کاهش فروش و سوددهی در پتروشیمی جم/ زنگ خطر برای یکی از غول‌های صادراتی+ توضیحات

پتروشیمی جم، از جمله شرکت‌های بزرگ فعال در صنعت پتروشیمی کشور، در نخستین ماه امسال با افت چشمگیر در شاخص‌های فروش و سوددهی مواجه شده است؛ افتی که اگر استمرار یابد، می‌تواند به زنگ خطری جدی برای این غول صادراتی تبدیل شود.

به گزارش سرویس اقتصادی تابناک، اطلاعات عملکرد یک‌ماهه منتهی به پایان فروردین‌ماه ۱۴۰۴ نشان می‌دهد که پتروشیمی جم در فروش داخلی خود با کاهش رو‌به‌رو بوده است. در فروردین امسال، میزان فروش داخلی این شرکت معادل ۱۱۷٬۵۵۵ تن گزارش شده که در مقایسه با فروردین سال گذشته، ۹٬۲۲۱ تن کمتر است؛ یعنی کاهش حدود ۸ درصدی در فروش داخلی.

این کاهش در شرایطی رخ داده که عملکرد صادراتی پتروشیمی جم در آغاز سال ۱۴۰۴ حتی وضعیت نگران‌کننده‌تری دارد. براساس آمار منتشرشده در کدال، میزان وزنی صادرات شرکت در فروردین‌ماه تنها ۲۲٬۵۸۸ تن بوده؛ این در حالی است که در مدت مشابه سال گذشته، پتروشیمی جم موفق به صادرات ۵۳٬۸۶۱ تن محصول شده بود. این یعنی صادرات شرکت در نخستین ماه سال جاری، بیش از ۵۸ درصد کاهش یافته است. افتی معادل ۳۱٬۲۷۳ تن که می‌تواند نشانه‌ای از چالش‌های جدی در حوزه بازار‌های بین‌المللی، مدیریت فروش  یا افت رقابت‌پذیری محصولات شرکت در سال جاری باشد که در نتیجه آسیب به بازارهای صادراتی ایران را در پی دارد. 

شرکت پتروشیمی جم به عنوان یکی از زیرمجموعه‌های مهم اقتصادی صندوق بازنشستگی کشوری، نقشی کلیدی در تأمین منابع مالی این صندوق دارد. از این رو، هرگونه کاهش در سودآوری یا افت در صادرات این شرکت، می‌تواند پیامد‌هایی فراتر از عملکرد یک بنگاه اقتصادی داشته باشد و به طور مستقیم بر توان مالی صندوق و معیشت بازنشستگان تأثیر بگذارد.

کاهش سود انباشته جم و نگرانی سهامداران از آینده شرکت

اما ضعف در عملکرد فروردین‌ماه، تنها مسئله نگران‌کننده پیرامون پتروشیمی جم نیست. بررسی صورت‌های مالی منتشرشده از سوی این شرکت نیز گواهی است بر کاهش سوددهی و افزایش هزینه‌ها در سال گذشته. طبق صورت‌های مالی حسابرسی‌شده دوره شش‌ماهه منتهی به پایان شهریور ۱۴۰۳، سود انباشته شرکت با افت قابل توجهی مواجه شده و از رقم قبلی خود، بیش از ۴٬۴۰۰ میلیارد تومان کاهش یافته است. این کاهش معادل ۴۴ درصد از سود انباشته شرکت در این دوره است که نمی‌توان آن را صرفاً به نوسانات معمول بازار نسبت داد.

در کنار افت سود، افزایش نگران‌کننده هزینه‌ها نیز به چشم می‌خورد. هزینه‌های فروش، اداری و عمومی شرکت در همین دوره شش‌ماهه با جهش ۷۴ درصدی، از مرز ۲٬۲۶۹ میلیارد تومان عبور کرده است.

