شهرام جزایری: از اتهام اخلال در نظام اقتصادی تبرئه شدم/ رئیس‌جمهور و وزیران منتقدند؛ احتمالا مردم مقصرند!/ وفاق فعلی یک زدوبند سیاسی است/ بساط دولتی‌بودن اقتصاد برچیده شود/ ایران تحریم شدنی نیست، اگر...

در یک روز پاییزی آلوده، «تابناک» میزبان «شهرام جزایری»، از چهره‌های بحث‌برانگیز و فعال اقتصادی بود؛ گفت‌وگویی که در آن او بی‌پرده از گذشته، احکام قضایی اش، نحوه محکوم شدنش، وضعیت اقتصاد کلان، نقش تحریم‌ها در اقتصاد ایران، خطاهای مدیریتی در کشور، بحران امنیت سرمایه، خصوصی‌سازی و ضرورت حرکت فوری ایران به‌سمت اقتصاد دیجیتال سخن گفت.

شهرام جزایری با اشاره به ساختارهای ناکارآمد، و رفتارهای متناقض دولت ها، پرونده‌های پرحاشیه‌ای چون بابک زنجانی، نگاه نامناسب به بخش خصوصی و رویه زیان بار اقتصاد دولتی، تصویری تند از بی‌ثباتی نهادی اقتصاد ایران ترسیم و راهکارهایی را در حوزه سرمایه، فناوری و حکمرانی اقتصادی مطرح کرد.

متن کامل این گفتگو را در ادامه بخوانید؛

تابناک: آقای جزایری مشکل شما در گذشته که منجر به زندانی شدن تان شد، چه بود؟

شهرام جزایری: من در یک وانتِ یک‌تنی، صد تن بار گذاشته بودم؛ سن من کم بود و کارهای خیلی بزرگی کرده بودم. بیش از ۵۰۰۰ نفر پرسنل شاغل داشتم، میلیاردها دلار پروژه اجرا کرده بودم، صادرات خیلی خوبی به کشورهای آفریقایی کرده بودم و وقتی نگاه می‌کردند یک جوان ۲۶–۲۷ ساله، ۲۸ ساله، ۳۰ ساله همچین کارهایی کرده، قابل قبول نبود. ولی خب خدا کمک کرد و ما دفاع کردیم؛ احکام‌مون هم مشخصه، هرچند که هنوز خیلی‌ها دست‌بردار نیستند.

تابناک: محکوم شدید؟

شهرام جزایری: من در حوزه اقتصادی از بالاترین مرجع قضایی کشورم یک حکم مشخص گرفتم؛ بزنید در اینترنت مشخص هست. خیلی تکرار کنیم شاید جالب نباشد، ولی به لحاظ موضوعات رسانه‌ای که شما رسانه‌ها برای من پیش آورده بودید، بالاخره گشتند و چهار تا محکومیت کیفری ساده پیدا کردند.

تابناک: یعنی شما محکومیت اقتصادی نداشتید؟

شهرام جزایری: من توسط دو شعبه ویژه دیوان عالی کشور، از اتهام اخلال در نظام اقتصادی کشور تبرئه شدم و علاوه بر آن، حُسن عملکرد اعتباری شرکت‌های بنده نیز احراز شده است.

تابناک: واقعیت این است که اسم شهرام جزایری که مطرح می‌شود، مردم یاد یک سری مسائل و موضوعات اقتصادی می‌افتند و حواشی که ناشی از این مسائل و موضوعات بود. الان به هر حال آن ایام تمام شده و در خدمت آقای شهرام جزایری هستیم که گفته‌ها، ایده ها، مسائل و موضوعاتی را در حوزه اقتصاد دارد و به هر حال ممکن است این مسائل و موضوعاتی که ایشان مطرح می‌کند برای مخاطب جذاب باشد. آقای جزایری اقتصاد کشور را الان چطور می‌بینید؟

شهرام جزایری: وقتی بحث اقتصاد کشور مطرح می‌شود، منظور اقتصاد کلان هست. واقعیت اقتصاد کلان کشور هم، به هر دلیلی که در حقیقت داشته و دارد، به نظر من باید مستخرج از یک خاطره قضاوت شود. یک بنده‌خدایی از مقام قضایی، قاضی دادگاه، درخواست اعسار می‌کند؛ قاضی محترم در یک دادنامه مفصل، اعسار متقاضی را می‌پذیرد. خلاصه اینکه مهم‌ترین دلیل دادگاه، نابودی مطلق اقتصاد ایران برای پذیرش درخواست فرد محکوم بود. قاضی خیلی صریح نوشته بود: «به دلیل نابودی مطلق اقتصاد ایران، من اعسار این آقا را می‌پذیرم.»

