عوارض کپسول آکوتان یا قرص نورم اسکین

به گزارش «تابناک»، یکی از معضلات پوستی شایع‮  ‬نوجوانان آکنه یا جوش‮ ‬غرورجوانی است‮. ‬معمولاً‮ ‬درمان این جوش‌ها با آنتی‌بیوتیک‌های خوراکی با موضعی ظرف چند ماه انجام‌پذیر است‮. ‬

اما گاهی اوقات بیمارانی را می‌بینیم که صورت و پشت‌شان پراز جوش‌های بزرگ و کیست‌های ملتهب است که به درمان‌های ساده جواب نمی‌دهد‮. ‬گاهی بیمارانی را ویزیت می‌‬کنیم که جوش‌های ملایمی دارند ولی این جوش‌ها مدت‌ها به داروهای روتین جواب نداده و برای بیمار عذاب‌آور شده‌اند یا جوش‌هایی که درسطح پوست چاله می‌گذارند‮. ‬

دراین موارد متخصصان پوست دارویی به نام آکوتان‮ (‬ایزوترتینوین‮) ‬را که از مشتقات ویتامینA‮ ‬ می‌باشد تجویز می‌کنند‮.‬ دراین مقاله به بررسی نحوۀ مصرف، عوارض ، تداخل و خطرات قرص آکوتان با نام تجاری نورم اسکین  و رواکــوتان خواهیم پرداخت .

* آکوتان یا رواکوتان چیست ؟

یکی از درمان های قدیمی آکنه ویتامینA‮‌‬ است. ویتامینA‮ ‬ با دوز بالا مثلاً ‮ ‬۵۰۰۰۰۰‮‌‬ واحد در روز باعث کاهش چربی پوست و بهبود آکنه می‌شود‮. ‬چون این میزان ویتامینA‮‬ ممکن است موجب خشکی شدید موها و حتی علائم مسمومیت شود محققان به سراغ‮ ‬مشتقات ویتامینA‮‌‬ رفتند که با دوز کمتر و عوارض کمتر همان تأثیر راداشته باشد‮.‬
اکوتــان یا رواکــوتان درسال‮ ‬1982‮ ‬توسط کمپانی سـوئیسی(‮) ‬Roche‮‬ تولید شد‮. ‬این شرکت اولین تولید کننده و توزیع کنندۀ اکوتان در دنیا محسوب می‌شود‮.

‬امروزه این دارو با نام‌های تجاری مختلف مانند اکنــوترن،‮ ‬دکــوتان،‮ ‬اوراتـان و نورم اسکین توسط، شرکت‌های دارویی دیگر تولید می‌شود‮. ‬قابل ذکر است که شکل موضعی اکوتان با نام پماد ایزوترکس یــا ایزوترکسین(ترکیب با اریترومایسین‮)‌‬توسط شرکت استیفل (‮) ‬Stiefel‮ ‬تولید شده است‮.‬ آکوتان یا رواکوتان گونه ای از ویتامین A هستند که شبب کاهش ترشح چربی توسط غدد روی پوست می شوند و به بازسازی پوست سرعت می بخشند . آکوتان یا رواکوتان برای درمان آکنه به کار می رود و اغلب اوقات به عنوان آخرین قدم درمان آکنه پس از سایر داروها و آنتی بیوتیک ها به کار می رود .

* عوارض مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین : 

اکوتان یا رواکوتان یا همان نورم اسکین نیز همانند هر داروی دیگری دارای عوارض جانبی است‮. ‬اما با توجه به اینکه آثارمفید این دارو قابل چشم‌پوشی نیست لذا تأکید می‌شود که بدون شک و حتما این دارو تحت نظر پزشک متخصص پوست مصرف شود تا باکمترین عارضه،‮ ‬بیشترین فایده نصیب بیماران شود‮.‬

یکی از عوارض جانبی اکوتان یا رواکوتان یا همان نورم اسکین که به دوز دارو بستگی دارد و مسمومیت است که همانند مسمومیت با ویتامینA‮‌‬ می‌باشد‮. ‬اغلب این عوارض جزئی بوده وبا کاهش دوز یاقطع دارو برطرف می‌شود‮. ‬البته ممکن است برخی از عوارض اکوتان یا رواکوتان یا همان نورم اسکین مانند خشکی پوست یا چشم تامدت‌ها پس از قطع دارو ادامه یابد‮. ‬اما در سال 2010 فهرستی از عوارض رواکوتان ، ساخت شرکت‮ ‬Roche‮ ‬اعلام شد که به سه دستۀ شایع ، نادر و بسیار نادر تقسیم بندی شد . ‬توجه داشته باشید این عوارض تمامی بیماران مشاهده نمی‌شود .