از سوی دیگر، بررسی صورت های مالی حسابرسی‌نشده دوره ۹ ماهه منتهی به پایان آذرماه سال گذشته نیز تأییدکننده این روند است. بر اساس این گزارش، سود انباشته شرکت در پایان آذر سال قبل نسبت به مدت مشابه سال قبل تر، ۱۵ درصد کاهش یافته و این یعنی روند افت سود انباشته، به صورت پیوسته در حال ادامه است.

افزایش هزینه ها در مقابل کاهش سود

از سوی دیگر، هزینه‌های فروش، اداری و عمومی شرکت در این دوره ۹ ماهه با رشد نگران‌کننده ۱۱۶ درصدی همراه شده و به رقم قابل توجه ۳٬۲۸۹ میلیارد تومان رسیده است. چنین افزایشی می‌تواند ناشی از ضعف در کنترل هزینه‌ها، عدم بهره‌وری یا ساختار پرهزینه شرکت باشد. مسائلی که اگر اصلاح نشوند، می‌توانند در بلندمدت سودآوری و تداوم فعالیت شرکت را با تهدید مواجه کنند.

همچنین هزینه‌های مالی پتروشیمی جم در پایان آذرماه، با افزایش دو برابری نسبت به دوره مشابه سال قبل، به بیش از ۱۲۱ میلیارد تومان رسیده است. افزایش هزینه‌های مالی معمولاً می تواند نشان‌دهنده افزایش بدهی‌های شرکت یا بالا رفتن نرخ بهره و تعهدات مالی است که در نهایت، فشار مضاعفی بر سود خالص وارد می‌کند و نیازمند توجه مدیران این شرکت است.

به گزارش تابناک، در مجموع، با توجه به نقش پتروشیمی جم به عنوان یکی از بازیگران مهم صنعت پتروشیمی و از صادرکنندگان باسابقه کشور، استمرار این روند نزولی در عملکرد مالی و فروش، می‌تواند بر تصویر کلی صنعت نیز اثر منفی بگذارد. شاید وقت آن رسیده باشد که مدیران این شرکت و نهاد‌های بالادستی، نگاه دقیق‌تری به وضعیت واقعی این مجموعه بیندازند و نسبت به اصلاح مسیر، تصمیمات جدی‌تری بگیرند.

تکمیلی: توضیحات پتروشیمی جم

پیرو درج این گزارش، شرکت پتروشیمی جم توضیحاتی ارائه کرده که وفق قانون عینا درج می‌شود. متن این جوابیه بدین شرح است:

«پتروشیمی جم به عنوان یکی از پتروشیمی‌های دارایی با ارزش بازنشستگان معزز کشوری، در تمامی مجامع عمومی سالانه خود، گزارش‌های دقیقی از عملکرد خود به سهامداران ارائه کرده است و از این حیث، از رکوردداران شفافیت Transparency در کشور به شمار می‌رود؛ بنابراین اگرچه حق رسانه هاست که بر اساس یافته‌های خود، در مورد عملکرد ما اظهار نظر کنند، اما حتما، تهیه گزارش‌ها نیازمند اطلاع نویسنده از شرایط تولید، تامین، تجهیز و نگهداری، بازاریابی و فروش، بهای تمام شده، افزایش هزینه‌ها توسط بخش بالادستی و ریسک‌های شرایط تحریم است و بدون آن، این شائبه ایجاد می‌شود که رسانه منتشر کننده از مسیر حرفه‌ای خارج شده و به دلایلی نامشخص، دچار «عارضه نزدیک بینی» و نگاه نقطه‌ای شده و گرنه آمار تولید و فروش ماه فروردین ۱۴۰۴ که با ماه رمضان (به عنوان فاکتور بسیار مهم اثربخش بر تقاضای بازار منطقه و داخل)، تعطیلات نوروزی و محدودیت‌های حمل و ده‌ها موضوع دیگر گره خورده است را دستمایه تیتر گمراه کننده «کاهش فروش و سوددهی در پتروشیمی جم» قرار نمی‌داد.