به استناد فرمان مقام قضایی به نظر می‌رسد اقتصاد ایران وضعیت خوبی ندارد؛ از حالت بیماری نزدیک به مرگ رسیده و خودتان می‌بینید دلار ۷ تومن به ۱۱۰ تومان، ۱۲۰ تومان رسیده و شاید بالاتر …

تابناک: به نظر شما، چرا دچار چنین شرایطی شدیم؟ علل، ریشه‌ها و دلایلش چیه؟

شهرام جزایری: ببینید، آنچه مسلم است این است که پول و سرمایه پایه اقتصاد هست؛ یعنی مهم‌ترین عاملِ گردش و جریان اقتصاد پول و سرمایه است. حال اقتصادی خوب است که پول و سرمایه داشته باشد. پول و سرمایه هم — من بارها گفتم — «مثل گنجشکه؛ می‌ترسه، فشارش بدی له می‌شه، بترسونیش می‌پره می‌ره.» من از شما باید بپرسم آیا وضعیت امنیت کشور برای جذب پول و سرمایه توی سال‌های گذشته خوب بوده؟ آیا حالِ امنیتِ روانی جامعه، مردم عزیز کشور، حالِ امنیتِ حاکمیت خوب بوده که پول و سرمایه جذبش شود و متقاضی اقتصاد در گردش باشه؟ پاسخ شما کاملاً مشخصه؛ بنابراین هر عاملی که باعث ناامنی اجتماعی و ناامنی اقتصادی شده و پول و سرمایه را به مکان‌های متفاوتی — غیر از جریان سالم اقتصاد — پناه داده، حال اقتصاد را به هم می‌ریزد.

تابناک: یعنی شما سهمی از جانب تحریم‌ها برای این وضعیت قائل نیستید؟

شهرام جزایری: طبیعی است که تحریم‌ها هم یکی از عوامل ناامنی در کشور هست. وقتی تحریم به این بزرگی و ناجوانمردانه‌ای علیه کشور ترسیم و تقویت شود، امنیت اقتصادی و سرمایه مختل می‌شود و درصد بسیار زیادی هزینه‌های سربار متوجه اقتصاد می‌شود. پس یکی از مهم‌ترین دلایل نابسامانی وضعیت اقتصاد می‌تواند تحریم‌ها باشد. اما از آن مهم‌تر و اولاتر، بی‌سوادی و بی‌خردی مدیریت اجرایی کشور بوده — نه فقط در سطح دولت فعلی. من می‌توانم با جرأت بگویم در سطح دولت‌های گذشته هم این کم‌اطلاعی و کم‌سوادی بوده که وقتی حاکمیت به یک جمع‌بندی در مقابله با نیروهای بین‌المللی رسیده که منتهی به تحریم شده، به جای اینکه با نیروهای مکملی که می‌توانند این تحریم‌ها را کنترل و مدیریت بکنند، همکاری و همیاری کنند، نتوانستند این کار را انجام بدهند.

تابناک: مصداقی تر می فرمایید؟

شهرام جزایری: مشخصا چه کسی را در ۱۰ سال گذشته به‌عنوان عامل دور زدن تحریم‌ها گرفتند، بازداشتش کردند و بعد خودشان بررسی کردند و رسیدند به آنجایی که الان باید حمایت بشود؟ شما بفرمایید چه کسی؟

تابناک: آقای بابک زنجانی؟

شهرام جزایری: بله، در حقیقت کسی بود که با ترفندهای مختلف مقادیر متنابهی از فضاهای بین‌المللی را برای گردش تحریم یا به عبارتی «دور زدن تحریم‌ها» برای ورود ارز و طلا به کشور طی کرده و در یک مقطعی یا مقاطعی مدیریت کشور به ایشان کمک کرد. بعداً مدیریت کشور که تغییر کرد — کاملاً سیاسی؛ اتفاقاً دوستان نزدیک به جریانات ما — برخورد کردند؛ این در حقیقت کاملاً مشخص بود و هنوز هم که ایشان می‌خواهد فعالیت اقتصادی کند در فراز و نشیب با این موضوعات هست.