آکوتان یا روآکوتان ممکن است تاری دید به همراه داشته باشد که از رانندگی به ویژه در شب پرهیز نمایید .

- عوارض شایع‮ مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین : 

• ‬خشکی‌پوست

‮• ‬خشکی لب‌ها

‮‬• درماتیت

• کیلیت‮ (‬خشکی وترک خوردن لب‮)‬

‬• خارش، پوسته‌ریزی،‮ ‬قرمزی،‮ ‬شکنندگی پوست

‬• خشکی‌چشم

• تحریک چشم

• التهاب لبۀ پلک و ملتحمه

‮• دردهای ماهیچه‌‬یی و مفصلی‌(‬درصورت نیاز باید فعالیت فیزیکی کاهش پیدا کند‮)

‬• کمردرد

‮• ‬افزایش آنزیم‌های کبدی

• ‬افزایش میزان قند وکلسترول و تری‌گلیسرید خون وکاهش‮ ‬HDL،‮

• ‬سردرد

• خشکی بینی

• ‬خونروی از بینی

‮• ‬التهاب‌حلق

• کم‌خونی

‮• افزایــش تعداد گلبــــــول‌های قرمز

‮• ‬کاهش نوتروفیل‌ها و افــزایش یا کاهــش پـلاکـــت‌ها

•افـــــزایش سدیمانتاسیون

• ظهور خون یا پروتئین در ادرار‮

‬• به دلیل آن که اکوتان درشیرترشح می‌شود نباید در دوران شیردهی از این دارو استفاده شود چون امکان آسیب رسیدن به کودک وجود دارد‮.‬

- عوارض نادر مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین : ‬

• حساسیت یا آلرژی پوستی

•‮ ‬ریزش موهای سر

• ‬افسردگی

•‬اضطراب

• ‬تمایل به رفتار خشونت‌آمیز‮ 

- عوارض بسیار نادر مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :‬

• عفونت باکتریایی درپوست و مخاط

• ‬برجستگی‮  ‬غددلنفاوی

•‮ ‬دیابت‮ (‬با تشنگی زیاد مشخص می‌شود‮)‬

•‮ ‬افزایش اسیداوریک خون

• رفتارهای‮ ‬غیرطبیعی

• ‬سایکوز،‮ ‬خودکشی،‮ ‬افزایش فشار داخل جمجمه‮ (‬سردرد،تهوع و استفراغ‮ ‬و تاری دید ازعلائم آن است‮)‬

• تشنج

• ‬خواب آلودگی

• سرگیجه

• ‬تاری دید،‮ ‬آب‌مروارید،‮ ‬اشکال درتشخیص رنگ‌ها یاکوررنگی

• عدم تحمل لنزچشمی

•‮ ‬کدورت قرنیه

• ‬کاهش دید درتاریکی

• التهاب قرنیه

•‮ ‬تورم ته چشم

• ‬حساسیت چشم به نور

• اختلال بینایی

• اختلال‌شنوایی مثلاً‮ ‬احساس زنگ زدن درگوش

• ‬واسکولیت مانند گرانولوماتوز وگنر

• ‬اسپاسم برونش وتنگی نفس درافرادی که آسم دارند

•‮ ‬خشونت صدا،‮ ‬خشکی‌گلو

• ‬کولیت یا التهاب روده

•‮ ‬خونروی گوارشی،‮ ‬اسهال خونی

• ‬تهوع

• پانکراتیت،

• ‬هپاتیت‮ (‬زرد شدن پوست و چشم و احساس خستگی‮)

