کمال الملک مثل یک عکاس تاریخ را ثبت کرد

به همین مناسبت این گزارش نگاهی دارد بر اسلوب طبیعت‌گرایی کمال الملک که البته از کشور‌های اروپایی وام گرفته است. او با این روش همچون عکاسی دقیق، بسیاری از اماکن ایران در آن مقطع تاریخی را ثبت کرد و به آن سندیت بخشید.

کمال الملک فرزند ابوتراب غفاری، نقاش و نگارگر دوره ناصرالدین شاه بود. این هنرمند متولد شهر کاشان صدرنشین حرکتی دانسته می‌شود که از نیمه دوم سده یازدهم هجری در نقاشی ایران پدیدار شد.

در نقاشی ایران رویکرد به طبیعت و واقع نمایی، که پیش‌تر با محمد زمان آغاز شده بود، با صنیع الملک تقویت شده و با کمال الملک به تکامل و استقرار رسید؛ بنابراین همانطور که پیش‌تر به آن اشاره شد کمال الملک صدرنشین حرکتی است که از نیمه دوم سده یازدهم هجری در نقاشی ایران پدیدار شد و اگرچه نامنظم، ولی پیوسته پیش رفت و ارتباط با غرب تقویت کننده آن بود تا اینکه مقارن با تحولات اجتماعی دوره مشروطیت به جریان مسلط بر هنر ایران تبدیل شد و سال‌ها به دست کمال الملک رهبری شد.

منظره نگاری‌ها بخش قابل توجهی از آثار این هنرمند را تشکیل می‌دهند که از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند؛ چراکه این آثار از جنبه نوآوری‌ها و بدعت شکنی‌هایی مانند پرداختن به جزییات در منظره پردازی و دیگر ساختار شکنی‌ها در این ژانر که در هنر نقاشی ایرانی پیش از این سابقه نداشته، راهگشای نهضت نوینی در هنر ایران شد.

به طور کلی هر هنرمندی دارای آثاری است که تحت تأثیر شرایط اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی زمانه‌اش خلق کرده و رنگ و بوی این شرایط را می‌توان در این آثار مشاهده کرد. درباره کمال الملک نیز عوامل اجتماعی، سیاسی و هنری بر نوآوری هنر وی تأثیرگذار بوده‌اند. مهم‌ترین این مولفه‌ها که بر هنر وی تأثیر گذاشته‌اند، عبارتند از: سفر به عراق، سفر به اروپا، آشنایی با تکنیک‌های مدرن در جریان کپی کردن آثار نقاشی اروپایی و تحولات مشروطه.

 

 

در تاریخچه نقاشی ایران، کمال الملک همچنین از نخستین هنرمندانی دانسته می‌شود که به مفهوم متداول معاصر منظره پردازی می‌کرد و مستقیما با طبیعت و عناصر آن برخورد داشت و زیبایی‌های آن را تجربه کرده است. این هنرمند همچنین از همان ابتدا به سبک طبیعت گرایی اروپایی، که شامل نقاشی توصیفی از طبیعت است تمایل داشت.

محمد غفاری در آن دوره وظیفه‌ای جدید برای نقاش دربار را شناساند و آن ثبت دقیق رویدادها، اشخاص ساختمان‌ها و باغ‌ها بود.

نمایی از کوه‌های شمیران، دورنمای توچال، دورنمای مهران، دهکده دماوند، مزرعه گاوها، باغ شاه تهران، دورنمای کلاردشت و ... از جمله آثار وی در زمینه منظره پردازی هستند که تصاویر آن‌ها را نیز در پایین‌تر مشاهده می‌کنید.