تابناک: یعنی به نظر شما آقای زنجانی مشکل اقتصادی نداشت؟ پس آن احکام و دادگاه و زندان چه بود؟

شهرام جزایری: من می‌خوام بگویم بابک زنجانی یک ایثارگر، یک فداکار بزرگ اقتصادی کشور بود که مجبور بود رفتارهای خاص اقتصادی بکند که به وظایفش عمل کند. خب در مقطعی وقتی بازپرداخت پول، دیر یا زود شد، ایشان را به‌عنوان متهم و مجرم شناختند. بعداً که عوامل و سببش فراهم شد، با کمک‌هایی که دستگاه قضا انجام داد، همکاری ایشان را ملاحظه کردند. من خیلی شاید صلاحیت نداشته باشم نسبت به مسائل قضایی قطعی، نظر بدهم؛ ولی آنچه هست، به‌عنوان یک فرد در جامعه دیدم ایشان در یک مقطعی به اقتصاد کمک می‌کرد، در یک مقطعی شد مفسد! الان هم که دارد کمک می‌کند و پروژه‌های ملی اجرا می‌کند؛ تاکسی پیشرفته و حمل‌ونقل ریلی و هواپیما می‌خواهد بیاورد. خب دیگر ایشان باید چیکار کند که مورد وثوق مردم و حاکمیت جامعه باشد؟ بنابراین بحث ما بحث فرد خاص نیست؛ بحث جریان‌هاست که در یک مقاطعی رفتارهای متفاوتی نشان داده و اقتصاد از این بی‌ثباتی وحشت دارد.

تابناک: ببینید آقای جزایری، قبل از قصه بابک زنجانی، به هر حال موضوع خود شما هم مطرح بود و شما هم فعالیت‌هایی داشتید و کارهایی کرده بودید که باز فکر کنم بعد از آزادی مجدداً شروع کردید و یک برخوردی هم شد. آقای زنجانی و شمای نوعی پذیرفتید که کاری را انجام بدهید و مشخصاً یک مبلغی را آقای زنجانی را برد و این مبلغ که متعلق به بیت‌المال بود، به هر دلیلی برنگشت. آیا این به معنای جهاد اقتصادی است؟ بیش از دو میلیارد دلار پول رفت و برنگشت و خود ایشان هم پذیرفته که «الآن پول رو برگردوندم و مجدداً برگشتم به شرایط کسب‌وکار و فعالیت اقتصادی می‌کنم». تا اینجای قصه که آقای زنجانی و آقای زنجانی‌ها کمک کردند در یک شرایط خاص به کشور کاملاً مورد قبول؛ دم‌شون هم گرم، دست‌شون هم درد نکنه. ولی آنجایی که آن پول رفته، این به دلیل تحریم بوده که پول برنگشته یا اینکه به این دلیل بوده که آقای زنجانی بدعهدی کرده در بازگشت پول؟

شهرام جزایری: البته من وکیل آقای زنجانی نیستم. در یک جلسه رسمی در حضور مقام رسمی که ایشان زندان بودند و بنده آزاد بودم؛ مستخرج از مطالب آن جلسه به شما عرض کنم که بابک زنجانی بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار برای کشور کارگشایی ارزی کرده بود. از این ۲۰۰ میلیارد دلار، یک درصد به دلیل تحریم در بانکی بلوکه می‌شود و شاید خیلی بیشتر از این درصد هم کارمزد ایشان بود.