نمودار زیر، تولید در فروردین سال‌ها به هزار تن را نشان می‌دهد. مشاهده می‌شود که تولید این ماه بیش از سه سال گذشته بوده است. در فروردین ۱۴۰۴ در بین ۱۱ پتروشیمی فعال، تنها پتروشیمی جم توانسته نه تنها تولید سال گذشته خود را حفظ کند بلکه رشد ۸/۱ درصدی نیز داشته است:

روند تناژی فروش فروردین نیز به تفکیک، قابل رویت است. سال‌های ۱۴۰۳ و ۱۴۰۴ در دوران مدیریت فعلی، رکورد‌های تولید و فروش به ثبت رسیده است.

همه تحلیلگران حرفه‌ای بازار می‌دانند، در زمان مذاکرات سیاسی و ایجاد «انتظار کاهنده» در بازار، مشتریان داخلی با حداقل نیاز خود اقدام به خرید کرده و در انتظار کاهش بیشتر قیمت دلار و مشخص شدن فرجام اثرات سیاسی وقایع بر بازار می‌مانند و این مبتلابه تمامی پتروشیمی هاست. نمی‌توان استراتژی فروش یک ساله یک بنگاه اقتصادی را صرفا با فروردین ماه که نیمی از آن کشور در تعطیلات کامل به سر می‌برد و نیمی دیگر نیز همچنان در فضای ماه مبارک رمضان قرار داشته، سنجید و از این حیث، گزارش مذکور دارای یک خطای محاسباتی جدی است. در عین حال در همین فروردین مورد ادعای گزارش، با توجه به محدودیت‌های حمل جاده‌ای برای مشتریان منطقه اعم از ترکیه، عراق، افغانستان، پاکستان و حوزه CIS که فروش ماهانه را با محدودیت مواجه می‌کند، جم با حضور در رویداد ChinaPlas بیش از ۴۵ هزار تن محصولات متنوع پلی اتیلنی را با قیمت قابل توجه به فروش رساند که به طور طبیعی، پروفروم‌های آن در اردیبهشت ماه صادر شده است.

رد ادعای کاهش فروش سال ۱۴۰۳

استراتژی فروش در پتروشیمی جم، «فروش ارزش آفرین» است یعنی فروش در بازار‌های با حاشیه سود بالاتر؛ امری به غایت دشوار در بازار‌های رقابتی امروز جهان که رقبای منطقه‌ای و جهانی، تمامی امتیازات را در اختیار داشته و هیچ کدام از محدودیت‌های شرکت‌هایی نظیر جم را نیز ندارند.

سال گذشته در فروش داخلی، صادراتی و بین مجتمعی رکوردی بی نظیر از خود بر جای گذاشت. بیشترین افزایش درآمد در بین رقبای داخلی، نتیجه تلاش بی وقفه و موثر پرسنل این شرکت در سال ۱۴۰۳ بود. بودجه پتروشیمی جم در سال ۱۴۰۳، حدود ۵۵ همت بود، اما با ثبت درآمد ۷۱ همت، ثابت کرد استراتژی فروش در بازار‌های با حاشیه سود بالاتر، چگونه در ارکان مجموعه، ساری و جاری شده است. صادرات ۴۰۰ هزار تن محصولات پلیمری و شیمیایی به ارزش تقریبی ۴۰۰ میلیون دلار به بیش از ۲۰ کشور جهان هدفی بود که جم در سال گذشته با شعار جهش تولید به آن رسید و کام سهامدارانش را شیرین کرد.

