گفتگوی اختصاصی با سفیر پیشین آمریکا؛ «علی اف» نمی خواهد روابطش با ایران دچار خدشه شود/ جنگ اوکراین موقعیت روسیه در قفقاز جنوبی را بهبود بخشید/ گسترش نفوذ در گرجستان و ارمنستان

بین الملل تابناک: ارمنستان که از عدم موضع گیری روسیه در مقابل حمله جمهوری آذربایجان به قره باغ بسیار ناراحت است تاکنون اقداماتی را جهت فاصله گرفتن از روسیه انجام داده است. در همین راستا ایروان از شرکت در اجلاس سران سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، یک ائتلاف نظامی به رهبری روسیه، که در مینسک در ۲۳ نوامبر 2023  برگزار شد، خودداری کرد و انتقاد رهبران بلاروس و روسیه را برانگیخت و مدتی پس از آن نماینده خود را از اتحاد فراخواند.

از دیگر اقدامات ارمنستان که موجب خشم روسیه شده است پیوستن این کشور به دیوان کیفری بین المللی (ICC) است. ایده پیوستن به دیوان کیفری بین‌المللی اولین بار پس از حمله جمهوری آذربایجان به قره باغ در سپتامبر ۲۰۲۲ مطرح شد.

از دیگر عوامل تنش زا در روابط روسیه و ارمنستان می توان به ارسال کمک های بشردوستانه توسط ارمنستان به اوکراین اشاره کرد که شخصاً توسط همسر پاشینیان، آنا هاکوبیان، تحویل داده شد. عدم حمایت روسیه از ارمنستان در بحران قره باغ علاوه بر اینکه باعث سردی روابط ایروان و مسکو شده است، برگ برنده ای در اختیار غرب قرار داده است تا به تقویت و ثبیت جای پای خود در قفقاز بپردازد.

از طرف دیگر جمهوری آذربایجان موفق شده به چیزی دست یابد که تصور می شود در فضای پس از شوروی غیرممکن است: خروج نیروهای حافظ صلح روسی پیش از موعد و ظاهراً بدون خشم مسکو. یکی از دلایل اصلی که مسکو نتوانست یا تمایلی برای به دست آوردن امتیازی از باکو در ازای خروج نیروهای حافظ صلح نداشت، این بود که حمله تمام عیار به اوکراین و متعاقب آن انزوای بین المللی این کشور، اهرم مسکو را به میزان قابل توجهی تضعیف کرده است. حالا کرملین نمی خواهد روابط با همسایگان خود را به خطر بیندازد. از این رو صادرات نفت و گاز روسیه از طریق جمهوری آذربایجان متعاقب از دست دادن دسترسی روسیه به بخش عمده ای از بازار اروپا در پی حمله به اوکراین، به طور قابل توجهی افزایش یافت. جمهوری آذربایجان همچنین در زمینه حمل و نقل کالا به ایران و بنادر خلیج فارس به شریکی بی بدیل برای روسیه تبدیل شده است.

در این راستا خبرنگار تابناک گفتگویی با «ریچارد کوزلاریچ» مدیر اندیشکده علوم و سیاست‌گذاری انرژی در دانشگاه جرج میسون، مدیر موقت برنامه سیاست عملیات صلح (POPP ) و سفیر پیشین آمریکا در جمهوری آذربایجان انجام داده که در ادامه می آید.

*بعد از جنگ قره باغ، این درک در دولت ارمنستان ایجاد شد که مسکو حمایت لازم از متحد خود را انجام نداده است. دلایل عدم حمایت جدی روسیه از ارمنستان چه بوده است؟

روسیه نگران بود که جنگ علیه اوکراین باعث از دست دادن نفوذش در «خارج نزدیک» شود. از این رو این کشور به شرکای قابل اعتماد و قوی در قفقاز جنوبی نیاز داشت. در آن زمان گرجستان به سمت غرب متمایل شد و ارمنستان دیگر قابل اعتماد نبود. بنابراین روابط خود را با جمهوری آذربایجان تقویت کرد.

*جنگ اوکراین چه آثاری بر نظم روسی در منطقه قفقاز گذاشته است؟ آیا باعث تغییردر نگرش روسیه به باکو شده است؟

جنگ در اوکراین موقعیت روسیه را در قفقاز جنوبی بهبود بخشیده است. این کشور نه تنها با باکو در موقعیت بهتری قرار دارد، بلکه از طریق نیروهای نیابتی خود در حال افزایش نفوذ خود در گرجستان و ارمنستان است.

*علیرغم تنشهای میان تهران و باکو، اخیرا شاهد افتتاح سد «قیزقلعه سی» میان الهام علی اف و ابراهیم رئیسی رئیس جمهور فقید ایران بودیم. ارزیابی شما از این تحول چیست؟

علی اف نمی خواهد ببیند که بهبود روابط جمهوری آذربایجان با ترکیه و روسیه به روابط این کشور با ایران آسیب می زند.

*در خصوص ایجاد کریدوز زنگزور اگرچه احداث «گذرگاه ارس» می تواند منافع ترکیه و جمهوری آذربایجان را تامین کند ولی گویا آنها کماکان اصرار بر ایجاد این کریدور دارند. دلیل آن چیست؟

هدف این کریدور تضعیف موقعیت ارمنستان در منطقه از طریق تقویت ارتباط زمینی ترکیه با جمهوری آذربایجان از طریق نخجوان است.