•آکنه حاد و‮ ‬تشدید آکنه

•‮ ‬قرمزی صورت

•‮ ‬اختلالات مو

•‮ ‬بروز حساسیت دارویی به شکل‮  ‬دانه‌های پوستی

•‮ ‬پرمویی درخانم‌ها

•‮ ‬تغییر شکل ناخن و ‬عفونت اطراف ناخن ها

•‮ ‬حساسیت پوست به نورآفتاب‮ (‬باید از ضدآفتاب مناسب استفاده‌کنند‮)‬

•‮ ‬تیرگی پوست

•‮ ‬افزایش تعریق بدن

•آرتریت،

• ‬رسوب کلسیم در رباط ها

•‮ ‬بسته شدن پیش از موعد صفحات رشد استخوانی

• درد و التهاب تاندون‌ها

• اگزوستوز

•‮ ‬هیپراستوز

•‮ ‬استئوپنی یا کاهش چگالی استخوان

•‮ ‬گلومرولونفریت

•‬احساس کسالت،

• ‬افزایش آنزیم‮ ‬CPK‮‬

شایع‌ترین عارضۀ جانبی آکوتان خشکی پوست،لب‌ها و چشم‌هاست‮. ‬بیماران ناچارند از کرم‌های مرطوب‌کننده برای چرب کردن پوست و لب و از قطرۀ اشک مصنوعی برای مرطوب کردن چشم استفاده کنند‮.

‬اگر عوارض جانبی خیلی بیمار را اذیت کند دارو با دوز کمتر مثلاً‮ ‬نصف دوز اصلی تجویز می شود ولی باید دورۀ درمان را طولانی‌تر کرد و گرنه احتمال دارد دوباره جوش‌ها ظاهر شوند‮.‬

به ندرت امکان دارد اکوتان در نوجوانان باعث بسته شدن زودرس صفحات رشد و توقف رشد استخوان‌های بلند بشود‮. ‬علت این عارضه عدم تشکیل‮ ‬غضروف‌‬های جدید درصفحات استخوانی است‮.‬

یکی دیگر از عوارض بسیارنادر اکوتان بیماری التهابی روده شامل کرون وکولیت است‮. ‬درسال‮‬2009‮ ‬ شرکت‮ ‬Roche‮ ‬به دلیل محکومیت به پرداخت‮ ‬غرامت‌های چندمیلیون دلاری به مصرف‌کنندگانی که دچار بیماری التهاب روده شده بودند تصمیم گرفت تولید وتوزیع اکوتان درآمریکا رامتوقف کند‮.‬

- خطرناک‌ترین عارضه مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :

معروف‌ترین و خطرناک‌ترین عارضۀ اکوتان ناهنجاری‮  ‬جنینی است. این دارو درگروه‮ ‬X‮‬قراردارد یعنی مصرف آن در‮ ‬9‮ ‬ماه بارداری ممنوع است. توصیه اکید می‌شود خانم‌ها قبل از شروع درمان و در طول درمان تست‌دقیق بارداری انجام دهند‮.‬ لازم است خانم‌های جوان از یک ماه قبل از شروع درمان تایک ماه پس ازپایان درمان به طور هم زمان از دو روش جلوگیری از بارداری مطمئن‮ (‬مانند قرص‌های جلوگیری یا‮ ) ‬IUD‮ ‬استفاده کنند‮. ‬میزان نقص جنین درخانم‌های بارداری که اکوتان مصرف می نمایند ، حدود۳۰٪‮ ‬است درحالی که درحالت عادی۳‮ ‬ تا ۵٪‮ ‬است.

- برخی از نقص‌های جنینی شایع عبارتند از:

• اختلال بینایی و شنوایی

• بدشکلی یافقدان لالۀ گوش

‬• سرکوچک

• فک کوچک

‮• ‬شکاف‌کام

‬• عقب‌ماندگی ذهنی

‮• ناهنجاری‌های قلبی خطرناک

‮• ‬تجمع مایع دراطراف مغز

و نشانه های متعدد دیگر‮...‬

- اگر در دورۀ درمانی اکوتان بارداری رخ دهد :

اگرخانمی درطول درمان با اکوتان یا رواکوتان یا نورم اسکین،  باردار شود باید بلافاصله دارو را قطع کرد وبانظر پزشک معالج درسه ماهۀ دوم بارداری سونوگرافی انجام دهد‮. ‬بسیاری از ناهنجاری‌های جنینی درسه ماهۀ  دوم قابل تشخیص هستند‮. ‬متأسفانه عقب‌‬ماندگی ذهنی و مشکلات یادگیری پیش ازتولد قابل تشخیص نیست‮.‬