سال گذشته برای پتروشیمی جم، سال فروش با ارزش افزوده بالاتر و افزایش سهم بازار بود. با توجه به مازاد اتیلن در کشور که با وارد سرویش شدن واحد‌های جدید کشور مانند پتروشیمی‌های گچساران و بوشهر، افزایش بیشتری هم یافت، استفاده از ظرفیت لاین صادراتی این محصول، در دستور کار قرار گرفت و صادرات اتیلن هم در کنار بوتادین و بوتن-۱، سبد محصولات شیمیایی صادراتی را تکمیل کرد. پتروشیمی جم توانست در همین شرایط با برنامه ریزی و استراتژی‌ها صحیح و به هنگام، از این موانع عبور و سهم بازار خود را افزایش دهد. استراتژی تنوع، ظرفیت سایر بازار‌های صادراتی را هدف گرفت که با پیاده سازی صحیح آن در مدیریت بازاریابی و فروش، سهم بازار چین از ۷۵ ٪ در سال ۱۳۹۹ به ۵۱ ٪ در سال ۱۴۰۳ رسید و سود ناشی از فروش در سایر بازار‌ها نسبت به بازار چین، در سال ۱۴۰۳ به حدود ۵ میلیون دلار رسید. از دلایل مهم در موفقیت جم در توسعه بازار، استراتژی تنوع و برقراری سهم مناسب میان بازار‌های زمینی و دریایی (چین، اروپا وآفریقا) است.

پتروشیمی جم در سال «جهش تولید با مشارکت مردم» توانست با افزایش تولید به فروش ۱.۸ میلیون تن محصول به ارزش ۱.۴ میلیارد دلار برسد که با این عدد، بودجه دلاری پیش بینی شده ۱۰۰ درصد محقق شد، همچنین ارزش فروش ریالی ۷۱ همت بوده که این عدد هم حدود ۳۰ درصد بیشتر از بودجه ریالی سال ۱۴۰۳ بوده و همچنین نسبت به عملکرد سال ۱۴۰۲ بیش از ۶۰ درصد رشد داشت. همچنین فروش داخلی و بین مجتمعی ۱ میلیون تن محصولات پلیمری و شیمیایی به ارزش ۱ میلیارد دلار از دیگر کوردشکنی‌های جم در سال گذشته بوده است. رای تاریخی ۸۹۲ میلیون دلاری قطعی دیوان عالی کشور در بزرگترین پرونده حقوقی صنعت پتروشیمی به سود پتروشیمی جم (فروش اتیلن به پتروشیمی مهر)، به نتیجه رسیدن پروژه ABS/Rubber در توسعه پلیمر پادجم پس از ۱۴ سال به چرخه تولید و آغاز فروش محصولات آن، اقدامات موثر در پروژه PDH/PP به عنوان یکی از مهم‌ترین پروژه‌های اولویت دار صنعت پتروشیمی کشور و ده‌ها اقدام دیگر، کاهش هزینه‌های تامین و تدارکات با استفاده از ابزار‌های مذاکراتی با تامین کنندگان، فعالیت شبانه روزی مهندسی ساخت و تجهیز در داخلی سازی قطعات و تجهیزات، رساندن ظرفیت تولید بوتادین به ظرفیت اسمی برای اولین بار و فروش داخلی و صادراتی ۱۱۵ هزار تن بوتادین، برگ‌های زرین دیگر فعالیت پتروشیمی جم در سالی است که ۴ ماه آن تحت فشار حداکثری دونالد ترامپ علیه صنعت پتروشیمی ایران، قرار داشته است و در سال ۱۴۰۴ نیز همچنان با نام بردن از تحریم صنعت پتروشیمی ایران، ادامه دارد.

ارکان پتروشیمی جم از مدیریت عامل و هیات مدیره تا معاونت‌های مختلف، تلاش خواهند کرد ذیل استراتژی ابلاغی سهامداران خود، همچنان ارزش آفرین باقی بماند و از رسانه‌ها انتظار می‌رود ضمن استفاده از حق طبیعی آگاهی رسانی، حرفه‌ای گری در تحلیل عملکرد یک بنگاه عظیم را سرلوحه خود قرار دهند.»