماسی که خارج از کانال‌های رسمی دولت‌های مرکزی توسعه می‌یابد، در مدیریت بحران‌های مرزی، مهاجرت، قاچاق و تحکیم روابط میان جوامع دو سوی مرز مؤثر است.

ب) تثبیت نقش ایران در معادلات داخلی اقلیم

اقلیم کردستان همواره میدان رقابت قدرت‌های خارجی بوده است؛ از ترکیه گرفته تا ایالات متحده و برخی کشورهای عربی. نزدیکی نخبگان اجرایی اقلیم به جمهوری اسلامی ایران می‌تواند وزنه‌ی تأثیرگذاری ایران را در مناسبات اربیل – بغداد نیز افزایش دهد.

ج) هم‌افزایی در مبارزه با تروریسم و گروه‌های مسلح معارض

همکاری امنیتی میان نیروهای مرزی ایران و پیشمرگه‌ها، به‌ویژه در مهار گروهک‌های تروریستی و تجزیه‌طلب، می‌تواند منافع متقابل را تأمین کند و از ناامنی‌های مزمن در نوار مرزی بکاهد.

۲. فرصت‌های اقتصادی و تجاری

الف) تبدیل مرزها از «نقطه تنش» به «محور توسعه»

مرز باشماق مریوان، تمرچین پیرانشهر و سایر گذرگاه‌های تجاری، ظرفیت آن را دارند که به محورهای لجستیک منطقه‌ای بدل شوند. توسعه زیرساخت‌های حمل و نقل، مناطق آزاد تجاری و انبارهای مرزی می‌تواند ایران را به مسیر ترانزیتی اصلی برای اقلیم به سوی خلیج‌فارس، چابهار و آسیای میانه تبدیل کند.

ب) پیوند بازارهای محلی و بومی‌سازی تجارت

مبادلات کالاهای کشاورزی، مصالح ساختمانی، صنایع سبک، دارو، خدمات سلامت و انرژی، می‌تواند با حذف واسطه‌ها و استفاده از کانال‌های بومی، تجارت مردمی و پایدار ایجاد کند.

ج) سرمایه‌گذاری مشترک در زیرساخت‌ها

پروژه‌های مشترک در حوزه‌هایی مانند برق، گاز، انرژی‌های تجدیدپذیر، سدسازی و حتی آموزش‌های فنی و حرفه‌ای، نه‌تنها درآمدزایی دارند بلکه موجب تقویت پیوندهای میان‌فرهنگی نیز می‌شوند.

۳. فرصت‌های فرهنگی و اجتماعی

الف) تقویت هویت مشترک فرهنگی و زبانی

مردم استان کردستان ایران و اقلیم کردستان عراق اشتراکات زبانی، قومی، دینی و حتی سنت‌های آیینی دارند. برگزاری جشنواره‌های مشترک، هفته‌های فرهنگی، همکاری‌های دانشگاهی و تبادل رسانه‌ای می‌تواند لایه‌های عمیق‌تری از پیوند تمدنی ایجاد کند.

ب) دیپلماسی فرهنگی به مثابه ابزار نرم تأثیرگذاری

استفاده از ظرفیت دانشگاه‌ها، انجمن‌های ادبی، سینمای بومی، موسیقی کردی و نخبگان فکری می‌تواند قدرت نرم جمهوری اسلامی ایران را در اقلیم افزایش دهد، در حالی که گفتمان ایران‌دوستی را در برابر جریان‌های غرب‌گرا و پان‌ترکیسم تقویت کند.

ج) همکاری در حوزه سلامت و آموزش

درمان بیماران اقلیم در بیمارستان‌های سنندج، ارومیه یا تبریز و اعزام اساتید یا دانشجویان از و به اقلیم، نه‌تنها چهره‌ای انسانی از جمهوری اسلامی ارائه می‌دهد، بلکه عملاً شبکه‌های اجتماعی هم‌پوشان بین دو سوی مرز ایجاد می‌کند.

۴. چالش‌ها و ملاحظات مهم

با وجود فرصت‌ها، باید به ملاحظات زیر نیز توجه داشت:

رقابت بازیگران خارجی: ترکیه، آمریکا و امارات در تلاش‌اند تا نفوذ ایران را در اقلیم مهار کنند.

تحولات سیاسی داخلی عراق: چالش‌های میان اربیل و بغداد می‌تواند بر ثبات روابط با ایران نیز سایه بیفکند.

نگرانی‌های امنیتی تهران: در صورت عدم کنترل گروهک‌های ضدایرانی در اقلیم، روابط می‌تواند آسیب ببیند.

مسئله قاچاق و اقتصاد غیررسمی مرزی: نیازمند سامان‌دهی از طریق قراردادهای دوطرفه است.

جمع‌بندی

ورود رسمی و هماهنگ استانداران اقلیم کردستان عراق به خاک ایران، نه‌فقط رویدادی تشریفاتی، بلکه حرکتی راهبردی برای نهادینه‌سازی نوعی همکاری چندلایه منطقه‌ای است. در شرایطی که دیپلماسی رسمی دولت‌ها درگیر چالش‌های ساختاری است، چنین مناسباتی می‌تواند به عنوان مدل «دیپلماسی هم‌پیوند محلی» در خاورمیانه مورد توجه قرار گیرد.

برای جمهوری اسلامی ایران، این همکاری‌ها فرصتی است برای تثبیت امنیت مرزی، گسترش نفوذ فرهنگی، توسعه پایدار منطقه‌ای، و بازتعریف نقش ژئوپولیتیکی خود در معادلات پیچیده عراق و منطقه کردستان است.