براساس آمار میان سال‌های‮ ‬1982 ‬تا‮‬2003‮ ‬بیست هزار زن درآمریکا درحین مصرف اکوتان باردار شده‌اند‮. ‬اکثر این بارداری‌ها منجر به سقط شده است‮. ‬حدود‮ ‬160‮ ‬نوزاد با نقص مادرزادی به دنیا آمده‌اند‮.‬

مصرف‌کنندگان اکوتان مجاز نیستند تایک ماه پس از قطع دارو خــون اهدا کنند زیرا ممکن است خون آنان به یک زن باردار منتقل شود و فرزند او دچار ناهنجاری مادرزادی شود‮.‬

* عوارض مصرف آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین در مردان :

اکوتان درمایع‮  ‬منی مردان ترشح می‌شود ولی مقدار منتقل شده آن به زن حدود یک میلیون برابر کمتر از دوز خوراکی است و هیچ‌گونه تأثیری روی جنین نخواهد گذاشت‮.‬

* تاثیرمصرف آکوتان یا  روآکوتان در افسردگی : 

بررسی های علـمی نشان می‌دهد که مصرف اکوتان به ندرت با علائم روانی ازقبیل افسردگی،‮ ‬افکار خودکشی،‮ ‬اقدام به خودکشی وسایکوز همراه است‮. ‬افسردگی با نشانه هایی مانند‮ ‬غمگین بودن دائمی،‮ ‬بی‌حوصلگی و احساس پوچی مشخص می‌شود‮.‬

درچند سال گذشته بررسی‌های زیادی پیرامون علت بروز افسردگی انجام شده‌است ولی مکانیسم‮  ‬دقیق آن هنوز ناشناخته است. نتایج بررسی‌ها درموش‌ها نشان می‌دهد که اکوتان یا روآکوتان تکثیر سلول‌ها در بخش‌هایی از مغز مانند هیپوکامپ و هیپوتالاموس را کاهش می‌دهد‮.

‬نتایج تحقیق دیگری نشان می‌دهد که اکوتان یا روآکوتا یا نورم اسکین میزان سروتونین درسیناپس‌ها را کاهش می‌دهد‮. ‬حتی ممکن است شکل نورون‌های مترشحۀ سروتونین تغییر کند‮.‬دریک تحقیق تصویربرداری از مغز بیماران مصرف‌کننده اکوتان باتکنیک‮ ‬PET‮ ‬نشان داد که فعالیت‮  ‬قشر مغز در لوب پیشانی حدود20‮ ‬درصد کم تر شده است‮. ‬نکتۀ جالب آن بود که این بیماران علائم افسردگی نداشتند‮.‬

* روش مصرف آکوتان یا  روآکوتان :

درتمام دنیا تجویز آکوتان یا روآکوتان یا نورم اسکین فقط بامهر متخصصان پوست و مو مجاز است و بیمه‌ها نیزدر این خصوص سخت‌گیری می‌کنند‮. ‬برای نمونه ‬سازمان‮ ‬غذا و داروی آمریکا‮ ‬(FDA) ‬وب سایتی طراحی کرده که متخصصان پوست مشخصات بیماران خود را درآن سایت ثبت می‌کنند و داروخانه قبل از تحویل دارو نام بیمار را درآن سایت کنترل می‌‬کند‮. ‬در ضمن ‬پزشک مجاز نیست درهر نوبت بیش از۳۰‮ ‬کپسول تجویز نماید . ‬بیمارنیز موظف است ظرف یک هفته دارو را تهیه کند در‮ ‬غیراین صورت باید مجدداً‮ ‬به متخصص مراجعه کرده و نسخۀ جدید دریافت نماید.‬

دورۀ مصرف اکوتان بسته به شدت جوش‌ها و وزن بیمار از۶‮ ‬ ماه تا یک سال متغیر است‮. ‬پس از تکمیل دوره‌ی درمان در ۴۰ ٪‮ ‬از بیماران جوش‌ها به طور کامل ودائمی ازبین می‌روند و در ۴۰٪‮ ‬دیگر امکان عود جوش‌های ملایم وجود دارد که نیازبه اکوتان نداشته و با داروهای معمولی درمان می‌شود‮. ‬اما در ۲۰٪‮ ‬از بیماران جوش‌های شدید عود می‌کند که لازم است برای آن ها دورۀ دوم درمــان بــا آکـوتــــان انـــجـام شـود‮.‬