همین حالا، سال‌هاست مقادیر متنابهی نفت زیر قیمت فروخته می‌شود. برای اینکه  نقدی فروخته شود؛ درصدهای خیلی زیادی — ۱۰ درصد، ۱۵ درصد، ۲۰ درصد — تخفیف داده می‌شود. اینها هم به خاطر مسائل تحریمی است و این یک درصد بابک زنجانی شوخی محسوب می شود. کما اینکه من اخیراً باز در رسانه‌ها خواندم همین وجه موردِ اشاره در بانک ایشان که همه می‌گفتند پولی وجود نداشته، بابت پرونده کرسنت برداشت شده است. اگر پولی وجود نداشته چه‌ طور برداشت شد؟ محققاً و محکم، مسئله آقای زنجانی سیاسی بوده است. برداشت شخصی بنده این است که دوستانی آمدند و مجوز به ایشان دادند و صورت‌جلساتی را هم امضا کردند. در آن مقطع تشخیص این بود؛ اما دوستان دیگری آمدند و تشخیص دادند که ایشان را قربانی کنند. چندین سال در سلول انفرادی، زیر حکم اعدام، بزرگ‌ترین ظلم‌ها در حق ایشان شد. و من به‌عنوان یک فعال اقتصادی واقعاً ماندم که طور ایشان مجدداً دارد تلاش می‌کند که به کشورش کمک بکند.

تابناک: شما جای ایشان بودید کمک نمی‌کردید؟

شهرام جزایری: واقعاً اگر که منصفانه قضاوت بکنیم، یک عقل سلیم چنین کاری را نمی‌کند. اما خب نه بابک، نه من هیچ‌کدوم‌مان خیلی عقلمان سلیم نبوده و نیست و عملکردمان این را نشان داده است.

می‌خواهم به شما بگویم که رفتارها خیلی فیک است و واقعی نیست. شما در یک بی‌ثباتی کامل رفتاری با بخش خصوصی هستید. من تکلیف حاکمیت را دیدم؛ همیشه حاکمیت از دولتش دفاع کرده است. نمی‌خواهم موضوع خاصی را اشاره کنم، فقط می‌خواهم بگویم هر بار، هر دولتی صرف نظر از گرایشش مورد حمایت بوده است — در پنج شش دولت گذشته — دیدید که حاکمیت چه در رأسش و چه مجموعه های لشکری و کشوری، همه با هم همسو شدند و بر اساس آرایی که مردم به دولت‌شان دادند، دولت هم آمده و اجرا را دست گرفته است.

نمی‌خواهم بگویم فقط این دولت؛ می‌خواهم بگویم همه دولت‌های گذشته در حق بخش خصوصی و در حق اقتصاد کم‌لطفی کردند و به جای اینکه بساط دولتی‌بودن اقتصاد را جمع کنند و قوانین برنامه را اجرا کنند،  در گلوگاه‌های خاص، کار دولتی انجام دادند و در مقابل بخش خصوصی ایستادند. بر هیمن اساس، صدها هزار میلیارد پول را بابت بروکراسی‌های دولتی ضایع و تلف کردند. ما هیچ‌کجا نشنیدیم بگن آقا فلان وزیر را گرفتند — در واقع برخورد قضایی باهاش کردند — بابت اینکه کار مردم و عوام را راه ننداخته است.

تابناک: همین اخیراً اعلام کردند که دو وزیر در دولت آقای رئیسی به همین دلایلی که گفتید، محاکمه شدند

شهرام جزایری: چکارشان کردند؟

تابناک: حالا به هر حال به وظفه قانونی عمل شد و در مقابل قصور یک حکمی اعلام کردند.

شهرام جزایری: این‌ها ظلم‌هایی بود که در حق بخش خصوصی شده و هنوز هم ممکن است ادامه داشته باشد. می‌خواهم بگویم اگر بررسی دقیقی روی نیم قرن عمر انقلاب داشته باشیم، واقعاً باید پوست‌اندازی کنیم. من، به‌عنوان بخش خصوصی، تکالیفی دارم؛ حاکمیت تکالیفی دارد؛ دولت هم همین‌طور. مهم‌ترین مبحث این است که کار را چه در بخش خصوصی و چه در دولت و اجرا، به دست کاردان بدهیم که ندادیم.