همواره آکوتان یا روآکوتان را با یک لیوان کامل آب میل نمایید تا کپسول در مسیر مری باقی نمانده و موجب التهاب نگردد . کپسول را بلافاسله قورت دهید و از جویدن آن پرهیز نمایید . در ابتدای روند درمانی ممکن است نشانه های آکنه شدیدتر گردد ، اما به مرور زمان بهبود خواهند یافت . 

این دارو چون ازچند طریق روی عوامل ایجاد‌کنندۀ آکنه اثر می‌کند از داروهای دیگر مانند آنتی‌بیوتیک‌ها متمایز است وتأثیر بیشتری درآکنه ندولوکیستیک دارد‮. ‬اکوتان اندازه‌ی‮ ‬غددچربی پوست و میزان ترشح آنها را کاهش می‌دهد.گرچه دارو روی تولید چربی موقت است ولی بهبود جوش‌ها کامل و دائمی است‮  ‬اکوتان اثرات ضدمیکروبی علیه باکتری مولد جوش یا پروپیونیوم آکنه هم دارد‮.‬

اگر نوبتی از زمان مصرف اکوتان یا روآکوتان را از دست دادید یا فراموش نمودید ، به سراغ وعدۀ بعدی رفته نیازی به مصرف اضافه جهت جبران دارو نیست .

- مصرف بیش از حد یا اووردوز آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین :

‮• سردرد ‮

• گیجی ‮

• تهوع ‮

• دل درد ‮

• سوزن سوزن یا داغ شدن پوست 

‮• تورم لبها

‮• عدم تعادل 

* تداخل دارویی در آکوتان ، روآکوتان یا نورم اسکین : 

پزشک همواره از تداخلات دارویی داروها به ویژه این گروه از داروها آگاه است و بیمار حتما باید پزشک خود را از هرگونه دارویی ( گیاهی ، ویتامین و ...) که مصرف می نماید آگاه سازد . به یاد داشته باشید که هیچ زمان بدون هماهنگی با پزشک این دارو را مصرف ، قطع یا تغییر ندهید .

آکوتان متابولیسم کبدی داشته و عمرنیمۀ ‬آن ۱۰ تا ۲۰ ساعت است‮. ‬بهتر است دارو بعد از‮ ‬غذا به ویژه‮ ‬غذای چرب مصرف شود تا جذب آن افزایش یابد‮. ‬بیماران مراقب تداخلات دارویی باشند‮. ‬درطول درمان با آکوتان از مصرف‮ موارد زیر خودداری نمایید :

1. ‬آنتی‌بیوتیک‌های خانواده تتراسایکلین ( demeclocycline ، doxycycline  ، minocycline )

2. مولتی ویتامین‌های حاوی ویتامینA‮‬ مانند آسیترتین و بکزاروتن 

3. داروهای گیاهی مختلف 

4. داروهایی که سبب استخوان زدایی می گردد از جمله داروهای گروه ضد تشنج مانند فنی توئین ، کورتیکواستروئیدها مانند پردنیزون 

در دورۀ درمان با آکوتان یا روآکوتان اگر مجبور به آغاز دارویی جدید شدید یا هرگونه خونریزی مشاهده نمودید پزشک را از این موضوع آگاه سازید .

استفاده از هرگونه واکس بردارندۀ مو ( wax hair removers ) یا درم ابریژن یا لیزر درمانی پوست همزمان با مصرف آکوتان و 6 ماه پس از پایان دورۀ مصرف مجاز نیست زیرا سبب ایجاد خراش و زخم می گردد .

از در معرض نور خورشید قرار گرفتن و هرگونه اقدام برای برنزه کردن پوست با اشعه های فرابنفش پرهیز نمایید . آکوتان سبب حساس شدن پوست نسبت به نورخورشید گردیده و سوختگی پوست ممکن است رخ دهد . 

منبع: پزشکی امروز