تابناک: در چند برهه قدم برداشتیم به سمت خصوصی‌سازی ولی عمدتاً با شکست مواجه شد و خروجی خوبی نداشت. شما الآن منظورتان این است که ما از اقتصاد دولتی شیفت کنیم به اقتصاد خصوصی و توجه به بخش خصوصی و حرکت در این مدار؟ راهکارش چیست تا مثل آن چیزی که در گذشته اجرا کردیم به شکست نیانجامد و مسیر از آن ریل فعلی که آهسته دارد هم می‌رود، خارج نشود؟

شهرام جزایری: اصلاً این نظر شخصی من نیست که سلیقه‌ای نظر بدهم؛ دنیا به سمت خصوصی‌سازی رفته... اینکه حالا یک شرکت یا دو شرکت یا یک پروژه یا دو پروژه موفق عمل نکرده، موضوع ما نیست. آیا این همه بنگاه‌های دولتی که صدها هزار میلیارد زیان در سال داده‌اند را توجه نمی‌کنید؟ یک بنگاه یا دو بنگاه که در طی خصوصی‌سازی موضوع داشته را رسیدگی می‌کنیم؟ پس بحثم این نیست.

من می‌گویم شما به‌عنوان دولت، همین حالا یک شعار وفاق دارید؛ چون سیاسی نیستم، جسارتاً فنی عرض می‌کنم — همین که ورق می‌زنم و نگاه می‌کنم می‌بینم چه وفاقی شما کردید؟ واقعاً کدام متخصص را از گوشه و کنار دنیا — ایرانی که دلش برای ایران می‌تپد — بلند کردید و آوردید اینجا؟ یک مسئولیتی به او دادید؟ یک احترامی به او گذاشتید؟ توی همین کشور خودمان گوشه‌گوشه‌اش پر از متخصص و دانشمند و افرادی است که عقبه و پشتوانه سیاسی ندارند. چندتایشان را شما مثال بزنید؟ حسن، حسین، تقی، نقی — چندتایشان را شما برداشتید و بردید در طی موضوع وفاق، وفاق با مردم کرده باشید؟

ببخشید، معذرت می‌خواهم — باز تکرار می‌کنم من سیاسی نیستم — اجازه بدهید عرض کنم که شما زد و بند سیاسی می‌کنید برای اینکه فلان جریان سیاسی صدایش بلند نشود؛ می‌روید یک امتیازی به او می‌دهید، یک زد و بندی با او می‌کنید، می‌گویید وفاق کردیم. آقای رئیس‌جمهور، وفاق یعنی شما مردم را از ناامیدی، امیدوار کنید به حضور و وجود کارشناس. اینقدر آقای رئیس‌جمهور می گوید «من از کارشناس استفاده می‌کنم». ولی عملا چیز دیگری اجرا می شود!

در مورد خود من بالاخره دوست و دشمن به فنی‌بودن و کارشناس‌بودن من اذعان دارند؛ دشمن می‌گوید شهرام کارشناسِ فاسد است، دوست می‌گوید کارشناس صالح است. خب، صرف‌نظر از اینکه من در چه ردیفی از موضوع هستم، به دوستان دولتی خودم خیلی پیشنهادات دادم. گفتم آقا دولتی که تسلط بر اقتصاد دیجیتال داشته باشد، تسلط بر نسل سوم اینترنت داشته باشد — نه در ایران، در هیچ کجای دنیا امکان تحریم‌شدنش نیست. نمونه بارز آن کشور روسیه است. ما در یک مقطع با چندتا اکسچنج دیجیتالی کار می‌کردیم؛ ظاهرشان هندی بود، شرکت‌شان در سنگاپور ثبت شده بود؛ چهار پنج سال بعد در یک کریپتو پارتی در دبی دیدیم مالکش یک فرد روس است؛ متوجه شدیم که روس‌ها در مبحث کریپتو و بلاک‌چین چه سابقه خوبی دارند و چقدر تأثیر گذاشتند.

اقتصاد دیجیتال را بلد نیستند، بازی‌اش را بلد نیستند و تو حوزه تحریم هم همین‌طور به دیوار نگاه می‌کنند... برای من خیلی جالب است؛ سال‌هاست مثلاً وزیر می‌آید از وزارتخانه خودش نقد می‌کند، رئیس‌جمهور می‌آید از دولت می‌گوید؛ مثل اینکه فقط ما مردم مقصر اصلی ماجرا هستیم. بنده را که حالا ۲۴- ۲۵ سال گذاشته‌اند کنار و دوره مدیریت ما هم مشخص است… وضعیت نرخ دلار را — من همین چند لحظه پیش نگاه می‌کردم — سال ۷۸ که آن موقع به کمیسیون‌های مجلس مشورت می‌دادیم، مثلاً دلار ۸۳۰ تومان بود؛ بعد که دستگیر شدیم باز همین ۸۰۰ تومان بود؛ ۱۰ سال بعد هم 1000 تومان بود؛ بعد ما مفسد شدیم، شما شدید مصلح؛ از ۱۰۰۰ تومان گرفتید تا ۱۲۰ هزار تومان تحویل دادید.

بنابراین به نظر من هیچ وفاقی با مردم و کارشناس و بدنه کارشناسی محقق نشده؛ نه فقط در دولت آقای پزشکیان عزیز که مرد بسیار نازنینی است، دولت‌های قبل هم همین‌طور؛ خدا بیامرزد شهید رئیسی هم نتوانست این کار را انجام دهد؛ دولت‌های قبل هم همین‌طور. آن‌چنان که شایسته و بایسته ارزش‌های انقلاب و ارزش‌های مردم بوده، ما ندیدیم. اما ناامید هم نیستیم. به نظرم اتفاقاتی در حال رخ دادن هست که مجدداً رجوع به مردم صورت بگیرد چون کارشناس از دل مردم بیرون می‌آید.

حرف من این است که این اتفاق بزرگ در دستگاه اجرایی نبوده و نیست لذا دولت هم بخت و اقبالی به بخش خصوصی نکرده است. خصوصی‌سازی را که حمایت کنیم — که اصلاً در دنیا باب شده و چین به عنوان بزرگ‌ترین کشور با خصوصی‌سازی در حال تسخیر دنیا است — به نظر من پشت‌ و عقبه‌های زیان ناشی از فساد دولتی که در اقتصاد کشور وارد شده، بالای ۱۶۰–۱۷۰ هزار میلیارد تومان در سال بوده که اگر ۴۰ سالش را حساب کنیم عددی نجومی خواهد شد. من و بابک زنجانی یا دیگری — که من خوش‌حسابی‌ام نزد بانک‌ها احراز شده و وجهی را نبردم و اسنادش در اینترنت موجود است — آقای زنجانی هم که پولش بلوکه شده بود و بالاخره تصمیم درباره ایشان را هم دستگاه قضایی اعلام کرده — ولی جمع آن‌هایی که بردند و نیاوردند شاید به ۱۰۰۰ میلیارد تومان هم نرسیده باشد اما ببینید دولتی‌بودنِ فساد، رانت‌های دولتی و این زدوبندها را …

به نظر من باید ساختار اقتصاد به سمت توجه به بخش خصوصی باشد؛ بخش خصوصی هم که فرد خاص نیست - مثلاً همین افرادی که در حال حاضر به آنها اعتماد دارید — دستگاه‌های اقتصادی را به این‌ها باید تحویل بدهید. این موضوع اصلاً شخص من نیست؛ بحث من ساختار خصوصی است. اگر فلان‌کس که مدیرعامل فلان شرکت دولتی هست، شرکت متعلق به خودش باشد تا ساعت یک شب هم می‌ماند محل کارش و رسیدگی می‌کند. به نظرم مطلقاً باید بخش خصوصی حاکم باشد؛ هیچ راهی هم جز این نیست. بساط دولتی‌بودن اقتصاد باید برچیده شود. وظیفه حاکمیتی فقط نظارت است؛ یعنی وظیفه حاکمیت نظارت بر امور، ایجاد امنیت و آرامش است که متأسفانه الان درست نیست.

تابناک: در بین صحبت‌ها احساس کردم اشاره کردید به موضوع الگوبرداری از کشورهای تحت تحریم. سال ۱۴۰۰ موضوع جالبی را شنیدم که روس‌ها از تجربیات ایران در حوزه تحریم استفاده می‌کنند… حال شما می‌گویید ما از تجربیات کشورهای تحت تحریم در حوزه اقتصاد دیجیتال بهره نگرفتیم، درست است؟

شهرام جزایری: ببینید، بحث من یک بحث فراموضوعی است. موضوع چیست؟ موضوع این است که امروز ما حدود ۳ تا ۴ تریلیون دلار دارایی دیجیتالی داریم و حدود یک درصدش باید متعلق به ایران باشد. از این ۴ تریلیون دلار که یک درصدش ۴۰ میلیارد دلار می‌شود، چند پروژه بزرگ در مارکت وجود دارد که متعلق به ایران و ایرانی باشد؟ چه پوششی، چه غیر پوششی؟ … و به سرعت این ۴ تریلیون دلار به ۴۰ تریلیون دلار دارد ارتقا پیدا می‌کند. چه برنامه و زیرساختی در کشور هست که سهم ایران از اقتصاد دیجیتال دنیا گرفته شود؟ روزی تا ۲۰۰ میلیارد دلار گردش این مارکت هست؛ یک درصدش می‌شود ۲ میلیارد دلار. ما با گردش ۲ میلیارد دلار در اقتصاد دیجیتال آیا وضعیت ارزی ما بهبود پیدا نمی‌کند؟ الان روزی ۲ میلیارد دلار — که سالی ۶۰۰ میلیارد دلار می‌شود— رقم خیلی قابل توجهی هست. می‌خواهم بگویم فقط شعار، فقط حرف، فقط اقداماتی که نتیجه عملیاتی ندارند. با وجود نسل سوم اینترنت، سوشال‌مدیا مارکتینگ و کسب‌وکارهایی که بر محور اینترنت هست، اصلاً مرزها برداشته شده است. شما حالا با وجود فیلترینگ با وی‌پی‌ان و پروکسی و تونل و ... به اینترنت جهانی وصل می‌شوید؛ یوتیوب چه درآمدهای بزرگی الان برای مردم دارد؟ چند واحد کارشناسی برای آموزش یوتیوب گذاشتند که مردم یاد بگیرند چطور متخصص شوند تا بتوانند از یوتیوب درآمدهای ۱۰۰۰ دلاری داشته باشند؟ ۱۰۰۰ دلار می‌شود ۱۰۰ میلیون تومان در ماه...

به‌عنوان حاکمیت، به غیر از شعار، به غیر از جلسه‌گذاشتن‌های میتینگ فور ایتینگ که باید میوه بخورید، چه کار عملیاتی در این رابطه کردید؟ هیچ کاری نکردید. خطاب من فقط به یک دولت خاص نیست؛ خود دولت می‌تواند متولی کارشناسی شود و از افراد باسواد، از افراد باتجربه و — به قول آقای رئیس‌جمهور — از کارشناسان و متخصصانی که تجربه کار بین‌المللی داشتند استفاده کند. بعد وقتی شما این فضا را درست کردید، عملاً تحریم‌ها تأثیری ندارد. وقتی شما به «ولت» وصل هستید و تبادلات مالی را با کریپتو انجام بدهید،  تحریم کجاست؟

تابناک: بنابراین به نظر شما، رفتن به سمت اقتصاد دیجیتال، کلاً تحریم‌ها را بی‌تأثیر یا کم‌اثر می‌کند؟

شهرام جزایری: اصلاً حرف من نیست؛ این یک موضوع جهانی است و عملاً اگر یک دولت، مدیران باتجربه و باسواد در حوزه تکنولوژی و اقتصاد دیجیتال داشته باشد، عملاً امکان تحریم برایش وجود ندارد. چه وضعی است که شب می‌خوابیم و صبح بلند می‌شویم فلان‌کس حرفی درباره ایران می‌زند، به یک‌باره دلار ۱۱۰ هزار تومانی ۱۲۰ تومان می‌شود؛ چرا؟ اگر یک پشتوانه مطمئن برای جریان پولی اقتصاد ایران وجود داشته باشد، با این شتاب‌زدگی و با این سرعت «ریال» اینقدر تضعیف نمی‌شود که دست‌مایه فرمایشات رؤسای جمهور متخاصم با ایران باشد.